Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar
Atyraý oblysy, Qyzylqoǵa aýdany, Mıaly selosy
H. Dosmuhameduly atyndaǵy orta mektep
Geografıa páni muǵalimi. Nurmuhanova Qarlyǵash Baqtıarqyzy
Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar, jas ustaz úshin kerekti kómek túrleri.
Negizgi bólim
1. Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar.
2. Jas ustaz úshin kerekti kómek túrleri
Qorytyndy
Kirispe.
Qazirgi ýaqyttaǵy bilim berý qyzmetkerleriniń aldynda turǵan basty maqsat-elimizdegi bilim berýdi halyqaralyq deńgeıge kóterý jáne bilim sapasyn kóterý, jeke tulǵany qalyptastyrý, qoǵam qajettiligin óteý, ony álemdik bilim keńistigine kiriktirý bolmaq.
Orta bilim berýdegi maqsaty:
Óz betinshe bilim alý men ony praktıkada qoldaný qajettiligimen daǵdylaryn qalyptastyrýǵa, tanymnyń ǵylymı tásilderine maqsatty jáne júıeli túrde baýlýǵa baǵyttalǵan;(1)
Elbasy: «keler urpaq aldynda zor jaýapkershilik tur, ony arqalap júrgen – ustazdar. Sebebi elimizdiń bolashaǵy kórkeıip, órkenıetti elder qataryna qosylý búgingi urpaq beınesimen ólshenedi», - degen edi. Olaı bolsa, órkenıet ózegi – bilim, ǵylym, tárbıe desek, bul máselege de óz úlesimdi qosýym kerek dep oılaımyn. Shákirt tárbıesine qajymaı talmaı eńbektenip, Qazaqstan atty memlekettiń erteńgi ulanyn, azamatyn tárbıeleý basty maqsat ekendigin túsindim.
Qazirgi tańda mektep tabaldyryǵyn attaǵan ár búldirshin – ol erteńgi qoǵam múshesi, bolashaq ıesi. Jas urpaqqa sanaly tárbıe, sapaly bilim berý – búgingi kúnniń ózekti máselesi ekenin qoǵamnyń qazirgi damý kezeńinde bolyp jatqan áleýmettik-saıası jáne jańa tehnologıalyq ózgerister, tárbıe men bilim berý júıeleriniń isin jańa satyǵa kóterý úshin bilim salasynda jańa, tıimdi ádis-tásilderdi qoldanýdyń qajettiligi dáleldep otyr.
«Muǵalim degenimiz – bul qolyna ýaqyt aralyǵyndaǵy baılanysty ustaǵan alyp, kirshiksiz balalyq álemindegi kúsh-qýat pen aqyldy, talantty ashqan Kolýmb, barlyq kúrdeli nárseni qarapaıym tilmen jetkize biletin Danagóı, jalyndy sózderi jastardy erlikke jeteleıtin Sheshen, dúnıeniń jandy sulýlyǵyn kórsetetin Sýretshi, jan-dúnıeniń búkil bolmysyn kóre biletin adam», dep sýrettegendeı, bilikti de, bilimdi ustaz bolý – úlken jaýapkershilik pen tynymsyz eńbekti qajet etedi. Búgingi jas ustazdardyń ulaǵatty ustazǵa aınalýyna úlken izdenister men shyǵarmashylyq shyńdalýy qajet.
1. Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar.
Geografıa – óte qyzyqty, erekshe jan-jaqty pán. Bul pánniń ereksheligi sol – munda tarıh, bıologıa, ekologıa, fızıka, dúnıetaný, astronomıa, sýret (syzý) bári de qamtylady. Bul pándi oqytýdyń ózindik erekshelikteri bar. Men ózim
6 synypqa geografıa páninen sabaq beremin. Ózderińiz biletindeı 6 synypqa 51 saǵat berilgen, ıaǵnı aptasyna 1, 5saǵat. 6 synyp tómengi synyp bolyp sanalǵanmen, fızıkalyq geografıa - geografıany oqytýdaǵy bastapqy kýrs bolyp esepteledi. Oqýshy negizgi bilimdi osy bastapqy kýrsynda ıgeredi. Munda esepter shyǵarý, kartamen jumys (koordınatalar tabý), plan túsirý, masshtab esepteý, elderdi jattaý, ony kartadan tabý, nomenklatýra bárin de oqýshy osy 6 synypta tolyq meńgerip ketýi tıis. Osy oqýshynyń oı-órisiniń damýyna jáne tıanaqty bilim alý úshin muǵalim árbir geografıa sabaǵyn oqýshymen bite qaınasyp jatqan saramandyq júıede júrgizip otyrsa, mundaı oqytý joǵary deńgeıde óz dárejesin kórseter edi. Aptasyna 2saǵattan, ıaǵnı 68saǵat berilse, qaıtalaý sabaqtary men saramandyq jumystaryn ótkizýge tolyq múmkindik bolar edi. Jańa bilimdi qalyptastyrýda saramandyq jumystardy tıimdi paıdalaný, ondaǵy berilgen tapsyrmalardy barynsha oryndatý jaqsy nátıje kepili. Kúndelikti sabaq berý úrdisinde jańa materıaldy oqýshyǵa meńgertý úshin ár túrli deńgeıdegi saramandyq jumystardy júıeli júrgizýdiń mańyzy óte zor jáne onyń erekshelikteri:
• Keıbir amaldar men áreketterdi oqýshylar óz betimen oryndaıdy;
• Oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵy artady;
• Oqýshylardyń shyǵarmashylyq belsendiligi damıdy;
• Ne isteý kerek ekenin muǵalim aıtyp turady, al oqýshy dereý oryndaıdy (barlyq tapsyrmany mezgilinde oryndaǵan oqýshy úlgermeýshilerge kómektesedi);
• Top oqýshylarynan tolyqtaı jaýap alý;
• Muǵalim suraq qoıa otyryp, oqýshylardyń bilim deńgeıin anyqtaı alady;
• Bilimi tómen oqýshylarmen jeke jumys isteý múmkindigi ;
• Daryndy oqýshylarǵa óz betimen jumys isteýge tolyq múmkindik beredi;
• Muǵalim tapsyrmanyń durystyǵyn teksere alady;
Geografıa sabaǵyn áńgime, baıandaý, tek túsindirý arqyly oqytý aıtarlyqtaı nátıje bermeıdi. Balany tań qaldyrýdy umytpa: “Danalyqqa umtylý tań qalýdan bastalady” degendeı, oqýshylardyń oqý materıalyn oqyp-úırený kezinde tanym belsendiligi joǵary bolatyn sabaqtar bilim men biliktilikti sapaly túrde meńgerýdi qamtamasyz ete alady. Tıanaqty bilim berý, oqý úrdisin jandandyrý túrli ádis-tásildi tańdaı bilýge, qolda bar kórnekilikke, qural-jabdyqqa, t. b. kóptegen sebepterge baılanysty. Kórnekilik sabaqtyń tanymdyq qundylyǵyn arttyrady. Sondyqtan búgingi tańda oqýshyny qoldaǵy sýret pen úlestirme qaǵazdar qyzyqtyra qoımaıdy. Birikken Ulttar Uıymynyń sheshimimen «HHİ ǵasyr – aqparattandyrý ǵasyry» bolǵandyqtan, geografıa kabıneti tolyqtaı ınteraktıvti taqta, kompútermen jabdyqtalsa, oqýshynyń sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn artary sózsiz.
Ózim sabaq bergen 2 jylda baıqaǵanym, oqýshyny kúndelikti sabaq túsindirip, keri sol sabaqty suraı bergen de múldem jalyqtyrady. Sondyqtan keıbir sabaqtardy slaıdpen óziń izdenip, daıyndalyp kelýin ótingen oqýshynyń yntasyn arttyratynyn baıqadym. Ol sol sabaq úshin kitaptan tys izdenip, ózge bir tyń málimetter jınap, jan-jaqty izdenip, sabaqqa degen erekshe bir qulshynys paıda bolady. Onyń daıyndaǵan slaıdtary da qalǵan oqýshylar úshin úlken erekshe bir qyzyqty dúnıe bolyp tabylady. Kelesi sabaqtarda basqa oqýshy ol oqýshynyń slaıdyn qaıtalamaýǵa, odan da jaqsy nátıje kórsetýge tyrysady.
Kompúterlik prezentasıalar qoldaný sabaqty kórnekti jáne jan-jaqty etip, jańa sabaqty jaqsy ıgerýge kómektesedi. Biraq osynyń bárin iske asyryp otyrýǵa kabınettiń jabdyqtalmaýynan úlken kedergi keltirip otyr. Elektrondy oqýlyqtar da búgingi tańda oqýshynyń sabaqqa yntasyn arttyrýshy qural bolyp tabylady. Keıbir sabaqtardy qysqasha osy oqýlyqpen túsindirip ótseń de, kelesi sabaqta oqýshynyń ózgeshe daıyndyqpen kelip otyrǵanyn baıqaýǵa bolady. Kúndelikti ár sabaqty jańa aqparattyq tehnologıalardy paıdalana otyryp ótkizý arqyly, oqýshylar boıynan tómendegi qabiletterdi damytýǵa tez qol jetkizýge múmkindik týady.
1. Bilim, bilik daǵdylaryn damytýǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
2. Jaýapkershilik pen mindetterin qalyptastyrý;
3. Logıkalyq jáne aqparattyq oılaý qabiletterin damytý;
4. Óz betinshe izdenýge úıretý jáne kompúterlik saýattylyqqa tárbıeleý;
5. Alǵan bilimderin ómirde qoldana bilýge tárbıeleý;
Geografıalyq bilimniń mańyzdy kózi - geografıalyq kartany oqyp, úırený, geografıalyq sıpattaǵy maǵlumattardy ala bilý daǵdylaryn damytý, qalyptastyrý bolyp tabylady. Búginde mektepte geografıalyq karta joqtyń qasy. Al geografıa sabaqtaryn kartasyz elestetý múmkin emes. Kartasyz ótken sabaqta tek teorıalyq bilim ǵana alady, praktıkalyq turǵyda ol onyń eshbirin júzege asyra almaıdy.
«Kózben kórip, qolmen usta» degendeı, ár sabaqta kartamen jumys oqýshynyń karta betindegi geografıalyq nysandardyń este saqtalýyna yqpal etedi. Múmkindigine qaraı oqýlyqtarmen qosa, atlastar men jumys dápterleri da birge berilse, oqýshynyń kartamen, keskin kartamen jumys jasaýyna úlken jaǵdaı týǵyzar edi.
Geografıalyq bilimdi ıgerý prosesinde geografıalyq quraldar, aspaptar basty ról atqarady. Geografıalyq bilimder júıesin qajetti quraldarsyz berý, oqýshylardyń mátindi jattap qana shektelýimen sıpattalyp, olardyń sanasynda bul túsinikterge sáıkes beıneler qalyptaspaıdy. Al bul bilim tek formaldy sıpatta bolyp, sondyqtan alǵan bilim jyldam esten shyǵyp ketedi.
«Tek aıtsań – umytýym múmkin
Kórsetseń – este saqtaımyn
Al iske tartsań – úırenemin!» demeı me, geografıa kabınetinde globýs, kompas, barometr-aneroıd, jelbaǵar sıaqty geografıalyq qural-jabdyqtar bolsa, alǵan bilimderi men bilikterin tájirıbede qoldaný qabiletterin asha túspek.
2. Jas ustaz úshin kerekti kómek túrleri
1. Onlaın sabaqtary jıi ótkizý;
2. Sabaqtyń tıimdiligi máselesi boıynsha pándik semınarlar;
3. Geografıa páninen qazaqsha oqý ádistemelik quraldar men dıdaktıkalyq materıaldar, esepter jınaǵy ;
4. Tájirıbe almasý sabaqtary ;
5. Bilim men biliktilik kóterý kýrstary;
Qazirgi zaman talabyna saı adamdardyń málimet almasýyna, qarym-qatynasyna aqparattyq tehnologıalardyń keńinen qoldanysqa enip, jyldam damyp kele jatqan kezeńinde aqparattyq qoǵamdy qalyptastyrý qajetti shartqa aınalyp otyr. Búgingi tańda jańa tehnologıalardy sabaqta qoldaný men tájirıbeli ustazdar sabaqtaryn tamashalaýǵa úlken múmkindik – ol onlaın rejımindegi sabaqtar bolyp tabylady. Ol jas ustazdardyń úshin úlken kómek. Sabaqty jańasha, túrlendirip ótkizýge degen belsendiligin arttyrýǵa yqpal etedi.
Geografıa páninen qazaqsha oqý ádistemelik quraldardyń azdyǵyna, oqýshy úshin dıdaktıkalyq materıaldardyń jáne jumys dápterleriniń azdyǵynan baılanysty praktıkalyq jumys tapsyrmalaryn muǵalimniń ózi qurastyrýǵa týra keledi. Tapsyrmalardy qurýda oqý-ádistemelik quraldaryn, «Geografıa jáne tabıǵat» basylymdaryn, elektrondyq oqýlyqtardy, Internettegi aqparattardy, t. b. aqparat kózderin paıdalanýdamyz. Kómekshi quraldar kóp bolǵan jaǵdaıda, jas ustazdyń kásibı sheberligi men shyǵarmashylyq qabiletin damytýǵa múmkindik jasaıdy.
Bilim berýdi aqparattandyrý jaǵdaıynda pedagog mamandardyń biliktiligin kóterý – búgingi kúnniń negizgi mindetteriniń birine aınalyp otyr. Oqýshy bilimin damytý úshin jańa uǵym, jańa úlgi, jańa tásilder kerek. Al búgingi basty máselemiz – bilim sapasy desek, osy bilim sapasyn arttyrýdyń tıimdi joly – bilim berý júıesinde túrli tehnologıalardy qoldaný. Jańa ınovasıalyq tehnologıalardy qoldaný men tájirıbeli ustazdar bilimin jas ustazdarǵa úlgi etýde, biliktilik kóterý kýrstary men tájirıbe almasý sabaqtarynyń, semınarlardyń orny erekshe.
Meniń ózim úshin árbir kýrstan ótý óz bilimimdi tolyqtyrýǵa úlken múmkindik dep oılaımyn. Kýrstan ótý kezinde: esepter shyǵarý, jańa tehnologıalardy kúndelikti sabaqta qoldaný, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oıyndar men trenıń túrleri, eksperıment jasaý, ǵylymı joba jazý sıaqty kóptegen qundy málimetter alý, jas ustazdardyń shyǵarmashylyq izdenisin arttyrýǵa úlken kómek túri bolyp sanalady. Ony ary qaraı damytý, túrlendirý, óz tájirıbesinde qoldaný bilý ustazdyń talpynysy men qyzyǵýshylyǵyna baılanysty. Men ózim sabaq beretin synyptarda osy kýrstan úırengen jańa ádis-tásilderdi óz tájirıbemde qoldanyp júrmin. Kez kelgen ádisti qoldaný arqyly jumysymda oń ózgerister bolǵanyn baıqap júrmin. Birinshiden, oqýshylar óz betinshe izdenýge úırendi. Ekinshiden, pánge degen qyzyǵýshylyǵy arta tústi. Ózimniń az ǵana muǵalimdik tájirıbemde ár sabaǵymda oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy men belsendiligin arttyrýdy basty nazarda ustadym. Sondyqtan sabaqtyń tıpin, ádisin ózgertip, sabaqty ómirmen baılanystyryp, oqý úrdisindegi jańa tehnologıany tıimdi paıdalaný – oqýshylardy sharshatyp jalyqtyrmaıdy dep tolyq aıta alamyn. Búginde ózim qoldanyp júrgen myna tehnologıalar men strategıalar oqýshylardyń aqyl-oı qabiletiniń damýyna aıtarlyqtaı nátıje beretinine kóz jetkizdim. Sol sıaqty bilim ıgerýmen qatar problemalyq suraqtarǵa jaýap izdeý, oılaý qabiletin arttyrý, oqýshyǵa jeke ózdiginen izdený, toptasyp oqyp úırenýine jaǵdaı jasaıdy.
Meniń osy ádis-tásilderdi paıdalaný arqyly sabaq beretin 2 synyp boıynsha sapa kórsetkishim. (6 a, á synyby)
Men qyzyqtyratyn taǵy bir úlken jaıt, ol tájirıbe almasý sabaqtary. Meniń oıymsha aýdannyń tájirıbeli, bilikti ustazdarynyń sabaǵyna qatysý úlken serpilis beretini sózsiz. Sonymen birge jas ustazdardyń da kelesi mekteptiń jas ustazdarynyń sabaǵyna qatystyrý tájirıbe almasýmen qatar, tyń ıdeıalar men jańa isterge bastama bolady dep oılaımyn.
Qorytyndy
Qaı jumystyń da óz qıynshylyqtary kezdesip jatady. Búginde sol qıyndyqtardyń sheshimin taýyp, shákirttiń tolyq bilim alýyna barynsha múmkindikter jasalyp jatyr. Barlyq ustaz maqsaty bir- ol ár maqsatyna jetken sabaǵy. Sol maqsatqa qol jetkizý úshin de, jas ustazdardyń daıyndalyp, kóp bilip, kóp izdenýine týra keledi. Jas ustaz sheberligin shyńdaý úshin de aldyńǵy qatarly, ozyq tájirıbeli ustazdardyń úles qosýy onyń ustazdyq maqsatyna jetýine taptyrmas kómek.
Geografıa pánin oqytýdaǵy qıynshylyqtardy joıý – bilim sapasyn arttyrýǵa, oqýshynyń qyzyǵýshylyq, izdenýshilik, zertteýshilik, oılaý qabiletterin jetildire túsýine jaqsy áserin tıgizedi. Sonymen birge, keıbir kedergiler men qıynshylyqtarǵa qaramaı, sanaly bilim, sapaly tárbıe berýdi júzege asyrý úshin jas ustazdar qaýymy únemi shyǵarmashylyq izdeniste, jańa pedagogıkalyq tehnologıalardyń jetistikterin paıdalana otyryp, ózderiniń kásibı sheberligin damytýdy kezek kúttirmes maqsaty dep esepteýi kerek.
Árbir kún ózgeriske toly qazirgi jaýapty kezeńde zaman kóshinen qalmaı, ýaqyt talabyna saı bolý, bilimdi óz betinshe úırený, ony oqýshylarǵa úıretý ustazdyqty murat etken árbir kásip ıesiniń eń qasıetti boryshy, abzal paryzy.
Óz jumysymdy qorytyndylaı kele, tómendegideı usynyspen:
1. Geografıa kabınetin kompúter, ınteraktıvti taqtamen jabdyqtaý;
2. Geografıa pánine qajet qural-jabdyq, aspaptarmen tolyq qamtamasyz etý;
3. Geografıa kabınetine globýs, karta túrlerimen keńinen qamtylsa ;
4. 6 synyptyń saǵat sany 68 saǵatqa tolyqtyrý qaralsa;
5. Geografıa sabaǵyn saramandyq júıede oqytýǵa kóńil bólinse;
6. Tájirıbe almasý sabaqtary men pándik semınarlar ótkizý qolǵa alynsa demekpin.
«Aldyna uly maqsat qoısań ulylyqqa jetesiń» dep danyshpan aqyndarymyz aıtpaqshy, barlyǵymyz birge kúsh jumsap, el erteńine senimmen qarasaq ǵana aldymyzda turǵan kóptegen qıynshylyqtardan qınalmaı ótemiz degen oıdamyn.
H. Dosmuhameduly atyndaǵy orta mektep
Geografıa páni muǵalimi. Nurmuhanova Qarlyǵash Baqtıarqyzy
Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar, jas ustaz úshin kerekti kómek túrleri.
Negizgi bólim
1. Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar.
2. Jas ustaz úshin kerekti kómek túrleri
Qorytyndy
Kirispe.
Qazirgi ýaqyttaǵy bilim berý qyzmetkerleriniń aldynda turǵan basty maqsat-elimizdegi bilim berýdi halyqaralyq deńgeıge kóterý jáne bilim sapasyn kóterý, jeke tulǵany qalyptastyrý, qoǵam qajettiligin óteý, ony álemdik bilim keńistigine kiriktirý bolmaq.
Orta bilim berýdegi maqsaty:
Óz betinshe bilim alý men ony praktıkada qoldaný qajettiligimen daǵdylaryn qalyptastyrýǵa, tanymnyń ǵylymı tásilderine maqsatty jáne júıeli túrde baýlýǵa baǵyttalǵan;(1)
Elbasy: «keler urpaq aldynda zor jaýapkershilik tur, ony arqalap júrgen – ustazdar. Sebebi elimizdiń bolashaǵy kórkeıip, órkenıetti elder qataryna qosylý búgingi urpaq beınesimen ólshenedi», - degen edi. Olaı bolsa, órkenıet ózegi – bilim, ǵylym, tárbıe desek, bul máselege de óz úlesimdi qosýym kerek dep oılaımyn. Shákirt tárbıesine qajymaı talmaı eńbektenip, Qazaqstan atty memlekettiń erteńgi ulanyn, azamatyn tárbıeleý basty maqsat ekendigin túsindim.
Qazirgi tańda mektep tabaldyryǵyn attaǵan ár búldirshin – ol erteńgi qoǵam múshesi, bolashaq ıesi. Jas urpaqqa sanaly tárbıe, sapaly bilim berý – búgingi kúnniń ózekti máselesi ekenin qoǵamnyń qazirgi damý kezeńinde bolyp jatqan áleýmettik-saıası jáne jańa tehnologıalyq ózgerister, tárbıe men bilim berý júıeleriniń isin jańa satyǵa kóterý úshin bilim salasynda jańa, tıimdi ádis-tásilderdi qoldanýdyń qajettiligi dáleldep otyr.
«Muǵalim degenimiz – bul qolyna ýaqyt aralyǵyndaǵy baılanysty ustaǵan alyp, kirshiksiz balalyq álemindegi kúsh-qýat pen aqyldy, talantty ashqan Kolýmb, barlyq kúrdeli nárseni qarapaıym tilmen jetkize biletin Danagóı, jalyndy sózderi jastardy erlikke jeteleıtin Sheshen, dúnıeniń jandy sulýlyǵyn kórsetetin Sýretshi, jan-dúnıeniń búkil bolmysyn kóre biletin adam», dep sýrettegendeı, bilikti de, bilimdi ustaz bolý – úlken jaýapkershilik pen tynymsyz eńbekti qajet etedi. Búgingi jas ustazdardyń ulaǵatty ustazǵa aınalýyna úlken izdenister men shyǵarmashylyq shyńdalýy qajet.
1. Geografıa pánin oqytýdaǵy qıyndyqtar.
Geografıa – óte qyzyqty, erekshe jan-jaqty pán. Bul pánniń ereksheligi sol – munda tarıh, bıologıa, ekologıa, fızıka, dúnıetaný, astronomıa, sýret (syzý) bári de qamtylady. Bul pándi oqytýdyń ózindik erekshelikteri bar. Men ózim
6 synypqa geografıa páninen sabaq beremin. Ózderińiz biletindeı 6 synypqa 51 saǵat berilgen, ıaǵnı aptasyna 1, 5saǵat. 6 synyp tómengi synyp bolyp sanalǵanmen, fızıkalyq geografıa - geografıany oqytýdaǵy bastapqy kýrs bolyp esepteledi. Oqýshy negizgi bilimdi osy bastapqy kýrsynda ıgeredi. Munda esepter shyǵarý, kartamen jumys (koordınatalar tabý), plan túsirý, masshtab esepteý, elderdi jattaý, ony kartadan tabý, nomenklatýra bárin de oqýshy osy 6 synypta tolyq meńgerip ketýi tıis. Osy oqýshynyń oı-órisiniń damýyna jáne tıanaqty bilim alý úshin muǵalim árbir geografıa sabaǵyn oqýshymen bite qaınasyp jatqan saramandyq júıede júrgizip otyrsa, mundaı oqytý joǵary deńgeıde óz dárejesin kórseter edi. Aptasyna 2saǵattan, ıaǵnı 68saǵat berilse, qaıtalaý sabaqtary men saramandyq jumystaryn ótkizýge tolyq múmkindik bolar edi. Jańa bilimdi qalyptastyrýda saramandyq jumystardy tıimdi paıdalaný, ondaǵy berilgen tapsyrmalardy barynsha oryndatý jaqsy nátıje kepili. Kúndelikti sabaq berý úrdisinde jańa materıaldy oqýshyǵa meńgertý úshin ár túrli deńgeıdegi saramandyq jumystardy júıeli júrgizýdiń mańyzy óte zor jáne onyń erekshelikteri:
• Keıbir amaldar men áreketterdi oqýshylar óz betimen oryndaıdy;
• Oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵy artady;
• Oqýshylardyń shyǵarmashylyq belsendiligi damıdy;
• Ne isteý kerek ekenin muǵalim aıtyp turady, al oqýshy dereý oryndaıdy (barlyq tapsyrmany mezgilinde oryndaǵan oqýshy úlgermeýshilerge kómektesedi);
• Top oqýshylarynan tolyqtaı jaýap alý;
• Muǵalim suraq qoıa otyryp, oqýshylardyń bilim deńgeıin anyqtaı alady;
• Bilimi tómen oqýshylarmen jeke jumys isteý múmkindigi ;
• Daryndy oqýshylarǵa óz betimen jumys isteýge tolyq múmkindik beredi;
• Muǵalim tapsyrmanyń durystyǵyn teksere alady;
Geografıa sabaǵyn áńgime, baıandaý, tek túsindirý arqyly oqytý aıtarlyqtaı nátıje bermeıdi. Balany tań qaldyrýdy umytpa: “Danalyqqa umtylý tań qalýdan bastalady” degendeı, oqýshylardyń oqý materıalyn oqyp-úırený kezinde tanym belsendiligi joǵary bolatyn sabaqtar bilim men biliktilikti sapaly túrde meńgerýdi qamtamasyz ete alady. Tıanaqty bilim berý, oqý úrdisin jandandyrý túrli ádis-tásildi tańdaı bilýge, qolda bar kórnekilikke, qural-jabdyqqa, t. b. kóptegen sebepterge baılanysty. Kórnekilik sabaqtyń tanymdyq qundylyǵyn arttyrady. Sondyqtan búgingi tańda oqýshyny qoldaǵy sýret pen úlestirme qaǵazdar qyzyqtyra qoımaıdy. Birikken Ulttar Uıymynyń sheshimimen «HHİ ǵasyr – aqparattandyrý ǵasyry» bolǵandyqtan, geografıa kabıneti tolyqtaı ınteraktıvti taqta, kompútermen jabdyqtalsa, oqýshynyń sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn artary sózsiz.
Ózim sabaq bergen 2 jylda baıqaǵanym, oqýshyny kúndelikti sabaq túsindirip, keri sol sabaqty suraı bergen de múldem jalyqtyrady. Sondyqtan keıbir sabaqtardy slaıdpen óziń izdenip, daıyndalyp kelýin ótingen oqýshynyń yntasyn arttyratynyn baıqadym. Ol sol sabaq úshin kitaptan tys izdenip, ózge bir tyń málimetter jınap, jan-jaqty izdenip, sabaqqa degen erekshe bir qulshynys paıda bolady. Onyń daıyndaǵan slaıdtary da qalǵan oqýshylar úshin úlken erekshe bir qyzyqty dúnıe bolyp tabylady. Kelesi sabaqtarda basqa oqýshy ol oqýshynyń slaıdyn qaıtalamaýǵa, odan da jaqsy nátıje kórsetýge tyrysady.
Kompúterlik prezentasıalar qoldaný sabaqty kórnekti jáne jan-jaqty etip, jańa sabaqty jaqsy ıgerýge kómektesedi. Biraq osynyń bárin iske asyryp otyrýǵa kabınettiń jabdyqtalmaýynan úlken kedergi keltirip otyr. Elektrondy oqýlyqtar da búgingi tańda oqýshynyń sabaqqa yntasyn arttyrýshy qural bolyp tabylady. Keıbir sabaqtardy qysqasha osy oqýlyqpen túsindirip ótseń de, kelesi sabaqta oqýshynyń ózgeshe daıyndyqpen kelip otyrǵanyn baıqaýǵa bolady. Kúndelikti ár sabaqty jańa aqparattyq tehnologıalardy paıdalana otyryp ótkizý arqyly, oqýshylar boıynan tómendegi qabiletterdi damytýǵa tez qol jetkizýge múmkindik týady.
1. Bilim, bilik daǵdylaryn damytýǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
2. Jaýapkershilik pen mindetterin qalyptastyrý;
3. Logıkalyq jáne aqparattyq oılaý qabiletterin damytý;
4. Óz betinshe izdenýge úıretý jáne kompúterlik saýattylyqqa tárbıeleý;
5. Alǵan bilimderin ómirde qoldana bilýge tárbıeleý;
Geografıalyq bilimniń mańyzdy kózi - geografıalyq kartany oqyp, úırený, geografıalyq sıpattaǵy maǵlumattardy ala bilý daǵdylaryn damytý, qalyptastyrý bolyp tabylady. Búginde mektepte geografıalyq karta joqtyń qasy. Al geografıa sabaqtaryn kartasyz elestetý múmkin emes. Kartasyz ótken sabaqta tek teorıalyq bilim ǵana alady, praktıkalyq turǵyda ol onyń eshbirin júzege asyra almaıdy.
«Kózben kórip, qolmen usta» degendeı, ár sabaqta kartamen jumys oqýshynyń karta betindegi geografıalyq nysandardyń este saqtalýyna yqpal etedi. Múmkindigine qaraı oqýlyqtarmen qosa, atlastar men jumys dápterleri da birge berilse, oqýshynyń kartamen, keskin kartamen jumys jasaýyna úlken jaǵdaı týǵyzar edi.
Geografıalyq bilimdi ıgerý prosesinde geografıalyq quraldar, aspaptar basty ról atqarady. Geografıalyq bilimder júıesin qajetti quraldarsyz berý, oqýshylardyń mátindi jattap qana shektelýimen sıpattalyp, olardyń sanasynda bul túsinikterge sáıkes beıneler qalyptaspaıdy. Al bul bilim tek formaldy sıpatta bolyp, sondyqtan alǵan bilim jyldam esten shyǵyp ketedi.
«Tek aıtsań – umytýym múmkin
Kórsetseń – este saqtaımyn
Al iske tartsań – úırenemin!» demeı me, geografıa kabınetinde globýs, kompas, barometr-aneroıd, jelbaǵar sıaqty geografıalyq qural-jabdyqtar bolsa, alǵan bilimderi men bilikterin tájirıbede qoldaný qabiletterin asha túspek.
2. Jas ustaz úshin kerekti kómek túrleri
1. Onlaın sabaqtary jıi ótkizý;
2. Sabaqtyń tıimdiligi máselesi boıynsha pándik semınarlar;
3. Geografıa páninen qazaqsha oqý ádistemelik quraldar men dıdaktıkalyq materıaldar, esepter jınaǵy ;
4. Tájirıbe almasý sabaqtary ;
5. Bilim men biliktilik kóterý kýrstary;
Qazirgi zaman talabyna saı adamdardyń málimet almasýyna, qarym-qatynasyna aqparattyq tehnologıalardyń keńinen qoldanysqa enip, jyldam damyp kele jatqan kezeńinde aqparattyq qoǵamdy qalyptastyrý qajetti shartqa aınalyp otyr. Búgingi tańda jańa tehnologıalardy sabaqta qoldaný men tájirıbeli ustazdar sabaqtaryn tamashalaýǵa úlken múmkindik – ol onlaın rejımindegi sabaqtar bolyp tabylady. Ol jas ustazdardyń úshin úlken kómek. Sabaqty jańasha, túrlendirip ótkizýge degen belsendiligin arttyrýǵa yqpal etedi.
Geografıa páninen qazaqsha oqý ádistemelik quraldardyń azdyǵyna, oqýshy úshin dıdaktıkalyq materıaldardyń jáne jumys dápterleriniń azdyǵynan baılanysty praktıkalyq jumys tapsyrmalaryn muǵalimniń ózi qurastyrýǵa týra keledi. Tapsyrmalardy qurýda oqý-ádistemelik quraldaryn, «Geografıa jáne tabıǵat» basylymdaryn, elektrondyq oqýlyqtardy, Internettegi aqparattardy, t. b. aqparat kózderin paıdalanýdamyz. Kómekshi quraldar kóp bolǵan jaǵdaıda, jas ustazdyń kásibı sheberligi men shyǵarmashylyq qabiletin damytýǵa múmkindik jasaıdy.
Bilim berýdi aqparattandyrý jaǵdaıynda pedagog mamandardyń biliktiligin kóterý – búgingi kúnniń negizgi mindetteriniń birine aınalyp otyr. Oqýshy bilimin damytý úshin jańa uǵym, jańa úlgi, jańa tásilder kerek. Al búgingi basty máselemiz – bilim sapasy desek, osy bilim sapasyn arttyrýdyń tıimdi joly – bilim berý júıesinde túrli tehnologıalardy qoldaný. Jańa ınovasıalyq tehnologıalardy qoldaný men tájirıbeli ustazdar bilimin jas ustazdarǵa úlgi etýde, biliktilik kóterý kýrstary men tájirıbe almasý sabaqtarynyń, semınarlardyń orny erekshe.
Meniń ózim úshin árbir kýrstan ótý óz bilimimdi tolyqtyrýǵa úlken múmkindik dep oılaımyn. Kýrstan ótý kezinde: esepter shyǵarý, jańa tehnologıalardy kúndelikti sabaqta qoldaný, oqýshylardyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, oıyndar men trenıń túrleri, eksperıment jasaý, ǵylymı joba jazý sıaqty kóptegen qundy málimetter alý, jas ustazdardyń shyǵarmashylyq izdenisin arttyrýǵa úlken kómek túri bolyp sanalady. Ony ary qaraı damytý, túrlendirý, óz tájirıbesinde qoldaný bilý ustazdyń talpynysy men qyzyǵýshylyǵyna baılanysty. Men ózim sabaq beretin synyptarda osy kýrstan úırengen jańa ádis-tásilderdi óz tájirıbemde qoldanyp júrmin. Kez kelgen ádisti qoldaný arqyly jumysymda oń ózgerister bolǵanyn baıqap júrmin. Birinshiden, oqýshylar óz betinshe izdenýge úırendi. Ekinshiden, pánge degen qyzyǵýshylyǵy arta tústi. Ózimniń az ǵana muǵalimdik tájirıbemde ár sabaǵymda oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy men belsendiligin arttyrýdy basty nazarda ustadym. Sondyqtan sabaqtyń tıpin, ádisin ózgertip, sabaqty ómirmen baılanystyryp, oqý úrdisindegi jańa tehnologıany tıimdi paıdalaný – oqýshylardy sharshatyp jalyqtyrmaıdy dep tolyq aıta alamyn. Búginde ózim qoldanyp júrgen myna tehnologıalar men strategıalar oqýshylardyń aqyl-oı qabiletiniń damýyna aıtarlyqtaı nátıje beretinine kóz jetkizdim. Sol sıaqty bilim ıgerýmen qatar problemalyq suraqtarǵa jaýap izdeý, oılaý qabiletin arttyrý, oqýshyǵa jeke ózdiginen izdený, toptasyp oqyp úırenýine jaǵdaı jasaıdy.
Meniń osy ádis-tásilderdi paıdalaný arqyly sabaq beretin 2 synyp boıynsha sapa kórsetkishim. (6 a, á synyby)
Men qyzyqtyratyn taǵy bir úlken jaıt, ol tájirıbe almasý sabaqtary. Meniń oıymsha aýdannyń tájirıbeli, bilikti ustazdarynyń sabaǵyna qatysý úlken serpilis beretini sózsiz. Sonymen birge jas ustazdardyń da kelesi mekteptiń jas ustazdarynyń sabaǵyna qatystyrý tájirıbe almasýmen qatar, tyń ıdeıalar men jańa isterge bastama bolady dep oılaımyn.
Qorytyndy
Qaı jumystyń da óz qıynshylyqtary kezdesip jatady. Búginde sol qıyndyqtardyń sheshimin taýyp, shákirttiń tolyq bilim alýyna barynsha múmkindikter jasalyp jatyr. Barlyq ustaz maqsaty bir- ol ár maqsatyna jetken sabaǵy. Sol maqsatqa qol jetkizý úshin de, jas ustazdardyń daıyndalyp, kóp bilip, kóp izdenýine týra keledi. Jas ustaz sheberligin shyńdaý úshin de aldyńǵy qatarly, ozyq tájirıbeli ustazdardyń úles qosýy onyń ustazdyq maqsatyna jetýine taptyrmas kómek.
Geografıa pánin oqytýdaǵy qıynshylyqtardy joıý – bilim sapasyn arttyrýǵa, oqýshynyń qyzyǵýshylyq, izdenýshilik, zertteýshilik, oılaý qabiletterin jetildire túsýine jaqsy áserin tıgizedi. Sonymen birge, keıbir kedergiler men qıynshylyqtarǵa qaramaı, sanaly bilim, sapaly tárbıe berýdi júzege asyrý úshin jas ustazdar qaýymy únemi shyǵarmashylyq izdeniste, jańa pedagogıkalyq tehnologıalardyń jetistikterin paıdalana otyryp, ózderiniń kásibı sheberligin damytýdy kezek kúttirmes maqsaty dep esepteýi kerek.
Árbir kún ózgeriske toly qazirgi jaýapty kezeńde zaman kóshinen qalmaı, ýaqyt talabyna saı bolý, bilimdi óz betinshe úırený, ony oqýshylarǵa úıretý ustazdyqty murat etken árbir kásip ıesiniń eń qasıetti boryshy, abzal paryzy.
Óz jumysymdy qorytyndylaı kele, tómendegideı usynyspen:
1. Geografıa kabınetin kompúter, ınteraktıvti taqtamen jabdyqtaý;
2. Geografıa pánine qajet qural-jabdyq, aspaptarmen tolyq qamtamasyz etý;
3. Geografıa kabınetine globýs, karta túrlerimen keńinen qamtylsa ;
4. 6 synyptyń saǵat sany 68 saǵatqa tolyqtyrý qaralsa;
5. Geografıa sabaǵyn saramandyq júıede oqytýǵa kóńil bólinse;
6. Tájirıbe almasý sabaqtary men pándik semınarlar ótkizý qolǵa alynsa demekpin.
«Aldyna uly maqsat qoısań ulylyqqa jetesiń» dep danyshpan aqyndarymyz aıtpaqshy, barlyǵymyz birge kúsh jumsap, el erteńine senimmen qarasaq ǵana aldymyzda turǵan kóptegen qıynshylyqtardan qınalmaı ótemiz degen oıdamyn.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Berdibek Soqpaqbaev Aǵashtar nege ashýlandy? (prezentasıasymen)
