Globýstyń gradýs tory
Sabaqtyń taqyryby: Globýstyń gradýs tory
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa globýstyń gradýs tory jaıly maǵlumat berý.
Tárbıelik: Oqýshylardy Otanyn, elin qorǵaýǵa, aıalaýǵa, uqyptylyqqa, kópshilik ortada, synypta durys sóıleýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Oqýshylarǵa globýstyń gradýs torlary jaıly maǵlumat bere otyryp, oı - órisin, este saqtaý qabiletterin, dúnıetanymyn damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyq, globýs, karta, ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanys: ana tili, beıneleý óneri, eńbekke baýlý
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Psıhologıalyq jattyǵý («Gúl syılaý» oıyny)
İİ. Úı tapsyrmasyn pysyqtaý.
1. Alǵashqyda adamdar jerdi qandaı dep oılady?
A) tegis
Á) qyratty
B) taýly
2. Jerdiń shar tárizdes ekenin eń alǵash ret qaı eldiń ǵalymdary anyqtady?
A) Orys ǵalymdary Á) Grek ǵalymdary b) Nemis ǵalymdary
3. Magellan bastaǵan saıahatshylar jer sharyn qansha jylda aınalyp ótti?
A) 3
Á) 2
B) 8
4. Jer betiniń sý basyp jatqan keńistikti ne deımiz?
A) ózen
Á) muhıt
B) kól
5. Jer sharynda neshe muhıt bar?
A) 4
Á) 5
B) 7
6. Jer sharynda qansha materık bar?
A) 4
Á) 6
B) 7
7. Qazaqstan qaı materıkte ornalasqan?
A) Afrıka
Á) Amerıka
B) Eýrazıa
8. Jan - jaǵyn tórt birdeı muhıt qorshap jatqan materıkti tap.
A) Eýrazıa
Á) Antraktıda
B) Aýstralıa
9. Masshtab degenimiz ne?
A) belgili bir zattyń kólemin kishireıtetin sandy masshtab deıdi.
Á) Masshtab dep kez kelgen zattyń beınelengen kórinisin aıtady.
B) Masshtab dep bir nárseniń ústinen qaraǵandaǵy kórinisin aıtamyz.
10. Globýs degenimiz ne?
A) Shar tárizdes juldyz
Á) Jerdiń barynsha kishireıtilip jasalǵan dál úlgisi globýs dep atalady.
B) Jer sharynyń polústeri
İİİ. Oqýshylardyń bilimin jan - jaqty tekserý.
1. Jerge eń jaqyn juldyz (Kún)
2. Jerdi qosa eseptegende kúndi qansha planeta aınalyp júredi?(9)
3. Planeta degenimiz ne?(Planeta ózinen jaryq shyǵarmaıtyn salqyn deneler)
4. Jerdiń serigi ne?(Aı)
5. Globýs degenimiz ne?
İV. Jańa sabaq:
Oqýshylar biz búgingi sabaqta globýs jáne kartanyń kómegimen jer sharyna saıahatqa shyǵamyz.
Oı qozǵaý: Globýstyń gradýs tory degenimiz ne?
Oqýlyqpen jumys
Jer sharynyń joramal biligi betine shyǵatyn jerlerdegi núkteler polúster dep atalady. Jer sharynda eki polús bar. Olar soltústik jáne ońtústik polúster. Jer óz biliginen aınalǵanda onyń polústeri aınalmaı, ornynda qalady. Polúster globýsta jáne jarty sharlar kartasynda núkte túrinde belgilenedi.
Globýsta polústerden birdeı qashyqtyqta ekvator syzyǵy júrgiziledi (latynsha ekvator - teńeıtkish degen sóz). Ekvator syzyǵy Jerdi teń eki jarty sharǵa - soltústik jáne ońtústik jarty sharǵa bóledi. Jer ekvatorynyń uzyndyǵy 40 000 km. Ekvatorǵa qatarlastyra belgili bir qashyqtyq saıyn júrgizilgen syzyqtar parallelder dep atalady (grekshe paralel - qatar júrýshi degen sóz). Olar batys - shyǵys baǵytyn kórsetedi. Paralel sheńberiniń uzyndyǵy ekvatordan polústerge qaraı júrgen saıyn qysqara beredi.
Bul aıtylǵandardan basqa, globýsta soltústik jáne ońtústik polústerdiń arasyn qosatyn sheńber túrindegi syzyqtar bar. Olar merıdıandar. Latyn tilinen aýdarǵanda merıdıan túskilik degen maǵynany beredi. Óıtkeni tal tústegi kóleńke sol jerdegi jergilikti merıdıan baǵytyna sáıkes keledi. Merıdıan soltústik - ońtústik baǵytty kórsetedi. Jer sharynyń kez kelgen núktesi arqyly sansyz kóp merıdıan júrgizýge bolady. Solardyń biri halyqaralyq kelisim boıynsha bastapqy merıdıan retinde qabyldanǵan. Ol Ulybrıtanıanyń astanasy London qalasynyń mańymen ótedi. Bastapqy merıdıan sheńberi Jerdi batys jáne shyǵys jarty sharlarǵa bólip turady.
Belgili bir gradýs saıyn júrgizilgen paralelder men merıdıandar globýstyń betin tor kózderge bóledi. Ony globýstyń gradýs tory dep ataıdy.
Sózdikpen jumys.
Latynsha ekvator - teńeıtkish degen sóz
Grekshe paralel - qatar júrýshi degen sóz
Latyn tilinen aýdarǵanda merıdıan - túskilik degen maǵynany bildiredi.
V. Jańa sabaqty meńgergenin tekserý.
«Kim jyldam?»
1. Globýstan jáne jarty sharlar kartasynan polústerdi, ekvator, paralel jáne merıdıan syzyqtaryn taýyp kórset.
2. Merıdıan jáne paralel syzyqtarynyń neshe gradýs saıyn júrgizilgenin anyqta.
Vİ. Jańa sabaqty bekitý.
«Kim zerek?» oıyny
1. Jer sharynda neshe polús bar?
2. Jer óz biligin aınalǵanda onyń polústeri aınalama?
3. Polúster globýsta nemese jarty sharlar kartasynda qalaı beınelenedi?
4. Ekvator sózi qandaı maǵynany bildiredi?
5. Jerdi teń eki jarty sharǵa bóletin qandaı syzyq?
6. Jer ekvatorynyń uzyndyǵy qansha kılometr?
7. Ekvatorǵa qatarlastyra belgili bir qashyqtyq saıyn júrgizilgen syzyqtar ne dep atalady?
8. Paralel qandaı maǵynany bildiredi?
9. Paralel qandaı baǵyttardy kórsetedi?
10. Ońtústik, soltústik polústerdiń arasyn qosatyn syzyqtardy ne dep ataıdy?
11. Merıdıan qandaı maǵynany bildiredi?
12. Globýsta merıdıan qaı baǵyttardy kórsetedi?
13. Globýstyń gradýs tory degenimiz ne?
Vİİ. Baǵalaý
Vİİİ. Úıge tapsyrma.
Globýstyń gradýs tory. (Globýstyń sýretin salyp kelý)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa globýstyń gradýs tory jaıly maǵlumat berý.
Tárbıelik: Oqýshylardy Otanyn, elin qorǵaýǵa, aıalaýǵa, uqyptylyqqa, kópshilik ortada, synypta durys sóıleýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Oqýshylarǵa globýstyń gradýs torlary jaıly maǵlumat bere otyryp, oı - órisin, este saqtaý qabiletterin, dúnıetanymyn damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyq, globýs, karta, ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanys: ana tili, beıneleý óneri, eńbekke baýlý
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Psıhologıalyq jattyǵý («Gúl syılaý» oıyny)
İİ. Úı tapsyrmasyn pysyqtaý.
1. Alǵashqyda adamdar jerdi qandaı dep oılady?
A) tegis
Á) qyratty
B) taýly
2. Jerdiń shar tárizdes ekenin eń alǵash ret qaı eldiń ǵalymdary anyqtady?
A) Orys ǵalymdary Á) Grek ǵalymdary b) Nemis ǵalymdary
3. Magellan bastaǵan saıahatshylar jer sharyn qansha jylda aınalyp ótti?
A) 3
Á) 2
B) 8
4. Jer betiniń sý basyp jatqan keńistikti ne deımiz?
A) ózen
Á) muhıt
B) kól
5. Jer sharynda neshe muhıt bar?
A) 4
Á) 5
B) 7
6. Jer sharynda qansha materık bar?
A) 4
Á) 6
B) 7
7. Qazaqstan qaı materıkte ornalasqan?
A) Afrıka
Á) Amerıka
B) Eýrazıa
8. Jan - jaǵyn tórt birdeı muhıt qorshap jatqan materıkti tap.
A) Eýrazıa
Á) Antraktıda
B) Aýstralıa
9. Masshtab degenimiz ne?
A) belgili bir zattyń kólemin kishireıtetin sandy masshtab deıdi.
Á) Masshtab dep kez kelgen zattyń beınelengen kórinisin aıtady.
B) Masshtab dep bir nárseniń ústinen qaraǵandaǵy kórinisin aıtamyz.
10. Globýs degenimiz ne?
A) Shar tárizdes juldyz
Á) Jerdiń barynsha kishireıtilip jasalǵan dál úlgisi globýs dep atalady.
B) Jer sharynyń polústeri
İİİ. Oqýshylardyń bilimin jan - jaqty tekserý.
1. Jerge eń jaqyn juldyz (Kún)
2. Jerdi qosa eseptegende kúndi qansha planeta aınalyp júredi?(9)
3. Planeta degenimiz ne?(Planeta ózinen jaryq shyǵarmaıtyn salqyn deneler)
4. Jerdiń serigi ne?(Aı)
5. Globýs degenimiz ne?
İV. Jańa sabaq:
Oqýshylar biz búgingi sabaqta globýs jáne kartanyń kómegimen jer sharyna saıahatqa shyǵamyz.
Oı qozǵaý: Globýstyń gradýs tory degenimiz ne?
Oqýlyqpen jumys
Jer sharynyń joramal biligi betine shyǵatyn jerlerdegi núkteler polúster dep atalady. Jer sharynda eki polús bar. Olar soltústik jáne ońtústik polúster. Jer óz biliginen aınalǵanda onyń polústeri aınalmaı, ornynda qalady. Polúster globýsta jáne jarty sharlar kartasynda núkte túrinde belgilenedi.
Globýsta polústerden birdeı qashyqtyqta ekvator syzyǵy júrgiziledi (latynsha ekvator - teńeıtkish degen sóz). Ekvator syzyǵy Jerdi teń eki jarty sharǵa - soltústik jáne ońtústik jarty sharǵa bóledi. Jer ekvatorynyń uzyndyǵy 40 000 km. Ekvatorǵa qatarlastyra belgili bir qashyqtyq saıyn júrgizilgen syzyqtar parallelder dep atalady (grekshe paralel - qatar júrýshi degen sóz). Olar batys - shyǵys baǵytyn kórsetedi. Paralel sheńberiniń uzyndyǵy ekvatordan polústerge qaraı júrgen saıyn qysqara beredi.
Bul aıtylǵandardan basqa, globýsta soltústik jáne ońtústik polústerdiń arasyn qosatyn sheńber túrindegi syzyqtar bar. Olar merıdıandar. Latyn tilinen aýdarǵanda merıdıan túskilik degen maǵynany beredi. Óıtkeni tal tústegi kóleńke sol jerdegi jergilikti merıdıan baǵytyna sáıkes keledi. Merıdıan soltústik - ońtústik baǵytty kórsetedi. Jer sharynyń kez kelgen núktesi arqyly sansyz kóp merıdıan júrgizýge bolady. Solardyń biri halyqaralyq kelisim boıynsha bastapqy merıdıan retinde qabyldanǵan. Ol Ulybrıtanıanyń astanasy London qalasynyń mańymen ótedi. Bastapqy merıdıan sheńberi Jerdi batys jáne shyǵys jarty sharlarǵa bólip turady.
Belgili bir gradýs saıyn júrgizilgen paralelder men merıdıandar globýstyń betin tor kózderge bóledi. Ony globýstyń gradýs tory dep ataıdy.
Sózdikpen jumys.
Latynsha ekvator - teńeıtkish degen sóz
Grekshe paralel - qatar júrýshi degen sóz
Latyn tilinen aýdarǵanda merıdıan - túskilik degen maǵynany bildiredi.
V. Jańa sabaqty meńgergenin tekserý.
«Kim jyldam?»
1. Globýstan jáne jarty sharlar kartasynan polústerdi, ekvator, paralel jáne merıdıan syzyqtaryn taýyp kórset.
2. Merıdıan jáne paralel syzyqtarynyń neshe gradýs saıyn júrgizilgenin anyqta.
Vİ. Jańa sabaqty bekitý.
«Kim zerek?» oıyny
1. Jer sharynda neshe polús bar?
2. Jer óz biligin aınalǵanda onyń polústeri aınalama?
3. Polúster globýsta nemese jarty sharlar kartasynda qalaı beınelenedi?
4. Ekvator sózi qandaı maǵynany bildiredi?
5. Jerdi teń eki jarty sharǵa bóletin qandaı syzyq?
6. Jer ekvatorynyń uzyndyǵy qansha kılometr?
7. Ekvatorǵa qatarlastyra belgili bir qashyqtyq saıyn júrgizilgen syzyqtar ne dep atalady?
8. Paralel qandaı maǵynany bildiredi?
9. Paralel qandaı baǵyttardy kórsetedi?
10. Ońtústik, soltústik polústerdiń arasyn qosatyn syzyqtardy ne dep ataıdy?
11. Merıdıan qandaı maǵynany bildiredi?
12. Globýsta merıdıan qaı baǵyttardy kórsetedi?
13. Globýstyń gradýs tory degenimiz ne?
Vİİ. Baǵalaý
Vİİİ. Úıge tapsyrma.
Globýstyń gradýs tory. (Globýstyń sýretin salyp kelý)
You Might Also Like
