InfoHub Logo

Belgili qazaq qaıraterleri Ahmet Baıtursynuly men Teljan Shonanuly  1926-1927 jj. «Oqý quraly» atty hrestomatıalyq eńbek jazǵan. Bul ádistemelik qural úsh bólimnen quralǵan. Birinshi bólim «Ádebıet, turmys, eńbek». Ekinshi - «Ǵylym». Úshinshi - «Dúnıe». Atalmysh eńbektiń «ulttyq ádisteme ilimi salasyndaǵy alar orny erekshe». «Oqý quralynyń» qundylyǵy: 1) ana tilinde saýat ashtyrý; 2) shákirtterdiń kórkemdik talǵamyn, dúnıetanymyn qalyptastyryp, jetildirý; 3) tabıǵat qubylysy men adam turmysynyń ár qyryn toptastyra otyryp, jasóspirimge qajetti tájirıbelik bilim berý; 4) oqýshyny oqyta otyryp tárbıeleý, rýhanı tazalyqqa baýlý». (Baıtursynuly A. Bes tomdyq shyǵarmalar jınaǵy. 2 –t. – Almaty: «Alash», 2004.- 7, 19 bb.). Óte durys aıtylǵan oı-pikir. Sonymen qatar, «Oqý quralyna» kóptegen ataqty tulǵalardyń eńbekteri eńgizilgen. Mysaly,  Abaı Qunanbaev, Maǵjan Jumabaev, Beıimbet Maılın, Ahmet Baıtursynov, Lev Tolstoı, Konstantın Ýshınskıı, Vladımır Lenın, Nıkolaı Rýbakın jáne t.b. týyndylary jaryq kórdi. Sonyń ishinde uly aǵartýshy, ustaz, ǵalym, aqyn Ybyraı Altynsarınnyń da eńbekteri bar. 

Y. Altynsarınniń «Oqý quralyna» eńgen eńbekterin eske túsirsek. «Ádebıet, turmys, eńbek» atty bólimde,  Uly pedagogtiń eki óleńi «Bul kim?» (26 b.), «Ózen»(27-28 bb.), áńgimeleri «Kıiz úı men  aǵash úı»(192-193 bb.) jáne «Baı men jarly balasy» (221-222 bb.) berilgen. Biz sizderge qazaqtyń Ustazy Ybyraı Altynsarınniń 180 jyldyǵyna oraı, «Ózen» óleńin taǵy da eske alý úshin usynamyz.    

Ózen

Taýlardan ózen aǵar sarqyraǵan,

Aınadaı sáýle berip, jarqyraǵan.

Jel soqsa, ystyq soqsa, bir qalypta,

Aralap taý men tasty arqyraǵan.

 

Qóńilin sýyn ishseń ashylady;

Deneńde bar dertińdi qashyrady,

Óksigen ottaı janyp janýarlar,

Ózennen rahat taýyp basylady;

Qynarda tilsiz turǵan toǵaılary

Shýyldap jelmen birge bas urady.

 

Oń myń mal aıdap ótseń laı qalmaıdy,

Tasyna sý barmaǵan saı qalmady.

Tasyǵan ózen, sýdyń qýatymen

Kók shyǵyp, shóp bitpegen jaı qalmaıdy.

 

El qystap kún kóredi jańybynda,

Dám bolar alýan-alýan balyǵyńda...

Boq tasta, altyn tasta synamaqqa,

Sonda da aqqan ózen qalybynda!

 

Qudiretin mine qyzyq kóresin be?

Ne nájis toqtar ózen denesinde.

Arystan demalýǵa sýǵa kirse,

Balyqtar shymshyp oınar terisinde. 

Altynsaryuly Ybyraı.

(Baıtursynuly A. Bes tomdyq shyǵarmalar jınaǵy. 2 –t. – Almaty: «Alash», 2004, 27-26 bb.).

Ahmetjanova Ajar. KazNÝ ım. al-Farabı. Fakúltet ıstorıı, arheologıı ı etnologıı

---