InfoHub Logo

«Aqyn bop týyp óz baqytymdy jasyrar bolsam dúnıeden, tilimdi kesip tastaýym kerek onda men» — dep T. Aıtbergenov aıtqandaı, óziniń baqytyn da, muńyn da jasyrmaı halyq tarazysyna salyp júrgen aqyn — Farıza Ońǵarsynova. «Óziniń» degendi jeke basqa qatysty dep qana uǵynbaǵan durys. Ol ózimizdiń, Otanymyzdyń, álemniń basyndaǵy baqyt pen muń.

Iá, Baqyt pen Muń. Bas árippen jazylýǵa tıisti osy eki sózde qanshama mán-maǵyna jatyr. Bir-birine qarama-qarsy egiz uǵym. Muń bolmasa Baqyttyń qadirin, al Baqyt bolmasa Muńnyń qasiretin sezbes edik. Múmkin jaryq dúnıeniń qasıeti de osynda shyǵar.

...Respýblıkalyq jasóspirimder teatrynyń sahnasynda «Baqyt pen Muń» atty spektákl júrip jatty. Óne boıy Farızanyń óleńimen órilgen shyǵarma kórermenin siltideı tyndyrǵan. Tek bir adam ǵana mazasyz. Ol rejıser Raıymbek Seıtmetov. Bir otyrady, bir turady. Eki kózi sahnada. Aktrısa Kazaqbaeva daýylpaz minezdi, júreginde ǵashyq oty alaýlaǵan, tentek qylyqty aqyn qyz beınesinde. Názik jyrlar, tasqyn jyrlar, semser jyrlar, jyrlar, jyrlar... Al rejıser mazasyz. Nege? Baqsaq, zaldyń aldyńǵy jaǵynda avtor Farıza apamyzdyń ózi otyr eken. Baqsaq, poezıanyń talaı injý-marjanyn sahnalandyryp júrgen talantty rejıser óz eńbeginiń Farızaǵa unaıtynyn, unamaıtynyn bile almaı typyrshýly eken. Baqsaq, ómirdegi Farıza men ónerdegi Farıza betpe-bet kezdesip qalypty. Mine, ǵajap, ómirdegi Farıza ónerdegi Farızanyń betinen súıdi. Shatyrlaǵan qol soǵyldy. Eki Farızaǵa da gúl shoqtary usynyldy. Baqsaq, ómirdegi Farızanyń shoqtyǵy tym bıik eken.

Osyndaı ataq-dárejege, syı-qurmetke, talǵam men tabynýǵa qaramaı, kórnekti aqynymyzdyń álde bir dertke daýa izdeıtini nesi?

Nege osy men elpildep qýanbaımyn?
İlingen be moınyma tumardaı muń?
Qaıda barsam sýmańdap shyǵady aldan
shubarlana ysyldap jylan-qaıǵym.
Joq sonshalyq ókiner, jylar isim,
meni de ómir basqadaı synady shyn.
Ózgelerdeı meniń de bir basyma
jetkilikti sekildi qýanyshym.

Sonda onyń júregin tynyshtandyrmaıtyn, sezim arpalysyn tutatatyn ne nárse?

Sharshadym júregime álim kelmeı,
keýdemdi qýsyrady damyl bermeı.
Tusaǵan tula boıdy osy dertti
qoıdy bir aqylym da, ánim jeńbeı.
Álim joq. Sanam qaldy kisendelip,
daýa izdep, dári-dármek ishem kelip...

Sonda deımiz-aý taǵy da, aqynnyń tula boıyn meńdep bara jatqan neǵylǵan dert? Sol dertten qutylýdyń daýasyn izdep alasurǵan júrek shyryly shekege shyǵyp turǵan joq pa?

Baqsaq, ol dert jalǵyz Farızanyń jan-dúnıesin emes, búkil elimizdiń kúre tamyryn jaýlap alǵan, tozdyra bastaǵan toqyraý kezeńiniń derti eken. Aqyn jany qoǵamymyzdy jaılap bara jatqan osy keseldi erte sezgen.

Shyrmaǵan júregimdi qaıdaǵy dert,
Tastaımyn deı me meni saıǵa kúrep?
Kóńilim áldenege táýeldideı,
áldekim qadaǵandaı naızany kep.

Bul halyqtyq dástúrdiń, salt-sananyń, tilimiz ben dilimizdiń súrtilip bara jatqanyna ara túsý ǵoı!

Jeter jolda shyrqaý kók-armanyma,
qyrandardaı qaıyrylmas jan qamyna,
keregip júr maǵan da basqa bir án,

umtylys pen ot berer bar mańyma! — dep, sol dertten aıyǵýdyń daýasyn izdeıdi. Túsinde bir jibek jeldiń jelpip kelip, qoǵamymyzdyń turyp qalǵan shań-tozańyn úrlep jiberetinine senedi. Oqyp kórelik:

Júrem keıde jaýynsyz jerdeı júdep,
túńilýden eshkimge senbeı júrek.
Senetinim — túbinde aqyl-dana

qıyndyqty terideı sheldeıdi irep! — Iá, aqyn ańsaǵan aqyl-dana elimizge jańa qozǵalystar ákeldi. Bizdiń bulaı dep otyrǵanymyzdyń sebebi osy óleńder jarıalanǵan Farızanyń «Daýa» atty kitaby baspadan 1985 jyly jaryq kórgen. Demek, óleńder — toqyraý kezeńiniń naǵyz bel ortasynda týǵan tolǵanystar.

Dertke daýa tabyldy. Dert — qońyraý, daýa — jańǵyrý. Elimiz de, ár ulttan turatyn halqymyz da saýyǵyp keledi.

Toǵysharlyqqa, ataq-dańqqa boı urmaı, «qudaı, bergenińe shúkir» dep qaǵanaǵy qarq bolmaı, júrekke maza taptyrmaý kez-kelgen aqynnyń qolynan kele bermeıtin is. Óıtkeni iship-jegenin, qonaqta tost kótergenin, bir bedeldi basshymen tanysqanyn jyrǵa qosqan aqyndardy da kórgenbiz. Jáne dáme qylyp júrgen azamat aqyndar da boldy sonyń ishinde.

Jalpy Farıza apamyz aqyn halqyn er aqyn, áıel aqyn dep bólýge qarsy. Aqyn — bir-aq ataý. Onyń oı-órisin tvorchestvosy ǵana baǵalaıdy. Jeńildik bolmaýy tıis. Kim bolsa da talantymen jeńip shyqsyn, — deıdi ol. Farıza jyrlarynda kaısarlyq pen náziktik, erlik pen erkelik, shattyq pen muń tinderi aralas órilip jatady. Osylardyń ishinde, bizdińshe, báribir Farızanyń áıelge tán náziktigi, erkeligi, muńdylyǵy basymdaý. Farızanyń qoltańbasynyń daralyǵy, óz oqyrmandaryn tabyntqany sondaı, eger ózge bir áıel aqyn Farızasha jazbaq bolsa, ony oqyrman qabyldamas pa edi, qaıter edi. Al Farıza... o, onyń jóni múlde bólek.

Osy sátte qazaq halqynyń mańdaıyna Farıza aqyndy bergen myrza tabıǵatqa alǵys qana jaýdyrýymyz kerek. Qazaqta Abaı bireý, Sáken bireý, Maǵjan bireý, Muhtar bireý, Ábish bireý. Sol sıaqty Farıza da bireý ǵoı. Endeshe Farıza — jyr — aspanǵa sharyqtaı bersin!

Beıneý aýdany. 1987 j.

---