Jambyl Jabaevtyń "Alǵadaı týraly árbir oı" óleńi
Sabaqtyń maqsaty: 1. Oqýshylarǵa Jambyl óleńderiniń mánin ashyp meńgertý, jatqa aıtý, óleńdi taldaý mashyǵyn jetildirý. Teorıalyq uǵymdardy meńgertý.
2. Tárbıelik maqsaty: Patrıotızmge, Otandy súıýge, adamgershilikke baýlý. Poezıa, sóz óneri, kórkemóner dúnıesine súıispenshiligin arttyrý.
3. Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine yqpal etý. Oılaý sheberligin, sóıleý, jazý mádenıetin jetildirý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisteri: áńgimelesý, suraq - jaýap, shyǵarmashylyq jumys, testik saýaldar, mánerlep jatqa oqý.
Sabaqtyń kórnekiligi: J. Jabaev sýretteri, shyǵarmalary, “Dastan ata” kitaby.
Pán aralyq baılanys: tarıh, beıneleý, án - mýzyka.
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý kezeńi
a) amandasý
á) túgendeý
b) sabaqqa nazar aýdartý maqsatynda:
Balalar, amanbysyń shyraqtarym,
Maıysyp kólge bitken quraqtarym.
Júrmesem esendesip tura almaımyn,
İshinen asyp ketse bir aptanyn – dep jyrlaǵan Jambyl aqynnyń asqaq úni urpaǵyna degen atalyq zor mahabbatyn, aq peıildiń kýásindeı.
II. Úı tapsyrmasyn suraý:
Endeshe, eki ǵasyrdyń kýási J. Jabaevtyń ómirbaıan men shyǵarmashylyǵy jaıly jospar boıynsha baıandaımyz.
1. Jambyldyń bala atanýy
2. Qobyzshy bala
3. Alǵashqy dáris
4. Jarapazan
5. Meniń pirim - Súıinbaı
6. Jambyl - aıtysker aqyn
7. Shoqanǵa kezdesýi
8. Alǵashqy ońtústik
9. “Lenıngradtyq órenderim”
10. “Attandyrý” óleńin jatqa suraý.
Jospar boıynsha tyńdalǵannan soń, aqynnyń bir shýmaq óleńin oqımyn:
Kókteı tús Otanymnyń shattyq baǵy
Kel ushyp, saıraı tússhi bulbul taǵy
Bulbuldaı shattyq jyryn aqtaryńdar,
Ot júrek erkindiktiń adamdary.
Bul óleń 1938jyly jazylǵan. “Kún tolǵaýynan” úzindi. Ol kez beıbit ómir bolatyn. Sodan keıin Uly Otan soǵysy bastalyp ketti.
Suraq: 1. Uly Otan soǵysy qashan bastaldy jáne qashan aıaqtaldy? Osy sıaqty Uly Otan soǵysy jyldarynda da halyq maıdanǵa attandyrǵan áke, aǵa, bala, jaqyndaryna arnap qoshtasý óleńderin shyǵarǵan. Sonyń biri – Jambyldyń “Attandyrý” óleńi.
Jańa sabaq:
I. Jákenniń óz belinen alty ul bolǵan: Qojamberdi, Qojash, Aqqul, İztileý, Alǵadaı, Tezekbaı. Aldyńǵy ekeýi erterek ólipti. İztileýmen Alǵadaı armıa qataryna alynady. Alǵadaıdyń kórsetken erlikterin aıtyp, bólim bastyǵy hat jazǵanda, Jákeń qatty qýandy. 1942 jyldyń kúzinde Alǵadaıdyń ózi ákesine hat jazyp, erlik isterimen tanystyrady. Balasyna qaıtarǵan jaýabynda aqyn:
Hatyńdy, balam, oqydym,
Qalyńdy bildim sapardan.
Qýanyp saǵan otyrmyn.
Gvardees atanǵan.
Suranshy, Saýryq sekildi
Bolypsyń, balam, qaharman...
Esińde, balam, bar shyǵar.
Aıtqanym Otan ámirin,
Sheginbe jaýdan, jandy sal,
Sheshilmek sodan taǵdyryń! – dep balasyna rýh bere túsip,
Dostaryńa sálem aıt!
Jaýlaryńdy jeńip qaıt!- dep tilek bildiredi.
Jákeń aqyn Alǵadaıdy jaqsy kórip, “Ózge balarym bir tóbe, bul bir tóbe” dep otyrady eken. Suraq: taǵy qandaı aqyndy bilesińder, balasyna óleń shyǵarǵan?
Jaýap: Abaı “Ábdirahmanǵa”
Alǵadaı
↓
áke kórgen
ákesiniń súıikti uly
armanshyl
adal
aqyldy
er júrek
ıbaly
syıly
II. Aqynnyń “Alǵadaı týraly árbir oı” óleńi mánerlep oqylady. (muǵalim)
Suraqtar: 1. Alǵadaı kim?
2. Aqyn ata nege oǵan kúńirenip óleń shyǵarady?
3. Aqyn ony nege joqtaıdy?
4. Alǵadaı nege, kim úshin mert boldy?
5. Soǵysqa arnalǵan taǵy qandaı óleńderi bar?
III. 1943 j. balasy Alǵadaıdyń Uly Otan soǵysynda erlikpen qaıtys bolǵanyn, Ǵalı Ormanov (sol kezdegi hatshysy), Ábdildá Tájibaevtar estirtkende osy jyryn shyǵarǵan?
Suraqtar: 1. Óleńniń 1 - shi jáne 2 - shi bólimderiniń mazmunnan balasyn joǵaltqan ákesiniń qaıǵysyn qalaı baıqaýǵa bolady?
2. 3 - shi bóliminde áke ózine qalaı toqtaý aıtady?
IV. Ádebıet teorıasy:
Halyq poezıasynyń shaǵyn túrleri:
Turmys - salt jyrlary
(jar - jar, betashar, synsý, besik jyry),
Muń - sher óleńder
(qoshtasý, estirtý, joqtaý, bata)
Balalar, óleńdi taldaı otyryp, aqynnyń óleńderine ortaq keıipker “Alǵadaıǵa” minezdeme jasaıyq. (Asosıasıa ádisimen)
Suraqtar: 1. Uly Otan soǵysynyń qandaı batyrlaryn bilesińder?
2. Aldaǵy jyly jeńistiń neshe jyldyq merekesi toılanady?
3. Jambyl qandaı aqyn? (Asosıasıa ádisimen)
Jambyl - aıtysker aqyn, abyz jyraý, epık aqyn, jaýynger aqyn.
Qorytyndy: 1. Testik saýaldar
2. Jazǵan áńgimeler oqytý
“Biz soǵysty kórgen joqpyz”, “Soǵys bolmasyn!”
Oqýshylardy baǵalaý:
Úıge tapsyrma: óleńdi jatqa aıtý.
Testik saýaldar
1. J. Jabaev qaı jyly týdy?
A) 1839j.
Á) 1843j.
B) 1846j.
V) 1849j.
2. Jambyldyń ákesiniń aty?
A) Ystybaı
Á) Jabaı (Japa)
B) Súindik
V) Kókim
3. Jambyldyń sheshesiniń aty?
A) Uldan
Á) Qurtqa
B) Lásıman
V) Sara
4. Jambyldyń shyqqan jeri?
A) Arǵyn - Aqjol
Á) Alban - Aıt
B) Shaprashty - Ekeı
V) Naıman
5. Aqynnyń eń alǵashqy jeri?
A) Shaǵym
Á) Kókimge
B) Ósıet
6. Jambyldyń ózine pir tutqan ustazy
A) Kenen
Á) Ybyraı
B) Súıinbaı
V) Shoqan
7. Qulambet pen Jambyl qaı jyly aıtysty?
A) 1880j.
Á) 1886j.
B) 1897j.
V) 1899j.
8. Jambyldyń shákirti
A) Nurıla
Á) Kenen
B) Aıkúmis
V) Sara
9. Uly Otan soǵysynda qaza tapqan uly
A) Tezekbaı
Á) Qanan
B) Táıti
V) Alǵadaı
10. Jambyl Memlekettik syılyǵyn qaı jyly alady?
A) 1899j.
Á) 1909j.
B) 1932j.
V) 1941j.
2. Tárbıelik maqsaty: Patrıotızmge, Otandy súıýge, adamgershilikke baýlý. Poezıa, sóz óneri, kórkemóner dúnıesine súıispenshiligin arttyrý.
3. Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys isteýine yqpal etý. Oılaý sheberligin, sóıleý, jazý mádenıetin jetildirý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisteri: áńgimelesý, suraq - jaýap, shyǵarmashylyq jumys, testik saýaldar, mánerlep jatqa oqý.
Sabaqtyń kórnekiligi: J. Jabaev sýretteri, shyǵarmalary, “Dastan ata” kitaby.
Pán aralyq baılanys: tarıh, beıneleý, án - mýzyka.
Sabaqtyń barysy: I. Uıymdastyrý kezeńi
a) amandasý
á) túgendeý
b) sabaqqa nazar aýdartý maqsatynda:
Balalar, amanbysyń shyraqtarym,
Maıysyp kólge bitken quraqtarym.
Júrmesem esendesip tura almaımyn,
İshinen asyp ketse bir aptanyn – dep jyrlaǵan Jambyl aqynnyń asqaq úni urpaǵyna degen atalyq zor mahabbatyn, aq peıildiń kýásindeı.
II. Úı tapsyrmasyn suraý:
Endeshe, eki ǵasyrdyń kýási J. Jabaevtyń ómirbaıan men shyǵarmashylyǵy jaıly jospar boıynsha baıandaımyz.
1. Jambyldyń bala atanýy
2. Qobyzshy bala
3. Alǵashqy dáris
4. Jarapazan
5. Meniń pirim - Súıinbaı
6. Jambyl - aıtysker aqyn
7. Shoqanǵa kezdesýi
8. Alǵashqy ońtústik
9. “Lenıngradtyq órenderim”
10. “Attandyrý” óleńin jatqa suraý.
Jospar boıynsha tyńdalǵannan soń, aqynnyń bir shýmaq óleńin oqımyn:
Kókteı tús Otanymnyń shattyq baǵy
Kel ushyp, saıraı tússhi bulbul taǵy
Bulbuldaı shattyq jyryn aqtaryńdar,
Ot júrek erkindiktiń adamdary.
Bul óleń 1938jyly jazylǵan. “Kún tolǵaýynan” úzindi. Ol kez beıbit ómir bolatyn. Sodan keıin Uly Otan soǵysy bastalyp ketti.
Suraq: 1. Uly Otan soǵysy qashan bastaldy jáne qashan aıaqtaldy? Osy sıaqty Uly Otan soǵysy jyldarynda da halyq maıdanǵa attandyrǵan áke, aǵa, bala, jaqyndaryna arnap qoshtasý óleńderin shyǵarǵan. Sonyń biri – Jambyldyń “Attandyrý” óleńi.
Jańa sabaq:
I. Jákenniń óz belinen alty ul bolǵan: Qojamberdi, Qojash, Aqqul, İztileý, Alǵadaı, Tezekbaı. Aldyńǵy ekeýi erterek ólipti. İztileýmen Alǵadaı armıa qataryna alynady. Alǵadaıdyń kórsetken erlikterin aıtyp, bólim bastyǵy hat jazǵanda, Jákeń qatty qýandy. 1942 jyldyń kúzinde Alǵadaıdyń ózi ákesine hat jazyp, erlik isterimen tanystyrady. Balasyna qaıtarǵan jaýabynda aqyn:
Hatyńdy, balam, oqydym,
Qalyńdy bildim sapardan.
Qýanyp saǵan otyrmyn.
Gvardees atanǵan.
Suranshy, Saýryq sekildi
Bolypsyń, balam, qaharman...
Esińde, balam, bar shyǵar.
Aıtqanym Otan ámirin,
Sheginbe jaýdan, jandy sal,
Sheshilmek sodan taǵdyryń! – dep balasyna rýh bere túsip,
Dostaryńa sálem aıt!
Jaýlaryńdy jeńip qaıt!- dep tilek bildiredi.
Jákeń aqyn Alǵadaıdy jaqsy kórip, “Ózge balarym bir tóbe, bul bir tóbe” dep otyrady eken. Suraq: taǵy qandaı aqyndy bilesińder, balasyna óleń shyǵarǵan?
Jaýap: Abaı “Ábdirahmanǵa”
Alǵadaı
↓
áke kórgen
ákesiniń súıikti uly
armanshyl
adal
aqyldy
er júrek
ıbaly
syıly
II. Aqynnyń “Alǵadaı týraly árbir oı” óleńi mánerlep oqylady. (muǵalim)
Suraqtar: 1. Alǵadaı kim?
2. Aqyn ata nege oǵan kúńirenip óleń shyǵarady?
3. Aqyn ony nege joqtaıdy?
4. Alǵadaı nege, kim úshin mert boldy?
5. Soǵysqa arnalǵan taǵy qandaı óleńderi bar?
III. 1943 j. balasy Alǵadaıdyń Uly Otan soǵysynda erlikpen qaıtys bolǵanyn, Ǵalı Ormanov (sol kezdegi hatshysy), Ábdildá Tájibaevtar estirtkende osy jyryn shyǵarǵan?
Suraqtar: 1. Óleńniń 1 - shi jáne 2 - shi bólimderiniń mazmunnan balasyn joǵaltqan ákesiniń qaıǵysyn qalaı baıqaýǵa bolady?
2. 3 - shi bóliminde áke ózine qalaı toqtaý aıtady?
IV. Ádebıet teorıasy:
Halyq poezıasynyń shaǵyn túrleri:
Turmys - salt jyrlary
(jar - jar, betashar, synsý, besik jyry),
Muń - sher óleńder
(qoshtasý, estirtý, joqtaý, bata)
Balalar, óleńdi taldaı otyryp, aqynnyń óleńderine ortaq keıipker “Alǵadaıǵa” minezdeme jasaıyq. (Asosıasıa ádisimen)
Suraqtar: 1. Uly Otan soǵysynyń qandaı batyrlaryn bilesińder?
2. Aldaǵy jyly jeńistiń neshe jyldyq merekesi toılanady?
3. Jambyl qandaı aqyn? (Asosıasıa ádisimen)
Jambyl - aıtysker aqyn, abyz jyraý, epık aqyn, jaýynger aqyn.
Qorytyndy: 1. Testik saýaldar
2. Jazǵan áńgimeler oqytý
“Biz soǵysty kórgen joqpyz”, “Soǵys bolmasyn!”
Oqýshylardy baǵalaý:
Úıge tapsyrma: óleńdi jatqa aıtý.
Testik saýaldar
1. J. Jabaev qaı jyly týdy?
A) 1839j.
Á) 1843j.
B) 1846j.
V) 1849j.
2. Jambyldyń ákesiniń aty?
A) Ystybaı
Á) Jabaı (Japa)
B) Súindik
V) Kókim
3. Jambyldyń sheshesiniń aty?
A) Uldan
Á) Qurtqa
B) Lásıman
V) Sara
4. Jambyldyń shyqqan jeri?
A) Arǵyn - Aqjol
Á) Alban - Aıt
B) Shaprashty - Ekeı
V) Naıman
5. Aqynnyń eń alǵashqy jeri?
A) Shaǵym
Á) Kókimge
B) Ósıet
6. Jambyldyń ózine pir tutqan ustazy
A) Kenen
Á) Ybyraı
B) Súıinbaı
V) Shoqan
7. Qulambet pen Jambyl qaı jyly aıtysty?
A) 1880j.
Á) 1886j.
B) 1897j.
V) 1899j.
8. Jambyldyń shákirti
A) Nurıla
Á) Kenen
B) Aıkúmis
V) Sara
9. Uly Otan soǵysynda qaza tapqan uly
A) Tezekbaı
Á) Qanan
B) Táıti
V) Alǵadaı
10. Jambyl Memlekettik syılyǵyn qaı jyly alady?
A) 1899j.
Á) 1909j.
B) 1932j.
V) 1941j.
You Might Also Like
