InfoHub Logo

Synyby: 5
Páni: Qazaq tili
Sabaqtyń taqyryby: Jańa sózder (prezentasıasymen)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: oqýshylardyń jańa sózder týraly bilim bere otyryp túsinikterin keńeıtý.
2. Tárbıelik: oqýshylardy adamgershilikke, izgilikke baýlý, ultjandylyqqa tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: Til qudiretin tanyta otyryp, oqýshynyń sózdik qoryn baıytý, oıyndar arqyly oılaı bilý daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń tıpi: aralas sabaq
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń ádis - tásili: túsindirý, oı qozǵaý, túrtip alý, esse jazý, avtor oryndyǵy, 5 joldy óleń.
Sabaqtyń kórnekiligi: topshamalar, slaıd.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, tarıh, orys tili
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.
3. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
(Oqýshylardy trenıń arqyly 3 topqa bólemin.)

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. «Túrtip alý» strategıasy arqyly oqýshylardyń ótken sabaqtaǵy bilimderin bekitý, ıaǵnı berilgen mátinnen kónergen sózderdi terip alý.

İ top. Eki shonjar bul joly hannyń aıtqanyna qarsy bolyp jatady. Han nókerin ertip, seıilge shyqty. Jandaral keldi, jandaral keldi,- degen habar jurtty dúrliktirdi. Han buıyrǵan soń, amal joq, ýázirleri ózara aqyldasyp, izdeýge kirisedi. Bastaryndaǵy dýlyǵa jaǵylary, belderindegi kiseleri, asynǵan bes qarýlary túgelinen bir mıasardyń qolynan shyqqandaı.

İİ top. Syban, Tobyqty, Kereı, Ýaq, bolystary, kandıdattary, dolynjy bıleri qastaryna tilmashtaryn alypty. Ulyq úılerinen ýrádnıkter, strajnıkter de shyqty. Mynaý jalǵyz oıaz emes, kóp tóreniń toby ǵoı. Buny bıyl Qunanbaı ózi aǵa sultan bolǵannan keıin osy Tobyqtyǵa bolystyq starshyn etkendi. Mundaılyq aınalma páleniń ashyq aty — “nedoımke”, “qarashyǵyn” jáne bıyl túsken “túńdik basy”.

İİİ top. Jyrdan kónergen sózdi tap
Badana kózdi kireýke
Jaýǵa qarsy jetpegen,
Jel aıyrdyń oǵy ótpegen,
Satýǵa basyn surasań,
Myń dildá da jetpegen. ( «Er Tarǵyn»)
Aldyna dabyl tóńkergen,
Artyna saýyt bóktergen…
Baraban soǵyp, shyń qaǵyp. («Qobylandy»).

2. «Oı qozǵaý» tapsyrmadan soń oqýshylarǵa suraqtar qoıylady.
- Kónergen sózder degenimiz ne?
- Neshege bólinedi?
- Arhaızm degenimiz ne?
- Istorızm degenimiz ne?
- Mysal keltir.

İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý:
Tilde jańa uǵymdardy bildiretin sózder jańa sózder nemese neologızmder dep atalady. Neologızm – (gr. neos – jańa, logos – sóz) – qoǵamdaǵy saıası, mádenı, ekonomıkalyq qatynastardyń, ǵylym men tehnıkanyń damýyna baılanysty tilge engen jańa sózder men sóz tirkesteri, frazeologıalyq oralymdar. Neologızm leksıkalyq jáne semantıkalyq. bolyp ekige bólinedi. Leksıkalyq neologızmge jańa uǵymdardyń týýymen birge paıda bolǵan jańa sózder jatsa, semantıkalyq neologızm dep sózbe - sóz aýdarý arqyly tól sózge qosylǵan jeke maǵynany aıtýǵa bolady.

Olar tilge alǵash engen kezinde ǵana jańa bolady. Keıin tilge sińisip, halyqqa ábden tanylyp, jappaı qoldanylǵan kezde jańa sóz bolýdan qalady. Mysaly, kompas, kosmonavt, spýtkık degen sózder alǵash paıda bolǵan kezde jańa sózder bolatyn. Keıin bular qoldanyla kele jańa sóz bolýdan qaldy. Jıi qoldanylatyn sózderdiń qataryna engen bul sózder sońǵy jyldary ǵarysh, ǵaryshker, jer serigi degen qazaqtyń tól sózderimen berilip, jańa sózder bolyp eseptelip júr. Osy tektes jańa sózderdiń qataryna jolserik, úntaspa, jedelhat, saıajaı, ermeksaz, teńge, qujat, otbasy, keden, zeınetaqy, zeınetker, synyp, únqaǵaz jáne t. b. sózder jatady.
Sońǵy jyldary qazaq tiliniń mártebesi ósip, qoldanylý aıasy keńeıýine baılanysty ósimdik, baý – baqsha salasyna qatysty tilimizge kóptegen jańa sózder endi: jylyjaı (jaryq jaqsy túsý úshin tóbesi men qabyrǵalary shynydan jasalǵan kókónister ósiretin oryn), qyzanaq, oramjapyraq, qaýdan, dernásil, úleski, óskin, jasýsha, aǵza jáne t. b.
Taqtamen jumys.
166 - jattyǵý.

İ toptan 1 oqýshy shyǵyp, mátinnen jańa sózderdi terip jazady.
167 - jattyǵý.
İİ toptan 1 oqýshy shyǵyp, mátinnen jańa sózderdi terip jazady.
İİİ toptan 1 oqýshy shyǵyp, tómendegi sózderden jańa sózderdi terip jaz.
Mektep, karta, televızor, aıaldama, keden, ónerkásip, qaǵaz, oqýlyq, baspasóz, ǵarysh, ámbebap, jeltoqsan aıy, synyp, qorǵaýshy, suranys, tapsyrys, asaba, oqýshy, ustaz.
Synyppen jumys. «5 mınýttyq esse»
1) Ata zań, ánuran, eltańba, rámiz, zeınetaqy, dańǵyl, elbasy, elorda sózderi Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıin qoldanysqa engen sózder. Osy sózderdi qatystyryp, «Táýelsiz Qazaqstan» taqyrybyna shaǵyn esse jazý. («Avtor oryndyǵyna» shyǵaryp oqytý.)
2) Tólqujat, synyp, sazger, eltańba, zańger, áýejaı, otbasy, ǵaryshker, teledıdar, úntaspa, únparaq, derekkóz, muraǵat, baǵdarsham, murajaı, jedelhat, balmuzdaq, oqýlyq, ushaq, jolserik, tońazytqysh, ermeksaz sózderiniń oryssha aýdarmasyn tabý.
Tapqyr bolsań, taýyp kór (jeke oqýshylarmen jumys)
№1
Qazaq tilin jańa úırenip júrgen Dymbilmestiń bilmeıtin sózderin aıtyp ber
Men...................... ushqanyn kórdim. Ol maǵan qatty unady. Men óskende.............................. bolýdy armandaımyn.
№2
Jylyjaı, qyzanaq, oramjapyraq, túıneme sózderin qatystyryp sóılem qurańyz.
№3
Sóılemderden neologızmderdi tabý.
1. Elbasy mingen ushaq Astana áýejaıyna kelip qondy.
2. Oral qalasyndaǵy Dostyq dańǵyly boıynda Syrym babamyzǵa eskertkish ornatylǵan.
3. Ústimizdegi jyly atam men ájemniń zeınetaqysy kóbeıdi.

İV. Sabaqty bekitý:
Ár top qalaǵan jańa sózderine 5 joldy óleń qurastyrady.
1. Ǵaryshker
2. Erjúrek, bilimdi.
3. Ushady, zertteıdi, tamashalaıdy.
4. Tuńǵysh ǵaryshker – Toqtar Áýbákirov.
5. Toqtar.
- Jańa sózder degen ne?
- Jańa sózderge mysaldar jaz.
- Jańa sózder qansha túrli jolmen paıda bolady?
- Mysaldarmen dálelde.
V. Úıge tapsyrma: 169 - jattyǵý, 74 - bet.
Vİ. Baǵalaý.