InfoHub Logo

Tekeı batyr Qarpyquly atyndaǵy joǵary kolejdiń
tarıh páni oqytýshysy Omarova Sáýle Orynbasarqyzy

«Adam urpaǵymen myń jasaıdy» - deıdi halqymyz. Urpaq jalǵastyǵymen adamzat balasy myń emes mıllıondaǵan jyldar jasap keledi. «Nadan jurttyń kúni - qarań, keleshegi tuman» dep, M. Dýlatov aıtqandaı, egemendi elimizdiń tiregi-bilimdi urpaq. Sondyqtan da, zaman talabyna saı oqytý men tárbıeniń sońǵy túrlerin jedel meńgerip, kásibı sheberlikti ushtap otyrý ustazdyń basty paryzy. Qazirgi zaman aǵymyna baılanysty oqýshylardyń bilimge qyzyǵýyn arttyrý úshin muǵalimderge jańa talaptar qoıylýda. Sol sebepti oqytýdyń ártúrli tehnologıalary jasalyp, oqý oryndarynyń tájirbıesine engizilýde. Jan-jaqty izdenistiń nátıjesinde bilim berý aıasynda jańa pedagogıkalyq tehnologıalardyń sany da sapasy da ósip keledi. Shyǵarmashyl muǵalimniń shákirti de shyǵarmashyl bolýy kerek. Oqý prosesi basqarylatyn proses bolǵandyqtan, jeke oqýshynyń ereksheligin eskerý - muǵalimniń  mindeti. Shyǵarmashylyq qabilet ár balanyń tabıǵatynda bolady. Bizdiń mindetimiz oqýshy boıynda jasyryn jatqan múmkindikterin ashý. Sabaq - muǵalim men oqýshylar toby, shaǵyn toptar men jeke oqýshy arasyndaǵy qatnas arqyly júzege asyrylady. Muǵalim kitaptaǵy taqyrypty tereńdetip túsindirip, balany osy taqyrypqa, jalpy pánge qyzyqtyryp, qosymsha túrli ádebıetterden maǵlumattar bere otyryp, oqýshylarǵa óz kózqarastaryn ózderi aıqyndap, belgili bir qorytyndyǵa kelýine múmkindik beredi.

Tehnologıa - belgili bir istegi adamnyń ádisi, sheberligi. Osy sheberlik arqyly muǵalimniń óz sabaǵyn oqýshyǵa joǵary satyda jetkizýine múmkindik beredi. Muǵalim únemi shyǵarmashylyqpen, izdenispen jumys jasap otyrsa jańashyldyqqa jaqyn bolǵany. Ózgelerdiń úlgisin óz isinde paıdalana bilse, oǵan ózindik qoltańbasyn qosyp otyrsa - oqýshy tárbıeleý men bilim berýdegi jetistigi sol bolmaq.

Pedagogıkalyq tehnologıa dep oqýdyń sapasyn jaqsartý jáne jobalyq qortyndyǵa jetý maqsatynda muǵalim men oqýshylardyń birikken tehnologıalyq is-qımylyn aıtady. Muǵalimniń sabaqty jobalaýdaǵy jaýapkershiligi oqýshylardyń tarıh páninde nátıjeli qarym-qatynas jasaýyna múmkinshilikter týǵyzady. Nátıjesinde, «Ustaz-oqýshy»  áriptestigi az ýaqytta jańa tehnologıa járdemimen úlken jetistikterge jete alady. Bilim berýde ınovasıalyq tehnologıalardy endirýi oqýshylarǵa ártúrli ádisterdi jetildirýge múmkindik beredi, atap aıtqanda: trenıńter, dóńgelek ústelder, baspasóz-konferensıalary jáne t. b. oqýshylardyń sabaqtaǵy jaýapkershiligin, belsendiligin, ózin-ózi baǵalaýyn qamtamasyz etedi.

Inovasıa degenimiz - tek qana, jańalyq engizý emes, sonymen qatar,  jańany dástúrli oqý-tárbıe úrdisine qoldana bilý. Bilim berý úrdisinde jańa aqparattyq tehnologıalardy qoldaný máselesi ózekti máselelerdiń qatarynan oryn alýda.

Bilim berý úrdisin aqparattandyrýda tómendegideı pedagogıkalyq mindetterdi sheshýge bolady:

- bilim berýde kólemdi aqparatqa qol jetkize alý;

- bilim alýǵa motıvasıanyń joǵarlaýy;

- óz betinshe jumys isteý;

- ózin-ózi baqylaý;

- jeke tulǵany jetildirý (tulǵanyń oı-órisi, estetıkalyq tárbıe, aqparattyq mádenıetin qalyptastyrý jáne t. b. )

Oqý-tárbıe jumysyn jetildirý (bilim berýdiń sapasy men tıimdiligin arttyrý, tanymdyq árekettiń motıvin qamtamasyz etý, pánaralyq baılanystardy tereńdetý jáne t. b). Sóz arqaýy kompúterlik tehnologıanyń paıdalana otyryp, tarıh páni sabaǵynda ınternet júıesin qoldaný máselesi bolmaq.

Oqýshy máseleni túsinbeı, ózine qajetti aqparatty ala-almaı, máseleni sheshýge shyǵarmashylyq turǵydan kelý múmkinshiliginen aırylyp, ózinshe oı qorytyp, ony tujyrymdaý jáne qyzyqty pikirler aıta alý qabiletine ıe bola almaıdy. Al, máseleni sheshýde jańa oı qundy pikir aıtý óte mańyzdy. Jáne ol mindetti túrde qorytyndylanyp, belgili bir kóriniske ıe bolsa, onyń nátıjesi joǵary bolmaq. Tarıh pánin oqytý tehnologıasynyń tıimdiliginiń kórsetkishteri mynalar:

- Oqýshylardyń moraldyq, psıhologıalyq  jáne  jas erekshelikterin eskerý.

- Oqýǵa jaǵymdy kóńil kúı qalyptastyrý.

- Ustaz ben oqýshy arasyndy pikir almasý, ǵylymı qarym-qatynas jáne áriptestik prınsıpin ornyqtyrý.

- Oqýshylardyń eske saqtaý qabileti men shyǵarmashylyq deńgeıin kóterý arqyly belsendiligin arttyrý.

- Oqýdy ıgerýge mýltımedıalyq jáne basqa da tehnıkalyq múmkindikterdi keńinen iske qosý.

Bilim berý tehnologıasynyń úsh túrli tıpi bar. Olar dástúrlik, ınovasıalyq jáne aqparattyq. Bastysy - tehnologıanyń jıyntyǵy emes, onyń dárejesi. Oqýshylardyń ártúrli aqparat kózderin, resýrstaryn paıdalaný arqyly kompúterlik tehnologıanyń kómegimen derbessizdenýi arqyly bilimdi meńgerýde kásibı sheberligin shyńdaıdy. Jańa aqparattyq tehnologıaǵa ártúrli aqparattardy elektrondyq ádispen engizý, saqtaý jáne berý jatady. Oqýshylardyń tehnıkalyq biliminiń kásibı baǵdarlamaǵa sáıkes tarıh pánin meńgere otyryp ıgerýi, olardyń osy maqsatta júıeli túrde tehnologıalyq aqparattardy jáne pedagogıkalyq tehnologıany paıdalana otyryp únemi daıyndyǵyn arttyrýyna, izdenýine baılanysty. Tehnologıanyń metodıkaǵa qaraǵanda aıyrmashylyǵy mynada: oqýdy jobalaý, tájirıbıeni qorytyndylaý negizinde emes, oqýdy ǵylymı turǵydan negizdeýge baǵyttalǵan.

Qazir bilim berý salasynda túrli tehnologılar engizilýde, biraq olardyń ishinde qajettiligin tańdap, sabaqtyń ár kezeńinde  tıimdi qoldaný - basty talap. Bul rette ózim tarıh sabaǵymda oqytýdyń kóptegen ádisterinen quralǵan ınteraktıvti oqytý tehnologıasynyń tıimdi ádisterin qoldanamyn. Interaktıvti oqytý ádisteri tulǵa aralyq qarym-qatynasqa negizdele otyryp, «jeke tulǵany damytýǵa baǵyttalatyn» qazirgi bilim berý paradıgmasyn qanaǵattandyrady. Sonymen birge, sapaly bilim alýdyń alǵysharttary bolyp tabylatyn tanym belsendiligi men izdenis derbestigin qalyptastyryp qana qoımaı, ary qaraı damytady.

Aqparattyq qoǵamnyń negizgi talaby - stýdentterge aqparattyq bilim negizderin berý, logıkalyq oılaý, qurylymdyq oılaý qabiletterin damytý,  aqparattyq tehnologıany paıdalaný daǵdylaryn qalyptastyrý. Aqparattyq ortada jumys jasaý úshin kez kelgen oqytýshy óz oıyn júıeli túrde jetkize alatyndaı, komýnıkatıvti jáne aqparattyq mádenıeti damyǵan ınteraktıvti taqtany paıdalana biletin bolýy tıis. Sabaqta jańa tehnologıa retinde aqparattyq tehnologıany paıdalaný sabaqtyń tıimdiligi men sapasyn arttyryp, bilim berýdiń tabysty bolýyna oń yqpal etedi. Tarıh sabaqtarynda aqparattyq tehnologıany engizý arqyly sabaqtyń belsendiligin arttyrýǵa, damyta oqytý ıdeıasyn júzege asyrýǵa, sabaqty shapshań júrgizýge, ózindik jumystyń kólemin kóbeıtýge bolady. Aqparattyq tehnologıalardyń biri-ınteraktıvti taqta. Interaktıvti taqtanyń múmkindikteri oqytýshylarǵa balany oqytýda ýaqytty tıimdi paıdalanýǵa múmkindikter beredi. Demonstrasıalyq materıaldar daıyndaý, toppen keri baılanys júrgizý úshin ınteraktıvti taqtanyń múmkindigi sheksiz. Men tarıh sabaqtarynda  kompúterdi, ınteraktıvti taqtany paıdalanamyn. Taqyrypqa baılanysty sýretter, slaıdtar, syzbalar, kesteler jasaý, termın sózderdi jazý sabaq jazýdyń mazmunyn keńeıtip, stýdentterdiń túsinigin tereńdete túsedi. Sabaqty qorytý kezeńinde synaqhattar, sózjumbaqtar, oıtalqy  suraqtardy da kompúerdi, ınteraktıvti taqtany qoldaný arqyly júrgizemin. Barlyq baqylaý jumystarynyń túrlerin jáne qorytyndy test jumystaryn tek qana kompúter arqyly júrgizemin. Sebebi bul ádis ýaqytty tıimdi paıdalaný úshin óte qolaıly. Oqý prosesi kezinde kompúterdi tıimdi paıdalaný jáne qoldaný oń tájirbıe berip  otyr. Oqýshylardyń óz betimen izdenisi, pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyryp,  shyǵarmashylyǵyn damytýǵa, qyzmetiniń mádenıetin qalyptastyrýǵa derbes jumystaryn uıymdastyrýǵa erekshe qolaıly jaǵdaı týǵyzyp otyr. Tek sabaq kezinde ǵana emes sabaqtan tys kezde de stýdentterge kompútermen jumys jasaýǵa arnalǵan tapsyrmalar beremin. Ár sabaqta tapsyrmalardy aldyn ala berý arqyly stýdentterge qosymsha materıaldardy tabýdyń jolyn kórsetip otyrmyn. Jańa sabaq barysynda stýdentterdiń ákelgen, oqyǵan, meńgergen materıaldary negizinde stýdentterdiń aqparattyq quzyrettiligi damıdy, pánge degen qyzyǵýshylyqtary artady, aqparatpen jumys isteýdi meńgeredi. Naqty málimetter men derekterge súıenip, materıaldy taldaýǵa, saraptaýǵa, dálel keltirýge, aqparat kózderimen ǵylymı turǵydan jumys júrgize bilýge daǵdylanady.

«Ustazdyq etken jalyqpas, úıretýden balaǵa» dep Abaı atamyz aıtqandaı, bizdiń mindetimiz – jeke tulǵanyń ózine, qoǵamǵa qajetti qabiletterin qalyptastyrý, damytý jáne óz betimen bilim alýyna, ózin-ózi damytýǵa qolaıly jaǵdaı jasaý. Sondyqtan da árbir oqytýshy sapaly bilim men sanaly tárbıe berýdiń tıimdi joldaryn talmaı izdený qajet. Elimizdiń bolashaǵy jastardyń qolynda. Sol jastardy óz mamandyǵyn jaqsy meńgergen, teorıalyq bilimmen tereń sýsyndaǵan, qazirgi qoǵamnyń talabyna saı, naryqtyq ekonomıkanyń suranysyn qanaǵattandyra biletin «segiz qyrly, bir syrly» túlǵa etip shyǵý myna bizdiń qolymyzda.                       

Qoryta aıtqanda, ınovasıalyq tehnologıalardy sabaqta qoldaný-onyń nátıjeligine qolaıly jaǵdaıdy jasaýdyń birden-bir joly, al  ol óz kezeginde, birlese jumys jasaýǵa, adamı qarym-qatynastarǵa sebepker bolady. Oqytýǵa jańashyl kózqarasty qoldaný, tájrıbege baǵyttalǵan oqýdyń úlken jetistigi bolyp tabylady, sondaı-aq onyń sapasy alynǵan bilimniń naqty jaǵdaıda maqsatqa jetýimen qatar ómirdiń sapasyn kóterýde úlken suranysty qanaǵattandyrýdy qamtamasyz etedi.

Paıdalanǵan  ádebıetter

1. N. Á. Nazarbaev 2012 j14 jeltoqsan «Qazaqstan – 2050 damý strategıasy»

2. S. T. Muhambetjanova, J. Á. Jartynova «Interaktıvti tehnologıamen jumys jasaýdyń ádis – tásilderi – Almaty, 2008

3. A. Imanbaeva «Oqý – tárbıe úrdisin aqparattandyrý » Qazaqstan mektebi, №2, 2005j

4. Jýrnal  «Aqıqat» №1, 2015

5. Internet málimetteri

Tarıh sabaqtarynda zamanaýı ádis-tásilder men tıimdi pedagogıkalyq tehnologıalardy qoldaný arqyly oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.

---