InfoHub Logo

Búginde keń tańdaýǵa ıe mamandyqtardyń basym kóbi nebary 20 jyldan keıin izim-ǵaıyp joǵalýy ábden múmkin. Mektep muny qarastyrmaıdy ári aldyn ala daıyndamaıdy da. Dese de perzentin keleshek mamandyqtaryna beıimdeýge ár ata-ananyń qaýqary jeteri anyq.

Kóptegen mamandyq jer betinen joǵalady

Álemde jańa betburystar beleń alý ústinde. Kóptegen mamandyqqa degen qajettilik joıylyp, kezegimen joǵalýda. Azdaǵan jyldardy eńsergennen keıin-aq júk kólikterin júrgizýshilerdi avtopılot almastyrady. Buǵan qatysty júrgizilgen synaqtar nátıjesinde jiberiletin aǵattyqtar men qurbandar sany azaıǵany, al jol tyǵyzdyǵy artqany baıqalǵan. Nátıjesinde jumysshylarǵa, saqtandyrýǵa, qyzmet kórsetý men jol qurylysyna jumsalar qarajat únemdeledi.

Birqatar elderde salyqqa qatysty prosesterdi tolyqtaı avtomattandyrý maqsatynda salyq zańnamasy qaıta qarastyrylýda. Eger osy qarqynmen jalǵasa berse, býhgalter, salyqshy mamandyqtary da joǵalýy bek múmkin.

Óndirýshi men jetkizýshi arasyndaǵy qarym-qatynas avtomattandyrylǵan júıege kóshýde. Óndirý men júk jóneltýdi avtomattandyrý óndiris prosesin josparlaýdy avtomattanydyrýmen tikeleı baılanysty.

Biraz jyl buryn myńdaǵan adam eńbek etken toqyma fabrıkalarynyń jumysyn búginde nebary ondaǵan adam ǵana júrgizýde. Tipti, satýshysyz dúkender de paıda boldy. Internet arqyly satyp alýshylar ózge adamnyń aralasýynsyz-aq tapsyrys bere alady. Kúni búgin júrgizýshisiz, stansıa tazalyqshylarynsyz jumys isteıtin metro salynǵan qalalar da bar.

Avtomattandyrylǵan tehnologıalardy qoldanysqa engizý tıimdi sanalatyndyqtan, bárinen buryn buqaralyq mamandyqtar joıylady. Al buqaralyq mamandyqtarǵa arnalǵan ınovasıa basqa da mamandyqtarǵa qatysty ınovasıa jasalýynyń qunyn arzandatady.

Satyp alýshylarǵa qoıylar talaptar da joǵarylaýda. Biliktiligińiz tómen bolsa, artyq tóleısiz

Internet-dúkenderden zat satyp alý belgili deńgeıdegi bilim men daǵdyny qajet etedi. Búginde ınternet-dúkenderge arnalǵan jańa baǵdarlamalar jasalyp jatyr. Onyń kómegimen satyp alýshy vırtýaldy keńistikte usynylǵan elementterden qalaǵan ónimin jasaı alady. Artynsha avtomat qajetti ónimdi jınaýǵa kirisedi. Al daıyn ónim avtopılotpen basqarylatyn kólikpen satyp alýshyǵa jetkiziledi. Mine, aldaǵy kúnderde balalarymyzdyń ómiri osyndaı sıpatta bolmaq.

Iaǵnı jumys úshin, tipti, qarapaıym ǵana taýardy satyp alý úshin de joǵary biliktilik qajet bolatyn kún keledi. Al joǵary biliktilikke qalaı qol jetkizemiz?

Bilim berý júıesinde keleshek mamandyqtarǵa daıyndaý qarastyrylmaıdy

Mektep pen joǵary oqý oryndary tek zaman suranysyna saı mamandyqtarǵa daıyndaıdy. Áli de paıda bolmaǵan mamandyqqa oqytatyn kýrs ashý múmkin emes. Oǵan qosa memleket qańqasy da qurylmaǵan mamandyqtar daıyndyǵyn qadaǵalaı almaıdy. Tek úıirme jumysy júıesinde ǵana pedagogıkaǵa qatysty jańasha kózqaras, ózgeshe ádister qarastyrylýda.

Dese de tyńnan týǵan bul ádisterdiń maquldanýy bir jyl kólemindegi ýaqyt talap etedi. Al qyzmet túrleri qarqyndy túrde ózgerip, túrlenip jatqan zaman aǵymymen qatar júzýge beıimdelý búgingi ýaqytty qajetsinedi. Sondyqtan ata-analar balalaryn ózdiginen daıyndap, zaman talabyna saı daǵdylarǵa mashyqtandyrýy kerek.

Árıne, barlyq qyzmet salasynda avtomattandyrylǵan júıeni qoldaný múmkin emes. Osy sebepti avtomattandyrýǵa kelmeıtin mamandyqtar ǵana ózgerissiz qalmaq. Dese de avtomattandyrylmaǵandyǵyna baılanysty bul mamandyq túrlerin tańdaıtyn adamdar sany artady. Tıisinshe, básekelestik joǵarylyǵyna qaraı, tólenetin jalaqy mólsheri tómen bolady.

Ǵylym salasyn algorıtmdeý múmkin emes, sondyqtan ony da avtomattandyrýǵa bolmaıdy. Adamdar eńbegi shúbásiz saqtalatyn sala –ınovasıa jasaýǵa, adamzat tirshiligine jaǵymdy orta týdyrýǵa qatysty mamandyqtar. Jańa tehnologıalardy daıyndaıtyn salada ter tógetin adamdarǵa joǵary jalaqy tólenýiniń sebebi de osynda.

Adamzat tirshilik ortasy kún sanap tabıǵılyǵyn joǵaltýda. Úıler, kósheler, turmystyq zattar, buıymdar, júris-turys quraldarynyń barlyǵy jasandy orta qalyptastyrady. Tipti, saıabaqtar men qala mańyndaǵy ormandardy tabıǵı sıpaty joıylyp barady. Ár túrli sala dızaınerlerine degen suranys atalǵan maman jetispeýshiligin týǵyzdy.

Búgingi jáne keleshektegi qyzmet túrleriniń arasynda aıtarlyqtaı aıyrmashylyqtar bolady, sebebi jumysshyǵa naqty talap qoıa almaısyz. Mysaly, qurylys zattaryna syzba boıynsha tapsyrys berýge nemese úı tóbesin jabýǵa arnalǵan bóreneniń syzbasyn, esebin tapsyryspen alýyńyzǵa bolady. Dese de munyń bári avtomattandyrylǵan túrde oryndalady.

Ǵylymı jumys, ınoovasıa, óner, dızaınǵa qatysty tapsyrystyń naqtylyǵy, kúrdeliligi sebepti, tapsyrys berýshi men atqarýshy arasyndaǵy qarym-qatynas ózgeshe sıpatqa bet burady.

Qarym-qatynas júıesi ózgerýde

Búgingi kúni ekonomıkalyq prosesterdi basqarý qurylymdarynda mańyzdy ózgerister oryn alýda. Basshylar qatary azaıyp, basqarýshylar buıryq berýden belgili bir ereje qurýǵa kóshken.

Ǵalamtor basshysyz-aq jumys jasaıdy. Osy tárizdi qaǵıdala negizinde krıptovalútalar paıda bolýda. Ekonomıkalyq qyzmet salasynda tabysqa qol jetkizýmen tikeleı baılanysty bolǵandyqtan, atalǵan qaǵıdalar búkil prosesterde qabyldanady.

Ótken ǵasyrda basqarý júıesi satylaı basqarý qaǵıdalaryna súıengen. Búginde kóptegen qurylymda deńgeılik baılanys qalyptasý ústinde.

Erterekte kóshbasshylyq qabileti basym qyzmetker kóptegen jetistikke qol jetkizgen. Al búgingi ýaqytta kommýnıkatıvti baılanys qura bilgen qyzmetkerler tabysqa jetetin jaǵdaı jıileýde.

Kommýnıkatıvti júıede jumysty bólisý jóninde tikeleı kelisim jasalady. Munda «basshylar» men «qol astyndaǵylar» syndy uǵym joq. Atalǵan júıeniń tıimdiligi sol, adamdar birin-biri jaqsy túsinisip, júktelgen mindetin atqarýǵa qabileti artyp, qyzmetinde qoldaný maqsatynda qajetti aqparatty jyldam taba alady.

Árıne, mundaı júıe barlyq mamandyqtan kórinis taba almaıdy. Olardyń keıbirinde satylaı basqarý júıesi saqtalyp, shyǵarmashylyqtan buryn, atqarý qabileti basym baǵalanady.

Qarym-qatynas júıesi ózgeredi. Qaı zamandarda jazý adamnyń ruqsat qaǵazy tárizdi qyzmet atqarǵan. Búginde ǵalamtordaǵy jeke paraqshańyzdaǵy qarip jıyntyǵy, sýretińiz mańyzdy. Buryn saýalnama mańyzdy bolsa, búgin ǵalamtorda ózińiz jaıly aqparatty qysqa da nusqa túrde bere alýyńyz tıis. Buryn betpe-bet qarym-qatynas bolsa, qazirgi ýaqytta vırtýaldy ortada jumys jasaýyńyz kerek. jáne vırtýaldy keńistikte jumys isteı bilýge de úırený qajet.

Keleshek mamandyqtary qajet etetin daǵdylar

Árıne, eń qajetti daǵdylardyń biri – aqparatpen jumys isteı bilý. «Naryqqa ne qajet?», «Satyp alýshylar suranysyn týǵyzatyn ınovasıa qandaı?» syndy suraqtardyń jaýabyn bilýge tıistisiz. Al bul – boljam. Iaǵnı mamandar jasap jatqan ónimderdiń qalaı ózgeretinin de boljaı bilý qajet. Boljam qandaıda bir zattyń jasalýy úshin, der ýaqytynda aqparat alýǵa, úırenip-bilýge múmkindik beredi. Sonymen qatar satyp alýshylardyń qajettilikterin boljap, jańa ónim jasaýda básekelesterden ozý úshin, qosymsha bilim alyp, jańa daǵdylarǵa beıimdelýi shart.

Seriktestik qarym-qatynas qurý ne saqtaý úshin, ınoovasıalyq prosester belgili bir daǵdylardyń ıgerýińizdi talap etedi. Kommýnıkatıvtik daǵdy adamnyń bala kezinde qalyptasady. Ony jas ulǵaıǵanda qalyptastyrý qıynǵa soǵady.

Seriktestik qarym-qatynas adamdardyń bir-birine shynaıy, júbásiz senim artqan kezinde ǵana kórinis beredi. Birge qyzmet etken ýaqytta seriktesińizdiń senimi artý úshin, ne úırengenińiz, qolyńyzdan qandaı is keletini, nege úırenýdi kózdeıtinińiz jaıly málimet berip otyryńyz.

Óz múmkindikterińizden uıalýdyń qajeti joq. Ol bos maqtan emes, sondyqtan seriktesińizdiń qabiletterińiz jóninen qulaǵdar bolǵany jón.

Munda partfolıonyń atqarar róli – óte mańyzdy. Portfolıo jasaý belgili daǵdylardy ıgerýińizdi qajet etedi. Ol – jumysqa ornalasýyńyzǵa arnalǵan saýalnama emes, qarym-qatynas qujaty. Portfolıo jasaýdy jas shaǵyńyzdan qolǵa alǵanyńyz abzal. Óz kezeginde ol keleshek mamandyqtaryna qajet daǵdylardy meńgerýińizge kómektesedi.

Satylaı bılik júıesinde jumys isteıtin mamandar joǵarydan buıryq pen tapsyrma kútedi. Inovasıalyq qyzmet júıesindegi maman ne isteýi kerek ekendigin, is-áreket algorıtmin ózi qurady. Yqylas jyldar boıy túziledi. Usynys jasaı bilý úshin, jumysty kezeńderge bólý kerek. Aıtýǵa ońaı bolǵanymen, atalǵan áreketterdi is júzinde júzege asyrý ońaı emes.

Ata-analar qajetti daǵdylar jóninde bilýge tyrysyp, balalarynyń qyzyǵýshylyǵyn týdyra bilgeni jón. Óz kezeginde balanyń keleshek mamandyqtaryna beıimdelýindegi ata-ana róliniń óte mańyzdy ekendigin eske salǵymyz keledi.

---