Jańasha oqytý – jetistik kózi
Qyzylorda oblysy,
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly,
№100 orta mektebiniń aǵylshyn tili pán muǵalimi
Sısenbaeva Gúlmıra Ábdiǵanıqyzy
Taqyryby: Jańasha oqytý – jetistik kózi
Bilim berý - oqytýdyń tárbıe men damytýdyń úzdiksiz prosesi. Belgili balalar psıhology D. B. Elkonın dáleldegendeı 3 - 10 jas aralyǵyndaǵy balalar birikken mádenı – bilim berý salasynda ortaq ómirmen damı otyryp, ortaq tárbıelenip, ortaq oqyp úırenip ómir súrýi kerek. Iaǵnı budan shyǵatyn qortyndy bul (sabaqtastyqtyń) ıaǵnı bastaýysh satyda mazalaıtyn suraqtar problemalary bireý ǵana. Ol balanyń tilin oı - órisin, qıaly men shyǵarmashylyǵyn jan - damytý bolyp, jańa zaman talabyna saı jaqty damyǵan jeke tulǵa retinde oqytyp tárbıeleý. Kórnekti psıholog L. S. Vygotskııdiń negizi boıynsha «Bala damýynyń eń sharyqtaý shegi - bul til men oıdyń shyǵarmashylyǵy degen eken.
Oqý - tárbıesinde mynandaı ózekti ıaǵnı (aktýaldy) jerlerinde problemalar bar: 1) Oqýshylardyń óz betinshe oılanyp, áreket etýleri jetkiliksiz. Bir oqý mindetin basqa túrli joldarmen ózgertip, sheshe bilý qabiletteri, sonymen qatar alynǵan bilim - bilik daǵdylaryn qazirgi ómir men ǵylym, tehnıka jańalyqtarymen baılanystyryp, salystyryp, zerttep óz boljamdaryn jasaý qabiletteri áli de tómen deńgeıde.
Al munyń sebebi qaıda jatyr jáne bul problemalardy sheshý úshin, bilim úrdisinde ınovasıalyq tehnologıalardy oqyp úırenip óz is - áreketimde engizý qajet dep oılaımyn. Bilim berýdiń ártúrli nusqadaǵy mazmuny, qurylymy, ǵylymǵa jáne tájirıbege negizdelgen jańa ıdeıalar, jańa tehnologıalar bar.
Sondyqtan ártúrli oqytý tehnologıalaryn oqý mazmuny men oqýshylardyń jas jáne psıhologıalyq erekshelikterine oraı tańdap, tájirıbede synap qaraýda muǵalim is - áreketiniń mańyzy zor. Qazirgi bilim berý salasyndaǵy oqytýdyń ozyq tehnologıalaryn meńgerý muǵalimniń ıntelektýaldyq, kásiptik, adamgershilik, rýhanı azamattyq jáne de basqa kóptegen kelbetiniń qalyptasýyna ıgi áserin tıgizedi, ózin - ózi damytyp, oqý tárbıe úrdisin tıimdi uıymdastyrýyna kómektesedi,- dep kórsetedi S. V. Selevko.
Búgingi tańda bilim berý salasynda ártúrli sıpattaǵy jáne baǵyttaǵy ınovasıalar engizilýde. Azdy - kópti memlekettik júrgizilip, mazmunǵa, uıymdastyrýǵa oqytý ádisteri men tehnologıalaryna jańalyqtar kirýde. Bilim berý salasyna engen jańalyqtarǵa myna ózgeristerdi jatqyzamyz:
- oqý tárbıe mekemeleriniń jańashyl basqarylýy;
- bilimniń qoǵamdaǵy orny jáne sol júıeni qarjylandyrý deńgeıin;
- tárbıe jáne bilim júıesi qurylymyn.
Bilim berý mazmunyn, ıaǵnı oqý josparlaryndaǵy jáne baǵdarlamalardaǵy ózgeristerin:
- mekteptiń ishki uıymdastyrýshylyq áreketterin;
- muǵalim men oqýshy qarym - qatynastaryna, ustaz ben shákirtter arasyndaǵy qarym - qatynas;
- oqytý ádistemelerindegi ózgerisin;
- bilim berý mekemeleriniń qural - jabdyqtaryndaǵy jáne aqparattyq tehnologıalardy qoldanýdaǵy ózgerister;
- oqytý mekemeleriniń qurylysyndaǵy ózgeristerdi jatqyzamyz.
Muǵalimniń ınovasıalyq is - áreketi – óz qyzmetine jańa tehnologıalardy engizý. Bilim berý júıesinde qazir tehnologıalardyń san alýan túrleri bar. Bilim berý tehnologıasy usynylýda:
Sonyń biri dástúrli pedagogıkalyq tehnologıa.
Dástúrli synyp sabaqtyq tehnologıasynyń basqa tehnologıalardan aıyrmashylyqtary bar:
- oqýshylardyń tanym qabiletteri jáne jas mólsheri shamamen bir deńgeıdi quraıdy;
- synyptaǵy oqýshylar quramynyń ár kez turaqty bolýy;
- synyptaǵy sabaq ortaq jyldyq josparmen oqý baǵdarlamalaryna, oqýlyqtarǵa negizdelgen, qurastyrylǵan kestemen júrgiziledi.
Oqýshylar mektepke jyldyń bir mezgilinde, belgili bir saǵatta barady:
- oqytýdyń negizgi birligi - sabaq. Sabaq bir pánge negizdeledi;
- sabaq barysynda josparlanǵan taqyryp keńinen túsindiriledi;
- oqýshylar sol taqyryp boıynsha bilim, bilik, daǵdylaryn ıgerý maqsatynda jumys isteıdi;
- oqytýdy uıymdastyrý tek muǵalimniń basshylyǵymen júrgiziledi.
Muǵalim óz páni boıynsha jalpy ár oqýshynyń oqý sapasyn qorytyndylap, baǵalaıdy. Dástúrli oqytý tehnologıasynyń tıimsiz jaqtary: Daıyn bilimdi habarlaıdy, oqýshy oryndaýshy, muǵalim basqarýshy bolady.
V. F. Shatalovtyń oqý materıaldaryn tirek jáne syzba belgileri arqyly tabysty oqytý.
Materıal iri mólsherde engizildi jáne bloktarǵa bólingen. Oqý materıaly tirek shema - konspektiler túrinde beriledi. Tirek belgileri arqyly oqytý tehnologıasy tómendegideı maqsatty kózdeıdi:
- bilim, bilik daǵdyny qalyptastyrady;
- barlyq balany oqytý;
- oqytýdy jedeldetý.
Tirek belgileri arqyly oqytý tehnologıasynyń erekshelikteri:
- únemi qaıtalaý, mindetti kezeńdik baqylaý, joǵary deńgeıdegi qıynshylyq, blokpen oqytý, tirekti qoldaný;
- jeke baǵdarly qarym - qatynas, yqpal;
- izgilendirý, erikti oqytý;
- ár oqýshynyń jobasynyń jarıalylyǵy, túzetýge, ósýge, tabysqa jetýge jaǵdaı jasaý;
- oqytý men tárbıeniń birligi.
S. N. Lysenkova «Oza oqytý tehnologıasy».
Oza oqytý – bul qarapaıym kádimgi taqyryptyq baǵdarlama tizbegine kómekshi qural. Munda jańa taqyryp oqý baǵdarlamasynda berilgen ýaqytynan buryn ár sabaqta qysqasha túsindirilip otyrady. Bul tolyqtyrý ýaqytty únemdeý jáne oqýshylardy únemi jattyqtyrý arqyly jańa materıaldy tez ıgerýge jol ashady.
Túsindire basqarý - árbir oqýshyny iske jumyldyratyn sabaqtyń qozǵaýshy kúshi. Máselen, jaqsy oqıtyn oqýshy túsindirip turady, al qalǵandary ózderiniń kúsh - jigerin jumsap, oǵan ilesip otyrýǵa tyrysady. Al eger álsizdeý oqýshy túsindirse, ol da jaýapkershilikti sezinedi, óıtkeni ol búkil synypty jetelep joldastaryn sońynan ertip otyrýy kerek. Túsindire basqarý úsh túrli áreketti oılaımyn, aıtamyn, jazamyn qatystyra otyryp, oqý eńbegin oıly etýge múmkindik beredi jáne sonymen birge keri baılanysty qamtamasyz etedi.
Muǵalimniń oqýshylardyń bilim dárejesin qadaǵalap, artta qalýshylyqty der kezinde baıqaýyna, bilim men bilikti meńgerýde ilgeri bolýyn qamtamasyz etedi.
Tirek úlgileri, nemese jaı ǵana súıenishter degenimiz sabaqty túsindirý sátinde oqýshylardyń kóz aldynda týyndap, kesteler, kartochkalar, áshekeılik polotno, syzbalar, sýret túrinde kórinetin tujyrymdar. Úlgilermen jumys isteýdegi mańyzdy shart – sabaqta ilinip turmaı, únemi is - áreketke qosylýy tıis. Sonda ǵana olar muǵalimniń jaqsy oqytýyna, oqýshylardyń ońaı oqýyna kómektesedi.
N. P. Gýzık «Synyp ishilik deńgeılik saralaý»
Bul tehnologıany avtor «deńgeıge qarap synypishilik saralap oqytý» jáne damytýshy sabaqtar sıkly bar «qıystyrylǵan oqytý júıesi» - dep ataǵan.
Árbir taqyryp boıynsha ótkiziletin sabaqtar bes tıpten quralady:
- taqyrypty jalpy taldaý sabaqtary (dárister);
- qıystyrylǵan semınar sabaqtar (oqýshylardyń oqý úrdisinde oqý materıaldaryn tereńdeı taldaýy);
- qorytyndylaý jáne bilimdi júıeleý sabaqtary (taqyryptyq synyqtar);
- materıaldy pánaralyq qorytyndylaý sabaqtary;
- taqyrypty tapsyrmalardy qorǵaý sabaqtary, praktıkým sabaqtar.
Tolyq nusqasyn júkteý
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly,
№100 orta mektebiniń aǵylshyn tili pán muǵalimi
Sısenbaeva Gúlmıra Ábdiǵanıqyzy
Taqyryby: Jańasha oqytý – jetistik kózi
Bilim berý - oqytýdyń tárbıe men damytýdyń úzdiksiz prosesi. Belgili balalar psıhology D. B. Elkonın dáleldegendeı 3 - 10 jas aralyǵyndaǵy balalar birikken mádenı – bilim berý salasynda ortaq ómirmen damı otyryp, ortaq tárbıelenip, ortaq oqyp úırenip ómir súrýi kerek. Iaǵnı budan shyǵatyn qortyndy bul (sabaqtastyqtyń) ıaǵnı bastaýysh satyda mazalaıtyn suraqtar problemalary bireý ǵana. Ol balanyń tilin oı - órisin, qıaly men shyǵarmashylyǵyn jan - damytý bolyp, jańa zaman talabyna saı jaqty damyǵan jeke tulǵa retinde oqytyp tárbıeleý. Kórnekti psıholog L. S. Vygotskııdiń negizi boıynsha «Bala damýynyń eń sharyqtaý shegi - bul til men oıdyń shyǵarmashylyǵy degen eken.
Oqý - tárbıesinde mynandaı ózekti ıaǵnı (aktýaldy) jerlerinde problemalar bar: 1) Oqýshylardyń óz betinshe oılanyp, áreket etýleri jetkiliksiz. Bir oqý mindetin basqa túrli joldarmen ózgertip, sheshe bilý qabiletteri, sonymen qatar alynǵan bilim - bilik daǵdylaryn qazirgi ómir men ǵylym, tehnıka jańalyqtarymen baılanystyryp, salystyryp, zerttep óz boljamdaryn jasaý qabiletteri áli de tómen deńgeıde.
Al munyń sebebi qaıda jatyr jáne bul problemalardy sheshý úshin, bilim úrdisinde ınovasıalyq tehnologıalardy oqyp úırenip óz is - áreketimde engizý qajet dep oılaımyn. Bilim berýdiń ártúrli nusqadaǵy mazmuny, qurylymy, ǵylymǵa jáne tájirıbege negizdelgen jańa ıdeıalar, jańa tehnologıalar bar.
Sondyqtan ártúrli oqytý tehnologıalaryn oqý mazmuny men oqýshylardyń jas jáne psıhologıalyq erekshelikterine oraı tańdap, tájirıbede synap qaraýda muǵalim is - áreketiniń mańyzy zor. Qazirgi bilim berý salasyndaǵy oqytýdyń ozyq tehnologıalaryn meńgerý muǵalimniń ıntelektýaldyq, kásiptik, adamgershilik, rýhanı azamattyq jáne de basqa kóptegen kelbetiniń qalyptasýyna ıgi áserin tıgizedi, ózin - ózi damytyp, oqý tárbıe úrdisin tıimdi uıymdastyrýyna kómektesedi,- dep kórsetedi S. V. Selevko.
Búgingi tańda bilim berý salasynda ártúrli sıpattaǵy jáne baǵyttaǵy ınovasıalar engizilýde. Azdy - kópti memlekettik júrgizilip, mazmunǵa, uıymdastyrýǵa oqytý ádisteri men tehnologıalaryna jańalyqtar kirýde. Bilim berý salasyna engen jańalyqtarǵa myna ózgeristerdi jatqyzamyz:
- oqý tárbıe mekemeleriniń jańashyl basqarylýy;
- bilimniń qoǵamdaǵy orny jáne sol júıeni qarjylandyrý deńgeıin;
- tárbıe jáne bilim júıesi qurylymyn.
Bilim berý mazmunyn, ıaǵnı oqý josparlaryndaǵy jáne baǵdarlamalardaǵy ózgeristerin:
- mekteptiń ishki uıymdastyrýshylyq áreketterin;
- muǵalim men oqýshy qarym - qatynastaryna, ustaz ben shákirtter arasyndaǵy qarym - qatynas;
- oqytý ádistemelerindegi ózgerisin;
- bilim berý mekemeleriniń qural - jabdyqtaryndaǵy jáne aqparattyq tehnologıalardy qoldanýdaǵy ózgerister;
- oqytý mekemeleriniń qurylysyndaǵy ózgeristerdi jatqyzamyz.
Muǵalimniń ınovasıalyq is - áreketi – óz qyzmetine jańa tehnologıalardy engizý. Bilim berý júıesinde qazir tehnologıalardyń san alýan túrleri bar. Bilim berý tehnologıasy usynylýda:
Sonyń biri dástúrli pedagogıkalyq tehnologıa.
Dástúrli synyp sabaqtyq tehnologıasynyń basqa tehnologıalardan aıyrmashylyqtary bar:
- oqýshylardyń tanym qabiletteri jáne jas mólsheri shamamen bir deńgeıdi quraıdy;
- synyptaǵy oqýshylar quramynyń ár kez turaqty bolýy;
- synyptaǵy sabaq ortaq jyldyq josparmen oqý baǵdarlamalaryna, oqýlyqtarǵa negizdelgen, qurastyrylǵan kestemen júrgiziledi.
Oqýshylar mektepke jyldyń bir mezgilinde, belgili bir saǵatta barady:
- oqytýdyń negizgi birligi - sabaq. Sabaq bir pánge negizdeledi;
- sabaq barysynda josparlanǵan taqyryp keńinen túsindiriledi;
- oqýshylar sol taqyryp boıynsha bilim, bilik, daǵdylaryn ıgerý maqsatynda jumys isteıdi;
- oqytýdy uıymdastyrý tek muǵalimniń basshylyǵymen júrgiziledi.
Muǵalim óz páni boıynsha jalpy ár oqýshynyń oqý sapasyn qorytyndylap, baǵalaıdy. Dástúrli oqytý tehnologıasynyń tıimsiz jaqtary: Daıyn bilimdi habarlaıdy, oqýshy oryndaýshy, muǵalim basqarýshy bolady.
V. F. Shatalovtyń oqý materıaldaryn tirek jáne syzba belgileri arqyly tabysty oqytý.
Materıal iri mólsherde engizildi jáne bloktarǵa bólingen. Oqý materıaly tirek shema - konspektiler túrinde beriledi. Tirek belgileri arqyly oqytý tehnologıasy tómendegideı maqsatty kózdeıdi:
- bilim, bilik daǵdyny qalyptastyrady;
- barlyq balany oqytý;
- oqytýdy jedeldetý.
Tirek belgileri arqyly oqytý tehnologıasynyń erekshelikteri:
- únemi qaıtalaý, mindetti kezeńdik baqylaý, joǵary deńgeıdegi qıynshylyq, blokpen oqytý, tirekti qoldaný;
- jeke baǵdarly qarym - qatynas, yqpal;
- izgilendirý, erikti oqytý;
- ár oqýshynyń jobasynyń jarıalylyǵy, túzetýge, ósýge, tabysqa jetýge jaǵdaı jasaý;
- oqytý men tárbıeniń birligi.
S. N. Lysenkova «Oza oqytý tehnologıasy».
Oza oqytý – bul qarapaıym kádimgi taqyryptyq baǵdarlama tizbegine kómekshi qural. Munda jańa taqyryp oqý baǵdarlamasynda berilgen ýaqytynan buryn ár sabaqta qysqasha túsindirilip otyrady. Bul tolyqtyrý ýaqytty únemdeý jáne oqýshylardy únemi jattyqtyrý arqyly jańa materıaldy tez ıgerýge jol ashady.
Túsindire basqarý - árbir oqýshyny iske jumyldyratyn sabaqtyń qozǵaýshy kúshi. Máselen, jaqsy oqıtyn oqýshy túsindirip turady, al qalǵandary ózderiniń kúsh - jigerin jumsap, oǵan ilesip otyrýǵa tyrysady. Al eger álsizdeý oqýshy túsindirse, ol da jaýapkershilikti sezinedi, óıtkeni ol búkil synypty jetelep joldastaryn sońynan ertip otyrýy kerek. Túsindire basqarý úsh túrli áreketti oılaımyn, aıtamyn, jazamyn qatystyra otyryp, oqý eńbegin oıly etýge múmkindik beredi jáne sonymen birge keri baılanysty qamtamasyz etedi.
Muǵalimniń oqýshylardyń bilim dárejesin qadaǵalap, artta qalýshylyqty der kezinde baıqaýyna, bilim men bilikti meńgerýde ilgeri bolýyn qamtamasyz etedi.
Tirek úlgileri, nemese jaı ǵana súıenishter degenimiz sabaqty túsindirý sátinde oqýshylardyń kóz aldynda týyndap, kesteler, kartochkalar, áshekeılik polotno, syzbalar, sýret túrinde kórinetin tujyrymdar. Úlgilermen jumys isteýdegi mańyzdy shart – sabaqta ilinip turmaı, únemi is - áreketke qosylýy tıis. Sonda ǵana olar muǵalimniń jaqsy oqytýyna, oqýshylardyń ońaı oqýyna kómektesedi.
N. P. Gýzık «Synyp ishilik deńgeılik saralaý»
Bul tehnologıany avtor «deńgeıge qarap synypishilik saralap oqytý» jáne damytýshy sabaqtar sıkly bar «qıystyrylǵan oqytý júıesi» - dep ataǵan.
Árbir taqyryp boıynsha ótkiziletin sabaqtar bes tıpten quralady:
- taqyrypty jalpy taldaý sabaqtary (dárister);
- qıystyrylǵan semınar sabaqtar (oqýshylardyń oqý úrdisinde oqý materıaldaryn tereńdeı taldaýy);
- qorytyndylaý jáne bilimdi júıeleý sabaqtary (taqyryptyq synyqtar);
- materıaldy pánaralyq qorytyndylaý sabaqtary;
- taqyrypty tapsyrmalardy qorǵaý sabaqtary, praktıkým sabaqtar.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
