InfoHub Logo

Kúnderdiń birinde Ákesi Berdaýlet el aralap jolaýshylaı ketken bir oraıda Jánibek túıe jaımaýǵa belin bekem baılap, on segiz atandy shógerip, qyltasyn qıyp tastap úıine kelipti. Ana balanyń syryna qashanda qanyq emes pe? Ýaqytsyz ýaqta kózi qantalap, óńi qashyp, surlanyp kelgen ojar uly týraly kádik oılaı qalǵan sheshesi:

— Qalqam, búgin nege erte keldiń, óńiń bir túrli, túıeńnen aırylyp qaldyń ba, syǵyr? — depti. Sonda Jánibek:

— Joq, túıeniń barlyǵyn ketpesteı etip tastadym, kúnde-kúnde shelekterdiń sońynan ergenshe, naǵashylarymdy izdep ketemin, — depti.

Suńǵyla, aqyldy ana mán-jaıyn ashalap surasa, túıelerdiń qylta taramysyn qıyp, turmastaı etip tastaǵandyǵy aıan bolypty.

— Qaraǵym balam-aı! — dep keıistik bildirgen sheshesi oılana kelip:

— Ákeńniń minezi jaman, kelgende úlken oıran bastalyp, bitpes kesel shyǵady. Mal kúıigi jan ashýyn qozǵap, qatal minezi ustap sabaıtyn bolsa, bata tımeı, qata tıip, jazym bolyp qalýyń yqtımal. Naǵashylaryma ketem deseń, ketip qal, — dep ruqsatyn berip, naǵashysyna baratyn jol-jónin uqtyrypty da, jolǵa shyǵarynda mynadaı keńes aıtypty:

— Balam, naǵashy atańnyń úıine barǵanda sálem berip amandasqannan keıin, abaılasań, úıdiń oń jaǵynda aq tuqym jatady, tuqymnan áste tómen otyrýshy bolma, tuqymnan tómen otyryp qalsań, «mynaý dúnıe bosaǵadan boı ozbaıtyn, attap basyp aldyǵa shyǵa almaıtyn jasyq, jaman bolady-aý!» degen naǵashy atańnyń tujyrymy bolar. onda ólez bolyp qalarsyń. Al aq tuqymnan joǵary shyǵyp ketseń, naǵashy atańnyń kózi erekshe túsip, tańdanyp keter. Asyra tańdanyp ketse, ólip qalýyń da múmkin. Sondyqtan naǵashy atańnyń úıine barǵanda, otyratyn da, jatatyn da ornyń sol tuqymnyń ústi bolsyn! Muny umytpaı esińe saqta! — dep aqyl kórsetipti.

Jánibek sheshesiniń keńesin yqylas qoıyp tyńdap, uǵyp alypty da, aıaldamastan naǵashysyn izdep jolǵa shyǵypty:

«Ójet ósken jas bala,
On eki jasqa jetedi.
Naǵashyma baram dep,
Jánibek qashyp ketedi.
Syrylmaly kepeshten,
Bir tutam túk ótedi,
Aı segiz kún jol júrip,
Sary úısinge jetedi».

Aı segiz kúndi sýyt júrip, el aralap, jer kórip, nurly júzi kúnge tutyǵyp, ańyzǵaqqa erni jarylǵan Jánibek naǵashysyn izdep taýyp, sálem berip, amandyq aıtysty.

Sheshesiniń aıtýy boıynsha, aq tuqymnyń ústin alǵashqy tanystyqta otyryp jatqanda, sonda jatyp naǵashy atasyna jaǵypty.

«Naǵashy tegin surasań,
Dosynbek pen Ómir-di.
Jaý degende kıgeni,
Kókpeńbek ylǵı temir-di.
Jıenim meniń keldi dep,
Kóńili tasyp semirdi.
Jıendi kórip synady,
Jıenge kóńili tolady.
«Bir aı jatyp, qaıtam» dep,
Alystan kelgen jıeni,
Kók dónendi surady.
Naǵashy atasy berse de,
Balalary bermedi.
Ákeniń tilin almady,
Jıendi qabyl kórmedi,
Jánekeń kók dónendi,
«Sirá, almaı ketpen» dep,
Onan ary órledi».

Bir kúni kók dónendi bermediń dep naǵashy aǵalaryna renjigen Jánibek, naǵashy atasy úıde joqta attanyp ketipti. Aıshylyq joldan aryp-sharshap izdep kelgende, syrty túk, ishi boq bir sholaǵyn qımady dep yzalanǵan Jánekeń mańdaıyn súıgen kún nurynyń maýjyratýynda atyn otqa qoıyp, jol shetinde ıin tireskendi jastanyp jatyp uıyqtap qalypty. Qanattas aýyldarda az aıaldap, buıymtaıyn bitirgen Jánibektiń naǵashy atasy úıine kelgende, báıbishesi:

— Jıeniń kók dónendi bermedińder dep renjip, naǵashy atań kelsin degenime qaramaı, attanyp ketti, — degen soń, aqsaqal balalaryna:

— Áı, aqymaqtar-aı! — dep keıip, — jıenniń nazary qatty bolýshy edi, — dep atqa minip, Jánibekti artynan qýypty.

Úlken besin aýǵanda qalyń teriskendi buıratta, jol shetinde uıyqtap jatqan Jánibekti anadaıdan kózi shalypty. Eki ıyǵyna eki qasqyrdyń kózi ot bop janyp Jánibekke tónip turǵanyn kórip, naǵashy atasy qapelimde sasqalaqtap, atyn borbaıǵa salyp jiberip umtylypty. Jánibektiń qasyna kelse qasqyr joq, Jánibek qapersiz uıyqtap jatypty. Qýa kelgen naǵashy atasy Jánibekti oıatyp, balalardyń aqymaqtyǵyna yza bolyp:

— Sen de aqymaq bolýshy ma ediń, júr úıge! — degende, Jánibek:

— Aılyq joldan meni eshkim shaqyrmady,
Naǵashymda qyryq serkesh haqym qaldy.
Kók dónendi bermeseń, asyńa soı,
Ne qylsam da áketem dep jatyp aldy, —

deıdi. Kópti kórgen aılaly aqsaqal jıenin aqyry aqylyna kóndirip, úıine alyp ketipti. Ketip qalǵan Jánibekti qaıta alyp kelgenin jaratpaǵan balalary:

— Jaryqtyq aljyǵan ba? «Jıen el bolmaıdy, jelke as bolmaıdy» degen, kereıden qańǵyp kelgen balaǵa jalbarynyp, ony nesine qaıtadan ákelip júr, — dep jaratpapty. Sonda ákesi balalaryna:

— Oı, shyraǵym, balalar,
Jıendi qabyl kórińder.
Kók dónendi berińder,
Ash arystan tek qaıtpas,
Elińdi shaýyp ketedi,
Taq túbińe jetedi.
On eki jasar jas bala,
Sóılese sózge dap-dana.
Kók dónendi bermeseń,
Eldi bir qylar masqara.
Bireý bolsa ózi eken,
Kók sholaqtyń kózi eken.
Óne boıyn  keptegen,
Qyzyl jeldi sóz eken.
Iyǵynda sham-shyraq,
Zaýlap janyp tur eken,
Kók bóri daryp júr eken, —

degen eken. Kók dónendi berýge kóndire almaǵan naǵashy atasy Jánibekke:

— Kók dónenniń inisi kók qunan bar,
Renjime, qaraǵym, sen sony al.
Keler jyly Abylaı han jaýǵa attanar,
Tilimdi alsań er daǵy sen soǵan bar, — depti.

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı hannyń Jánibekti synaýy

Jánibektiń qartaıǵan kezinde keshirmelerin eske alýy

Jánibek batyrdyń Abylaıdyń oń tizesinen oryn alýy

---