Jarqynbaı dáýletimen «qadirli» adam,
Bolsa da kórdeı soqyr, naǵyz nadan.
Mal maqtatpaı qoıa ma ótirik-aq,
Aqyl, oısyz bolsa da maldan jaman.

Mal bitti, mal sekildi sasyq janǵa,
Ór kókirek ózimshil topas pańǵa.
Kedeı bolsa kún kórer adam emes,
Jamandyǵyn mal japty amal bar ma.

«Tegińdi maldan sura?» degeni ras,
Bul kúnde maly joqqa baqyt qonbas.
Baı bolsań árkim syılap «jaqsy» deıdi
Bolsań da qandaı nadan, qandaı topas.

Sonyń biri Jarqynbaı mynaý júrgen,
Ne aqyl, ne bilim joq oqyp júrgen.
Bul kúnde adamdy emes, maldy syılap,
Árkim-aq oryn beredi oǵan tórden.

Byltyr ol «bı bolsam» dep arman etti,
Soıys qyp, elge shaýyp, aqsha tókti.
Berýdiń arqasynda bedeldi bop,
Bı boldy, jez znakke qoly jetti.

Sary jez satyp aldy malyn shashyp,
Sol úshin maqtanady myqyn basyp.
Tóbetke taǵyp qoıǵan qarǵydaı qyp,
Ol «shenin» tastamaıdy moınyna asyp,

Ol qarǵy bilim bermes taqqanmenen,
Nadan bilgish bola ma maqtanmenen.
Mástek shaýyp, tulpardan báıge ala ma?
Qadirlep asyl jabý japqanmenen?

Baıda bar oqyp júrgen bir er bala,
Jasy kelip qalsa da aqyly shala.
Baı balasyn «jaman» dep kim aıtady,
Degen ǵoı «Basy ıginiń bári qara».

Balanyń kıimi ońdy, tamaǵy toq,
Megejin eli súıek, biri byljyr...
On jyl úzbeı qysy-jaz oqysa da,
Áli kúnge ol keshe hat bilgen joq,

On jyldaı oqyǵany qara kitap,
Beripti ákesine molda syılap.
«Kóriń qadir», «Kesik bas», «Baqyrǵanyq»
Kóshirmesi mıyn jep, janyn qınap.

On jylda osy kitap bir bitpedi,
«Qasıetti» dedi baı, qurmettedi.
Talǵan adam turypty bir sıpasa
Lepesi qara molda qur ketpedi.

Bul kitapsyz bosanbasqa qatyndar da
«Myńda bir daýa, deıdi martýlarǵa».
Bir japyraq tumary boıdy saqtar,
Aýyrsaq ishirtki al, qapyl qalma.

Bismilda aıtpaı, dáretsiz jaqyn barma,
Moldadan artyq biler aqyl bar ma?
Soǵyp ketse kıesi ondyrmaıdy,
Bile tura janyńa qasyń bar ma?

Bul kitaptan jyn-shaıtan qashyp keter,
Jany shoshyp, záresi ushyp, sasyp keter,
Artyna qaırylýǵa shama kelmeı,
Qap taýynyń basynan asyp keter.

Osyndaı kitaby bar baıdy kórdim,.
Tús sekildi óńimde jaıdy kórdim,
Dáýleti, qasıeti, sheni de bar,
Túp-túgel tórt qubylasy saıdy kórdim.

Oryssha oqyǵandy «kápir» deıdi,
Imany joq, saýaptan taqyr deıdi.
Ǵylym týyn qolǵa alyp shyqsa bireý,
Buzyq keldi, boldy-aý zaman aqyr deıdi.

Kim maqtasa sony dos, jaqyn deıdi.
Nadandar nadan sózin aqyl deıdi.
Moldanyń ótirik aıtkan sharıǵatyn,
Qudaı sózi aıtqanyń maqul deıdi.

Bilimdi, oqyǵandy kúndep baǵar,
Ótirik, ósek penen jala jabar.
Óziniń túıedeı minin kózi kórmeı,
Bireýdiń túımedeıin tintip tabar.

Men bilemin dep oılap adasady,
Bilimdige óshtesip talasady.
Mal bolsa armanym joq, jetildim dep,
Qıt etse maldyń basyn,sanasady.

Jarqynbaıdyń jaıy osy el maqtaǵan,
Ári baı, ári bı dep jurt jaqtaǵan.
İship keter, jep keter sumdar jıylyp,
Máz bolyp, baıdy maqtap yrjaqtaǵan.

Baı sonda kótermes pe murnyn kókke,
Eter me kóterdiń dep olarǵa ókpe.
Aýrýsyz «aq-túpá» dep qur jótelip!
Pańdyqty baıqatpas pa tóńirekke.

Bar edi Jarqynbaıda úsh-tórt bala,
Olarǵa baılyq tursa shirkeý qaıda.
Kúláıme uldan úlken jalǵyz qyzy,
Uqsaıdy kórkemdigi týǵan aıǵa.

On segiz Kúláımeniń kelgen jasy,
Jibekteı úlbiregen mańdaı shashy,
Múltiksiz tula boıy bir mini joq,
Allanyń shyn jaratqan tamashasy.

Janaryn kórgen kózdiń alar buryp,
Azyraq ezý tartyp qoısa kúlip,
Qyzǵaldaq pisip tolǵan shildedegi,
Jer gúli, qyzyl nurly shashyp uryq.

Kórgenniń esi keter qarap turyp;
Táni erip, oıy mas bop, dymy quryp,
Ońasha kezi kelip qalǵan jerde,
Sóz túspes aýzyna qudaı uryp.

Tartpaǵan ákesine minez-kórik,
Qurbyny qorlamaıdy pańsyp jerip.
Aqyl, oı, minez, kórik túgel kelgen,
Shyn sulý, symbatty-aý erge serik.

Sheshege de tartpaǵan bir minezi,
Kúlimdep kún sáýleli jarqyn júzi.
Kókten túsken gaýhardaı kózdi uıaltqan,
Qol jetpes kúnsulýdyń naǵyz ózi.

Kúláımeni ákesi malǵa satqan,
Qudaı dep, quda bolyp bata aıtqan.
Ári maldy kóbeıtý kóp ústine,
Ári bı bolamyn dep, qarǵys atqan.

Bergeni bir hajynyń baı balasy,
Mal, basqa túgel tolǵan aınalasy.
Quda bop quıryq-baýyr jegennen soń,
Basylǵan baq kúndestik taıtalasy.

Kúıeýi Kúláımeniń teńi emes,
Teń túgil túzý qarar adam da emes,
Sulýdyń syrty bútin, ishi tútin,
Muqannan basqa bul syrdy adam bilmes.

Muqan men Kúláımeniń syry tatý,
Júrek súıip, bastalǵan qup unatý.
Uzaq tún, ońashada syrlasqanda,
Bolatyn neshe túrli oıǵa batý,

Kúıeýi mal tólegen maldyń biri,
Aq úrpek balapandaı kórseń túri.
Ne symbat, ne kórki men minezi joq,
Aqylsyz shoshqa minez, sózi iri.

Mısyz oı, talys aıaq, sasyq qoltyq,
Megejin, shartyq buqa, boıy qortyq
Býaz qatyn sekildi shartıǵanda,
Aıran quıyp baılaǵan bir jan torsyq.

Oqý joq, kóz orny bar, keýde soqyr,
Kórgendi, estigendi mı joq toqyr.
Kózi kók, kirpigi aq, túsi sary,
Alapes, óne boıy eshki qotyr.

Minezi sondaı jaman, isi sodyr,
Sondyqtan, árkim ony deıdi shodyr.
Kúláıme qosaqtalsa bul esekke,
Aram ólgen bir aqqý qarǵa shoqyr.

Muqan kim? Zamandasy jaqyn júrgen,
Syr ashyp tar tósekte oınap-kúlgen.
Bir-biri qara kózdiń hatyn oqyp,
Júrektiń ne aıtaryn oımen bilgen.

Muqannyń bar aıyby — maly kedeı,
Áke bar, týysqan joq, sheshe ógeı.
Aqyl-zeıin, túr symbat tutas kelgen,
Sózge usta, aqyn jigit sursha kómeı.

Oqyǵan, bilim alǵan jasynan ol,
Bir adam bolmasa da dáýleti mol,
Jigittiń bul kúndegi Abylaıy,
Ne kerek, baq baılaıtyn bir qysqa qol.

Talaby, bar yntasy zor oqymaq,
Úlgili úlken gorodtan bilim almak,
Muqannyń janyn jeıtin aýyr qaıǵy,
Qaptyrǵan Kúláımege turmys qarmaq.

Sondyqtan onyń oıy on bes bólek,
Qaıǵymen kúıik tartqan súıgen júrek.
Zaryqqan Kúláımeni kórgen saıyn,
Dertine em taba almaı kóńili júdep.

Osy jaz qyz alýǵa kúıeý kelmek,
Mal alǵan bastasyna áke bermek,
«Qyzdyń baıy bes baıtal» degen ras,
Sorly qyz, áke salsa, malsha kónbek.

Ol solaı bolatyny, sózsiz ras,
Topastar oıyn etpeı kóńili tynbas.
Sulýdy turmys tory shyrmap alǵan,
Územ dep Muqan-daǵy qarsy turmas.

Turǵanmen qoldan túk te keleri jok,
Jan qınaý, is bop shyǵyp, óneri joq,
Qarańǵy el, qara teńiz tasyp jatqan,
Shypshyq bop órteımin dep óleri joq.

Quralsyz jaýǵa shabý kimniń isi,
Kóz jetse kelmesine oǵan kúshi.
Túpsiz teńiz túbine tartyp keter,
Mylqaý kúsh, dál teńizdeı eldiń ishi.

Kelbettiń jeri jazyq, shóbi shalǵyn,
Túginen maıy shyǵad semiz maldyń.
Tasqudyq muz bulaǵy aǵyp jatad,
Syldyrap tabanyńda bıik jardyń.

Sol jerdiń oń jaqtaǵy jaǵasyna,
Tas ótkel muz bulaqtyń arasyna,
Jyljyp kep jurt jańartqan Jarqynbaı baı,
Toı qyldy uzatatyn balasyna.

İrgesi móldir tymyq ózen aqqan,
Kúni joq kúndiz-túni damyl tapqan.
Syldyry syńsyp jarǵa qoshtasqandaı,
Shyn tyńdap, zerttegen jan oıǵa batqan.

Bir sulý sýǵa keldi sholpy taqqan,
Basynda taza shapan betin japqan,
Tógilip qara nárkes kózdiń jasy,
Ózenge únsiz qosyp, muńyn shaqqan,

Ystyq jas muz bulakka tyrs-tyrs tamǵan,
Aǵyzǵan kózdiń jasyn ishtegi arman,
Júrektiń qyzyl qany qurtsha qaınap,
Shydamaı qyzýyna dene janǵan,

Sharpylyp qaıǵy órtine tula boıy,
Muz bulaq sóndirer dep kelgen oıy,
Bata oqyr, as bergennen aty sýyq,
Kórindi ákesiniń qylǵan toıy.

Kúıeý men quda kelgen keshe keshke,
Toı qylǵan opyr-topyr búgin túste.
Jegen toq, ishken mas bop, shalqyp jatyr,
Sulýdyń muńyn alǵan kim bar eske.

Sulýdaı qaıǵy jutkan Muqan jalǵyz,
Máz-meıram, saýyq qurǵan jeńge, baldyz.
Jasyryn jar astymen kyzǵa keldi,
Kezdi ańdyp jar jaǵasy bolǵan jansyz.

Keldi ol akyrǵy ret amandasa,
Sulýǵa kóńil aıtyp maýqyn basa.
Ajal kep áketkeli tónip otyr,
Súıgenin deıtin kózden qylman tasa.

Egildi Kúláımeniń kózden jasy,
Janyna kelgen kezde jan joldasy,
Qushaqtap súıgen jarym sen dedi ol,
«Bul syrǵa kýá bolsyn sýdyń basy».

Muqan da shyn júrektiń tókti jasyn,
Aıalap alaqanmen qyzdyń basyn,
«Ketseń de júrek birge, qaıǵy ortaq,
Tilegim: «Mańdaıyńnan jarylqasyn».

Qyz aıtty: «Jarylqaıtyn kúni kaıda?»
Jaqsylyq kórem degen túk joq oıda,
Qudaıdyń aq ajaly qazir jetip,
Bata oqyr bolar ma edi osy toıda.

Sonda men kóp óliktiń birimin ǵoı,
Súıgenniń aýzyndaǵy jyrymyn ǵoı.
Bul kúnde arýaq ta bir, men de birmin
Tek qana syrt kórgende tirimin ǵoı.

Jarylqap ne beredi qudaı maǵan,
Jaqsy bop, qaıta týmas anaý jaman.
Meniń barlyq tilegim jalǵyz sensiń,
Baqytty ómir bergeı de táńirim saǵan.

Men ólik, mende jan joq budan bylaı,
Taǵdyrda solaı jazǵan kári qudaı,
Kináni maǵan qoıma, zamanǵa qoı,
Júrermiz amandyqty syrttan suraı.

Elde eger júrseq kelmeı, umytpassyń,
Súıgenge syrttan kir sóz jýytpassyń.
Tulypqa móńiregen sıyrdaı bop,
Qarýmen súıgen jaryń maýyq bassyn».

Aǵytqan barlyq syryn sulý jylap,
Qaljyrap, áli bitip ketti qulap.
Talyqsyp, es jınaýǵa shamasy joq,
Turmystyń oǵy tıip jatyr sulap.

Ońasha jardyń asty kóleńkeli.
Tarylǵan qaıǵy alqymdap qyzdyń demi.
Qońyr saıa, samaldy ysytqandaı,
Jalyndy kókirekten shyqqan lebi.

Muqannyń qur súlderi otyr shydap,
Boıy erip, júrek julqyp, attaı týlap,
Buldyrap eki kózi qaraýytty,
Sulýdyń zarly sózi janyn ýlap.

Bir kezde esin jıdy, kózin ashyp,
Janarly qara kózdiń oty jasyp,
Qoshtasyp Muqanmenen úıge qaıtty
Dirildep, álsiz aıaq shalys basyp.

Toı bitti, kesh te jetti qol ustatar,
Káde kóp, yrymy bar, shash sıpatar,
Bolǵanda tún ortasy qyzdy qamap,
Sypyldap sóılep otyr jas qatyndar.

— Erkejan, jerin jaıly, kúıeýiń teń,
Dúnıe, mal-múlikten bolmaısyń kem.
Áldekimniń balasy sekildenip,
Aıtqanǵa kónbegeniń osynyń neń?

Kúıeýiń keledi dep tosyp otyr,
Basyldy kisi aıaǵy opyr-topyr,
Bálsinip búgin barmaı qoımaǵanmen,
Erteń-aq Kúıek molda nekeńdi okyr.

— Kórmeımin qashan úıden ketkenimshe,
Qolyna noqtalanyp jetkenimshe.
Júregim shyn eljirep, janym súımes,
Jeq kórer ómir bitip, ótkenimshe.

Tilimdi almady dep sókpe, jeńeshe,
Bolaıyn men razy óle-ólgenshe,
Sol kezde qaıter ediń, jeńgetaıym,
Maǵan degen bul pále saǵan tónse,

Aqyrǵy osy túnim úıde jatar,
Kaıǵylyǵa keshikpeı tań bar ma atar?
«Tas túsken jerine aýyr» degen bar ǵoı.
Demeımin meniń qaıǵym saǵan batar.

Dedi de teris qarap qaldy jatyp,
Janyna jolamady jeńge batyp.
Qaltıyp tún kúzetken qotyr kúıeý,
Jańa ǵana qısaıdy, tań da atyp.

At jekken páýeskege baılar tańdap.
Qundyzdaı jyltyr qara júnin parlap.
Asylyp eki áıeldiń ıyǵyna,
Tanysqan Kúláıme qyz elge zarlap.

Zarly ún estigenniń oıyn sharlap.
Tuńǵıyq, máni tereń uqsań barlap,
Ómirden túńilgenin ashyp aıtty,
Malqumar topastardyń isin qarǵap:

«Japanda bir gúl edim jeke,bitken,
Qyzyqty dúnıeden ómir kútken.
On segiz jasqa jaqa kelgenimde,
Basymnan jastyq dáýren jeldeı ótken.

Adasqan, teńin tappaı men bir jalǵyz,
Qur dene qımyldaǵan júrek jansyz.
Shildede muzdaı bolyp qatqan kóńil,
Súıe almas júrektegi ystyq qansyz».

Qyz sózi tiksindirdi jurttyń kóbin,
Sýytty keıbiriniń jyly kóńlin,
Arbaǵa mingizse de daýysy estildi,
Astyna túskeninshe Sarydóńniń.

---