Jasóspirimniń minezindegi erekshelikter
Maqsaty: ata - analardy jasóspirimdik kezeńniń erekshelikterimen tanystyrý.
Ata - ana men jasóspirimniń qarym - qatynasyn anyqtaý.
Oı tastaý «Balany maqtaý jetildirmeıdi, Tárbıelep baptaý jetildiredi, Balaǵa óz tilińmen sóıleme, óz tilimen sóıle, Balany týady ekensiń biraq minezin týmaıdy ekensiń» (halyq maqaly)
Otbasy - adamnyń óte mańyzdy, óte jaýapty januıasy. Otbasy - adamnyń baqyty, tolyq mándi tynys – tirshilik ortasy. Otbasynyń eń mańyzdy qyzmetteriniń biri - tárbıeleýshilik mindeti. Ony qoǵamdyq tárbıeniń eń tıimdi degen júıesi de almastyra almaıdy. Ata - ananyń basqa da otbasy músheleriniń ómir súrý tájirıbesi, júris - turysy, óz mindetterin taza atqarýy, bir - birin qurmettep syılaýy - bári de úlken tárbıe mektebi jáne tárbıelik másele. Balańyzdyń úzdiksiz damýy, shyǵarmashylyq qabiletin iske asyrýy otbasynan bastalady. Syrtqy ortanyń erekshe áser etetin kezeńi jasóspirim kezeńi. Kóptegen balalar jasóspirim shaǵynda qatty ózgeredi. Jýas, meıirimdi, tilalǵysh balalar birden dóreki, birbetkeı bolyp shyǵa keledi. Árıne mundaı dórekilikter ata - analardy, ustazdar qaýymyn renjitip jandaryn aýyrtyp jatady.
Balanyń 13 jastan keıingi ótpeli jasynda birshama problemalar týyndaıdy. Kún ótken saıyn bala minezindegi bul ótpeli kezeńniń sońy, úlgerim sapasynyń tómendeýi, nashar tártipke ákelý qaýipi týyndaıdy. Mundaı jaǵdaıda shydamdy bolý kerek. Balańyzdyń minezindegi ózgeristi shydamdylyqpen, aqylmen, tózimdilikpen jónge sala bilińiz.
Bul jaǵdaıdyń aldyn alýǵa tómendegi keńester kómektese alady.
1. Erkindik berińiz: Baısaldylyqpen oı qosqanyńyz abzal.
2. Eshqashan aqylgóısimeńiz. Kóptegen jasóspirimder ózderin mezi etetin aqyl sózden qashqaqtaıdy Esińizde bolsyn, balańyzdyń ózindik kózqarasy, ózindik quqyǵy, óz erki bar. Siz baǵyt jáne baısaldylyqpen baǵa bere bilińiz.
3. Balańyzben ymyraǵa kele bilińiz. Renishten túsinbeýshilikten eshkim eshnárse utpaıdy. Qarym - qatynas túrin ózgertińiz. Balanyń minezin aqshamen túzeımin dep qaltasyn aqshaǵa toltyrmańyz.
4. Kim aqyldyraq, sol keıindeıdi: Renishke sabyr bolsa urys tez basylady. Kelispeýshilik bastaý alǵan jaǵdaıda bireýi basyńqylyq tanytý kerek Mundaı jaǵdaıda qyzý qandy balalar óz - ózine qol jumsaýdan taıynbaıdy.
5. Renjýge bolmaıdy, shydamdy bolyńyz. Urysty qoıa turyńyz, bala janyn aýyrtatyndaı jaǵdaı týǵyzbańyz. Keshegi ótken bolmashy nárseni eske túsirip urysty tańerteń uıymdastyrýǵa bolmaıdy, óıtkeni sabaqta otyrǵan balanyń psıhologıasyna keri áserin tıgizedi. Bala janyn aýyrtatyn sózderdi jıi qoldanbańyz.(seni dúnıege beker ákeldim, seniń mundaı bolatynyńdy bilgende balalar úıine jiberetin edim, ákeńe aıtyp janyńdy shyǵartamyn. Erteń keshterge baratyn kezde aqsha bermeımin. t. b) Bala qıyndyqtan shyǵýdy úlkenderden úırenedi, sondyqtan sabyrly bolý qajet.
6. Siz ózińizdiń aıtqan sózińizde turyńyz. Balalar názik psıhologtar. Olar úlken adamnyń álsiz jaǵyn tez baıqaıdy. Bala aldynda ata - ana bedeli joǵalmaý kerek. Úlkender ózderi shydymsyzdyǵyn baıqatsa, onda jasóspirimnen jaqsy nátıje kúte almaısyz. Balany ózine jaqyn tartyp jaqsy kóre bilseńiz, «mende bári jaqsy, men jaqsymyn» degen oı kelse onda balada senimdilik paıda bolady. Eger balanyń barlyq is áreketin jaman dep iske almasańyz, mende bári jaman, jaqsynyń ózin jamanǵa shyǵarady degen oı mazalap, balada ózine degen senimsizdik paıda bolady. Balamen yntymaq qarym - qatynasyńyzdy jalǵastyrǵyńyz kelse, ony barlyq jaǵdaıda qoldaı bilýińiz kerek. Sonymen jasóspirimdik jas adam damýyndaǵy óte qıyn kezeńderdiń biri. Óziniń qysqa ýaqytynda (13 - 17) jasqa deıin ol adamnyń tulǵa bolyp qalyptasýynda kóp nárse aıqyndalady. Dál osy jetkinshek jasta tulǵa bolyp qalyptasýǵa negiz bolýshy minez – qulyq qurylymy júredi.
Bul jaǵdaılar balanyń eresek bolýǵa umtyldyrady. Bul áreket bala boıynan mektep ómirinde kóbirek kózge túsip qalady. Mundaı minezdiń belgileri momyn degen oqýshynyń ózi dóreki úlkenderge sóz qaıtarý, ózim bilem qalaı kıinip júretinimdi. Sonymen qatar jetkinshekterdiń týystarynyń basqarýynan, muǵalimderiniń jáne t. b tárbıeshilerdiń qaramaǵynan tys shyǵýǵa talpynatynyn eskergen jón.
Qateligin túsine biletin,
Durys júrip kútine biletin,
Úlkendi syılap, kishini súıetin,
Bilimdi jınap dúnıeni sholatyndaı
balalaryńyz úlken azamat bolyp óssin!
Sóz sońyn uly ustaz Makarenkonyń « Balamen shyndap sóılesý úshin orny men ýaqytty tańdaı bilińiz. Kireberistegi, jol - jónekeı aıtylǵan sóz bala kóńilinde kerekti iz qaldyrmaıdy» degen parasatty pikirimen túıindegendi jón kórdim.
Ata - ana men jasóspirimniń qarym - qatynasyn anyqtaý.
Oı tastaý «Balany maqtaý jetildirmeıdi, Tárbıelep baptaý jetildiredi, Balaǵa óz tilińmen sóıleme, óz tilimen sóıle, Balany týady ekensiń biraq minezin týmaıdy ekensiń» (halyq maqaly)
Otbasy - adamnyń óte mańyzdy, óte jaýapty januıasy. Otbasy - adamnyń baqyty, tolyq mándi tynys – tirshilik ortasy. Otbasynyń eń mańyzdy qyzmetteriniń biri - tárbıeleýshilik mindeti. Ony qoǵamdyq tárbıeniń eń tıimdi degen júıesi de almastyra almaıdy. Ata - ananyń basqa da otbasy músheleriniń ómir súrý tájirıbesi, júris - turysy, óz mindetterin taza atqarýy, bir - birin qurmettep syılaýy - bári de úlken tárbıe mektebi jáne tárbıelik másele. Balańyzdyń úzdiksiz damýy, shyǵarmashylyq qabiletin iske asyrýy otbasynan bastalady. Syrtqy ortanyń erekshe áser etetin kezeńi jasóspirim kezeńi. Kóptegen balalar jasóspirim shaǵynda qatty ózgeredi. Jýas, meıirimdi, tilalǵysh balalar birden dóreki, birbetkeı bolyp shyǵa keledi. Árıne mundaı dórekilikter ata - analardy, ustazdar qaýymyn renjitip jandaryn aýyrtyp jatady.
Balanyń 13 jastan keıingi ótpeli jasynda birshama problemalar týyndaıdy. Kún ótken saıyn bala minezindegi bul ótpeli kezeńniń sońy, úlgerim sapasynyń tómendeýi, nashar tártipke ákelý qaýipi týyndaıdy. Mundaı jaǵdaıda shydamdy bolý kerek. Balańyzdyń minezindegi ózgeristi shydamdylyqpen, aqylmen, tózimdilikpen jónge sala bilińiz.
Bul jaǵdaıdyń aldyn alýǵa tómendegi keńester kómektese alady.
1. Erkindik berińiz: Baısaldylyqpen oı qosqanyńyz abzal.
2. Eshqashan aqylgóısimeńiz. Kóptegen jasóspirimder ózderin mezi etetin aqyl sózden qashqaqtaıdy Esińizde bolsyn, balańyzdyń ózindik kózqarasy, ózindik quqyǵy, óz erki bar. Siz baǵyt jáne baısaldylyqpen baǵa bere bilińiz.
3. Balańyzben ymyraǵa kele bilińiz. Renishten túsinbeýshilikten eshkim eshnárse utpaıdy. Qarym - qatynas túrin ózgertińiz. Balanyń minezin aqshamen túzeımin dep qaltasyn aqshaǵa toltyrmańyz.
4. Kim aqyldyraq, sol keıindeıdi: Renishke sabyr bolsa urys tez basylady. Kelispeýshilik bastaý alǵan jaǵdaıda bireýi basyńqylyq tanytý kerek Mundaı jaǵdaıda qyzý qandy balalar óz - ózine qol jumsaýdan taıynbaıdy.
5. Renjýge bolmaıdy, shydamdy bolyńyz. Urysty qoıa turyńyz, bala janyn aýyrtatyndaı jaǵdaı týǵyzbańyz. Keshegi ótken bolmashy nárseni eske túsirip urysty tańerteń uıymdastyrýǵa bolmaıdy, óıtkeni sabaqta otyrǵan balanyń psıhologıasyna keri áserin tıgizedi. Bala janyn aýyrtatyn sózderdi jıi qoldanbańyz.(seni dúnıege beker ákeldim, seniń mundaı bolatynyńdy bilgende balalar úıine jiberetin edim, ákeńe aıtyp janyńdy shyǵartamyn. Erteń keshterge baratyn kezde aqsha bermeımin. t. b) Bala qıyndyqtan shyǵýdy úlkenderden úırenedi, sondyqtan sabyrly bolý qajet.
6. Siz ózińizdiń aıtqan sózińizde turyńyz. Balalar názik psıhologtar. Olar úlken adamnyń álsiz jaǵyn tez baıqaıdy. Bala aldynda ata - ana bedeli joǵalmaý kerek. Úlkender ózderi shydymsyzdyǵyn baıqatsa, onda jasóspirimnen jaqsy nátıje kúte almaısyz. Balany ózine jaqyn tartyp jaqsy kóre bilseńiz, «mende bári jaqsy, men jaqsymyn» degen oı kelse onda balada senimdilik paıda bolady. Eger balanyń barlyq is áreketin jaman dep iske almasańyz, mende bári jaman, jaqsynyń ózin jamanǵa shyǵarady degen oı mazalap, balada ózine degen senimsizdik paıda bolady. Balamen yntymaq qarym - qatynasyńyzdy jalǵastyrǵyńyz kelse, ony barlyq jaǵdaıda qoldaı bilýińiz kerek. Sonymen jasóspirimdik jas adam damýyndaǵy óte qıyn kezeńderdiń biri. Óziniń qysqa ýaqytynda (13 - 17) jasqa deıin ol adamnyń tulǵa bolyp qalyptasýynda kóp nárse aıqyndalady. Dál osy jetkinshek jasta tulǵa bolyp qalyptasýǵa negiz bolýshy minez – qulyq qurylymy júredi.
Bul jaǵdaılar balanyń eresek bolýǵa umtyldyrady. Bul áreket bala boıynan mektep ómirinde kóbirek kózge túsip qalady. Mundaı minezdiń belgileri momyn degen oqýshynyń ózi dóreki úlkenderge sóz qaıtarý, ózim bilem qalaı kıinip júretinimdi. Sonymen qatar jetkinshekterdiń týystarynyń basqarýynan, muǵalimderiniń jáne t. b tárbıeshilerdiń qaramaǵynan tys shyǵýǵa talpynatynyn eskergen jón.
Qateligin túsine biletin,
Durys júrip kútine biletin,
Úlkendi syılap, kishini súıetin,
Bilimdi jınap dúnıeni sholatyndaı
balalaryńyz úlken azamat bolyp óssin!
Sóz sońyn uly ustaz Makarenkonyń « Balamen shyndap sóılesý úshin orny men ýaqytty tańdaı bilińiz. Kireberistegi, jol - jónekeı aıtylǵan sóz bala kóńilinde kerekti iz qaldyrmaıdy» degen parasatty pikirimen túıindegendi jón kórdim.
You Might Also Like
