Jazyqtar. Jazyqtardyń paıda bolýy jáne ózgerýi
Taqyryby: Jazyqtar. Jazyqtardyń paıda bolýy jáne ózgerýi
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik. Jazyqtar, olardyń túrleri men paıda bolýy jaıly túsinik berý
b) Tárbıelik Óz otanyna degen súıispenshiligin arttyrý, patrıottyq sezimderin damytý, qorshaǵan ortany qorǵaýǵa baýlý.
v) Damytýshylyq. Oqýshylardyń aqparattyq tehnologıalarmen jumys isteý daǵdysyn qalyptastyrý. Jer bederi, jazyqtar týraly oı - óristerin damytý.
Ótetin orny: Mýltımedıa kabıneti
Sabaqtyń tıpi: Jańa bilimdi ıgerý
Sabaqtyń túri: Dástúrli sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, baıandaý, ózindik jumys isteý, tirek syzbalar paıdalaný.
Pánaralyq baılanys: Bıologıa, tarıh, hımıa
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıdtar. Elektrondy oqýlyq. Dúnıe júziniń fızıkalyq kartasy, «Geografıa jáne tabıǵat» jýrnaly, Atlas
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn tekserý. Oqýshylardyń jumys oryndarynyń sabaqqa qajetti oqý qural - jabdyqtarmen qamtamasyz etilýin qadaǵalaý.
Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý
§ 22 Taýlardyń paıda bolýy. Qatparly jáne qatparly - jaqparly taýlar. Taýlardyń ózgerýi
Geografıalyq dıktant
1) Taýlardyń kópshiligi........(qatparlardan) turady.
2) Qatparly taýlarǵa......................(Alpi, Kavkaz, Kordıler) taýlary jatady.
3) Taý jynystarynyń qatparlanýǵa ushyraǵan qabattary.......................(úlken qysymnyń) áserinen alǵashqy ıilgishtik qasıetin joǵaltady.
4) Taý jynystarynyń kóterilgen jerleri.................(jotalarǵa), al opyryqtar....................... (taý aralyq iri oıystarǵa) sáıkes keledi.
5) Taý jynystary qabattarynyń qatparlanýdan keıin jaryqtardy boılap joǵary - tómen lyqsýynan..........................(qatparly - jaqparly) taýlar paıda bolady.
6) Altaı men Tán - Shan taýlary...........................(qatparly - jaqparly) taýlarǵa jatady.
7) Janartaýlardyń atqylaýynan paıda bolǵan Eýrazıadaǵy taý............(Klúáı shoqysy)
8) Ýaqyt ótken saıyn taý shyńdary mújilip, alasaryp, alasa tóbelerge aınalady. Mundaı taýlardy..................(eski) taýlar dep ataıdy.
9) Syrtqy kúshterdiń áserinen taý jynystarynyń ózgerýin.................. (úgilý) dep ataıdy.
10) Aýa temperatýrasynyń ózgerýine baılanysty júretin úgilý............(fızıkalyq úgilý) dep atalady.
11) Sý men aýanyń taý jynystarymen árekettesýiniń arqasynda júretin úgilý.................(hımıalyq)
12) Ár túrli aǵzalardyń qatysýymen ótetin úgilý...............(organıkalyq)
13) Dúnıejúzindegi eń bıik taý.....................(Gımalaı)
14) Jer sharyndaǵy eń bıik núkte..................(Djomolýngma)
15) Qazaqstandaǵy eń bıik núkte.................(Han – Táńiri)
Ózin – ózi tekserý. Interaktıvti taqtaǵa dıktanttyń jaýaby shyǵarylady. Oqýshylar biriniń jumysyn biri tekseredi. (Durys jaýaptarynyń sanyna qaraı oqýshylardy baǵalaý)
İİİ Jańa sabaq
Suraqtar:
1. Taýlar fızıkalyq kartada qandaı túspen boıalady?
2. Jazyqtar fızıkalyq kartada qandaı túspen boıalady?
Atlaspen jumys
Dúnıejúziniń fızıkalyq kartasynan iri jazyqtardy tabyńdar.
Oqýshylar tapsyrmany oryndap bolǵannan keıin jańa sabaqtyń mazmunyna arnalǵan tirek - syzba kórsetiledi.
Dáptermen jumys
Anyqtama. Jer betiniń az tilimdengen, tegis nemese belesti bolyp kelgen keń alqabyn jazyq dep ataıdy.
Jazyqtar adamnyń sharýashylyq áreketine qolaıly. Eldi mekenderdiń kóbi jazyqtarda ornalasqan. Tegis jerler egin egýge, tas joldar men temir joldardy, ónerkásip qurylystaryn salýǵa qolaıly.
Jazyqtardyń bıiktik aıyrmashylyqtary
Elektrondy oqýlyqpen jumys.
Elektrondy oqýlyqta Jazyqtar. Jazyqtardyń paıda bolýy jáne ózgerýi
taqyrybynda berilgen dybysty mátindi tyńdaý.
Jazyqtardyń bıiktik aıyrmashylyqtary (slaıdtan syzbany kórsetý)
Oqýlyqpen jumys. 43 – sýret.
Jazyqtardyń paıda bolýy.
Buryn teńiz túbi bolyp, keıin kóterilýdiń nátıjesinde paıda bolǵan jazyqtardy alǵashqy jazyqtar dep ataıdy. Osyndaı jazyqqa Kaspıı mańy oıpaty jatady.
Jer sharynda ózenderdiń tosqyndary men shógindilerinen paıda bolǵan jazyqtarda bar. Mundaı jazyqtarǵa Uly Qytaı jazyǵy, La – Plata, Mesopotamıa oıpaty jatady.
Jazyqtardyń ózgerýi.
Jazyqtar syrtqy kúshterdiń áserinen ár túrli ózgeristerge ushyraıdy. Jazyqtardy kóktemde erigen qar sýy men nóser jańbyrdan paıda bolǵan betki aǵystar qatty tilimdeıdi.
Ýaqytsha aǵystardyń áreketiniń nátıjesinde jyralar men saılar túziledi. Jyra ádette ósimdiginen aırylǵan jalańash betkeılerdi sýdyń jyrýynan paıda bolady. Saı da – jyra sıaqty uzynsha oıys. Qum tóbelerdiń tómengi eki jaq sheti yqqa qaraı sozylyp, aıshyq tárizdes pishinge ıe bolady. Mundaı qum tóbeler shaǵyl dep atalady. Úlken shaǵyldar jylyna 1 metrden 20 metrge deıin syrǵyp, oryn aýystyrady. Qumdy shólderde jeldiń áreketinen úıilgen shaǵylǵa uqsas qum tóbelerdi barqan deıdi.
Slaıdtan Barqannyń sýretin kórsetý.
IV. Sabaqty bekitý
Elektrondy oqýlyqpen jumys.
Elektrondy oqýlyqta kórsetilgen jazyqtardyń túrlerine toqtalý.
Interaktıvti tapsyrmalardy oryndaý
Test jumysy (10 suraq)
Sabaqtaǵy oqýshylardy oryndaǵan jumystaryna qaraı baǵalaý.
V. Úıge tapsyrma
§ 22 Jazyqtar. Jazyqtardyń paıda bolýy jáne ózgerýi
Ózderiń turatyn eldi mekenniń jer bederine sıpattama berińder.
A) Jazyqtar jer bederine jáne bıiktigine qaraı qandaı túrge jatady?
B) Sharýashylyqta qandaı maqsattarda paıdalanylady?
Keskin kartaǵa dúnıe júzindegi iri jazyqtardy túsirip kelý.
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik. Jazyqtar, olardyń túrleri men paıda bolýy jaıly túsinik berý
b) Tárbıelik Óz otanyna degen súıispenshiligin arttyrý, patrıottyq sezimderin damytý, qorshaǵan ortany qorǵaýǵa baýlý.
v) Damytýshylyq. Oqýshylardyń aqparattyq tehnologıalarmen jumys isteý daǵdysyn qalyptastyrý. Jer bederi, jazyqtar týraly oı - óristerin damytý.
Ótetin orny: Mýltımedıa kabıneti
Sabaqtyń tıpi: Jańa bilimdi ıgerý
Sabaqtyń túri: Dástúrli sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, baıandaý, ózindik jumys isteý, tirek syzbalar paıdalaný.
Pánaralyq baılanys: Bıologıa, tarıh, hımıa
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıdtar. Elektrondy oqýlyq. Dúnıe júziniń fızıkalyq kartasy, «Geografıa jáne tabıǵat» jýrnaly, Atlas
Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylardyń sabaqqa qatysýyn tekserý. Oqýshylardyń jumys oryndarynyń sabaqqa qajetti oqý qural - jabdyqtarmen qamtamasyz etilýin qadaǵalaý.
Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ Úı tapsyrmasyn tekserý
§ 22 Taýlardyń paıda bolýy. Qatparly jáne qatparly - jaqparly taýlar. Taýlardyń ózgerýi
Geografıalyq dıktant
1) Taýlardyń kópshiligi........(qatparlardan) turady.
2) Qatparly taýlarǵa......................(Alpi, Kavkaz, Kordıler) taýlary jatady.
3) Taý jynystarynyń qatparlanýǵa ushyraǵan qabattary.......................(úlken qysymnyń) áserinen alǵashqy ıilgishtik qasıetin joǵaltady.
4) Taý jynystarynyń kóterilgen jerleri.................(jotalarǵa), al opyryqtar....................... (taý aralyq iri oıystarǵa) sáıkes keledi.
5) Taý jynystary qabattarynyń qatparlanýdan keıin jaryqtardy boılap joǵary - tómen lyqsýynan..........................(qatparly - jaqparly) taýlar paıda bolady.
6) Altaı men Tán - Shan taýlary...........................(qatparly - jaqparly) taýlarǵa jatady.
7) Janartaýlardyń atqylaýynan paıda bolǵan Eýrazıadaǵy taý............(Klúáı shoqysy)
8) Ýaqyt ótken saıyn taý shyńdary mújilip, alasaryp, alasa tóbelerge aınalady. Mundaı taýlardy..................(eski) taýlar dep ataıdy.
9) Syrtqy kúshterdiń áserinen taý jynystarynyń ózgerýin.................. (úgilý) dep ataıdy.
10) Aýa temperatýrasynyń ózgerýine baılanysty júretin úgilý............(fızıkalyq úgilý) dep atalady.
11) Sý men aýanyń taý jynystarymen árekettesýiniń arqasynda júretin úgilý.................(hımıalyq)
12) Ár túrli aǵzalardyń qatysýymen ótetin úgilý...............(organıkalyq)
13) Dúnıejúzindegi eń bıik taý.....................(Gımalaı)
14) Jer sharyndaǵy eń bıik núkte..................(Djomolýngma)
15) Qazaqstandaǵy eń bıik núkte.................(Han – Táńiri)
Ózin – ózi tekserý. Interaktıvti taqtaǵa dıktanttyń jaýaby shyǵarylady. Oqýshylar biriniń jumysyn biri tekseredi. (Durys jaýaptarynyń sanyna qaraı oqýshylardy baǵalaý)
İİİ Jańa sabaq
Suraqtar:
1. Taýlar fızıkalyq kartada qandaı túspen boıalady?
2. Jazyqtar fızıkalyq kartada qandaı túspen boıalady?
Atlaspen jumys
Dúnıejúziniń fızıkalyq kartasynan iri jazyqtardy tabyńdar.
Oqýshylar tapsyrmany oryndap bolǵannan keıin jańa sabaqtyń mazmunyna arnalǵan tirek - syzba kórsetiledi.
Dáptermen jumys
Anyqtama. Jer betiniń az tilimdengen, tegis nemese belesti bolyp kelgen keń alqabyn jazyq dep ataıdy.
Jazyqtar adamnyń sharýashylyq áreketine qolaıly. Eldi mekenderdiń kóbi jazyqtarda ornalasqan. Tegis jerler egin egýge, tas joldar men temir joldardy, ónerkásip qurylystaryn salýǵa qolaıly.
Jazyqtardyń bıiktik aıyrmashylyqtary
Elektrondy oqýlyqpen jumys.
Elektrondy oqýlyqta Jazyqtar. Jazyqtardyń paıda bolýy jáne ózgerýi
taqyrybynda berilgen dybysty mátindi tyńdaý.
Jazyqtardyń bıiktik aıyrmashylyqtary (slaıdtan syzbany kórsetý)
Oqýlyqpen jumys. 43 – sýret.
Jazyqtardyń paıda bolýy.
Buryn teńiz túbi bolyp, keıin kóterilýdiń nátıjesinde paıda bolǵan jazyqtardy alǵashqy jazyqtar dep ataıdy. Osyndaı jazyqqa Kaspıı mańy oıpaty jatady.
Jer sharynda ózenderdiń tosqyndary men shógindilerinen paıda bolǵan jazyqtarda bar. Mundaı jazyqtarǵa Uly Qytaı jazyǵy, La – Plata, Mesopotamıa oıpaty jatady.
Jazyqtardyń ózgerýi.
Jazyqtar syrtqy kúshterdiń áserinen ár túrli ózgeristerge ushyraıdy. Jazyqtardy kóktemde erigen qar sýy men nóser jańbyrdan paıda bolǵan betki aǵystar qatty tilimdeıdi.
Ýaqytsha aǵystardyń áreketiniń nátıjesinde jyralar men saılar túziledi. Jyra ádette ósimdiginen aırylǵan jalańash betkeılerdi sýdyń jyrýynan paıda bolady. Saı da – jyra sıaqty uzynsha oıys. Qum tóbelerdiń tómengi eki jaq sheti yqqa qaraı sozylyp, aıshyq tárizdes pishinge ıe bolady. Mundaı qum tóbeler shaǵyl dep atalady. Úlken shaǵyldar jylyna 1 metrden 20 metrge deıin syrǵyp, oryn aýystyrady. Qumdy shólderde jeldiń áreketinen úıilgen shaǵylǵa uqsas qum tóbelerdi barqan deıdi.
Slaıdtan Barqannyń sýretin kórsetý.
IV. Sabaqty bekitý
Elektrondy oqýlyqpen jumys.
Elektrondy oqýlyqta kórsetilgen jazyqtardyń túrlerine toqtalý.
Interaktıvti tapsyrmalardy oryndaý
Test jumysy (10 suraq)
Sabaqtaǵy oqýshylardy oryndaǵan jumystaryna qaraı baǵalaý.
V. Úıge tapsyrma
§ 22 Jazyqtar. Jazyqtardyń paıda bolýy jáne ózgerýi
Ózderiń turatyn eldi mekenniń jer bederine sıpattama berińder.
A) Jazyqtar jer bederine jáne bıiktigine qaraı qandaı túrge jatady?
B) Sharýashylyqta qandaı maqsattarda paıdalanylady?
Keskin kartaǵa dúnıe júzindegi iri jazyqtardy túsirip kelý.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń maqsaty: Kórshiles ornalasqan túrki tildes memlekettik birlestikterdiń saıası - ekonomıkalyq ahýalymen salystyrmaly túrde tanystyrý.
