InfoHub Logo

Sabaqtyń maqsaty: Kórshiles ornalasqan túrki tildes memlekettik birlestikterdiń saıası - ekonomıkalyq ahýalymen salystyrmaly túrde tanystyrý.
Bilimdilik: Oqýshylardy orta ǵasyrlardaǵy naıman, kereı, jalaıyrlar taıpalarynyń tarıhymen tanystyrý.
Damytýshylyq: Orta ǵasyrdaǵy taıpalar týraly túsindire otyryp, oılaý, erkin, tarıhı tilde jatyq sóıleý, shyǵarmashylyqpen jumys jasaý qabiletin damytý.
Tárbıelik: Ultjandylyqqa, eldi, otandy qasterleı bilýge, birlikke tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, karta, tirek – syzba, keste, plakat
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: ınteraktıvti taqta, suraq - jaýap, toptyq jumys

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý
2. Úı tapsyrmasyn suraý
3. Jańa sabaq túsindirý
4. Qorytyndylaý, baǵalaý
5. Úıge tapsyrma

Úı tapsyrmasy
İ. Suraq - jaýap.
1. Qarahan memleketi Qazaqstannyń qaı bóliginde quryldy? (Jetisý aımaǵy, shyǵys Túrkistannyń bir bóligi)
2. Islamdy memlekettik din dep jarıalaǵan han? (Musa Bogra)
3. Qarahan memleketi ortalyǵy? (Balasaǵun)
4. Jikil taıpasynyń totemi? (arystan)
5. Álı Arslan qaı jyldary han boldy! (960 - 990j)
6. Qarahandyqtardy Orta Azıaǵa joryǵy neshinshi ǵasyrda bastaldy? (h ǵasyrda)
7. Shyǵys qarahandyqtyń ortalyǵy: (Orda)
8. Qarahandardy 1089 jyly basyp aldy? (Seljuqtar)
9. Shyǵys Qarahan elin naıman hany qaı jyly, kim basyp alǵan? (1212j. Kúshilik )
10. Hannyń saıası – ákimshilik is júrgizetin orny? (Orda)

İİ. Termın sózderge túsinik
«ıhta» - (jer ıelenýdiń bir túri)
«muqta» - (jer ıelenýshi)
«vaqf» - (dinı jer ıeligi)
«mýzarı» - (alym - salyq jınaýshy)
«kommendasıa» - (álsiz adam óz úlesindegi jerdi kúshtiniń qamqorlyǵyna beredi)

İİİ. 1. Tarıhı dıktant
1212 jyly... Qarahan memleketin qulatty. (Muhammed.)
2. Soǵdylar men Túrikterdiń ádet - ǵurpy, bir - birine óte uqsas ekendigin jazǵan.... (M. Qashqarı)
Jańa sabaq jospary:
1. Naımandar
2. Kereıitter
3. Jalaıyrlar

NAIMANDAR
MEKENİ: Orhon ózeni - Altaı
NAIMAN SÓZİ MAǴYNASY: Segiz taıpa birlestigi Sekız ózeni boıynda turatyn taıpalar
Memlekettiń aty shyqty: Hİİ ǵ ekinshi jartysy
Ortalyǵy: Balyqty
Bıleýshisi: Han

Narkesh Daıyn han(1160 - 1203) saıasaty:
• Egin sharýashylyǵy damydy
• Otyryqshy qalalyq ómir salty ornady

Inanch - bilge han saıasaty:
• Eldi ónerge, kúnkóriske baýlydy.
• Beıbit ómirdi nasıhattady.
• Saýda qatynasyn damytty.
• Naımandar odaǵyn biriktirip,
• memleketti kúsheıtti.
• Qaraqytaılar ústemdiginen qutyldy.
• Bilge han atandy.

Buıryq pen Daıan handar saıasaty:
• Buıryq han Qara Ertistegi Orýngý mańyn mekendegen
• Bılik úshin talasty
• Daıan han dalalyq ólkede bılik etken
• Buıryq han Shyńǵys pen Van handardan jeńilip, Enıseı qyrǵyzdaryna qashty
• 1202 jyly Daıan handy Shyńǵys áskeri jeńdi, onyń uly Kúshilik han Jetisýǵa qashady

Kereıitter.
Mekeni: Orhon, Kerýlen, Selenga, Argýn ózenderi.
Kereıit sóziniń maǵynasy: Kerlın ózeni atynan shyqqan.
Memlekettiń aýmaǵy: Doly ózeni – Zavhan aımaǵyndaǵy Qazaq taýy.
Ortalyǵy: Bıtóbe.

Handyq quramyna 8 aımaq kirdi
• Týtaý
• Albat
• Qyrkýn
• Týnhaı
• Saqaı
• Jırqıy
• Kereı
• Qońqaı

Jalaıyrlar.
Mekeni: Selenga, Hılok, Orhon ózenderi, Qaraqorym taýly qyrattary.
Jalaıyr Muqylaı – Shyńǵys hannyń eń jaqyn adamy túmenbasy.
Jalaıyr Jamuqa – 1201 jyly ózin gýrhaan dep jarıalap taqqa otyrdy. Shyńǵys han Jamuqanda jeńip Jalaıyrlardy baǵyndyrdy.
Tarıhshy Ábilǵazy hannyń «Túrik shejiresinde» jalaıyrlardy Shyńǵys hannyń qolǵa túsirgen tutqyndary esebinde kórsetedi. Qazaq halqynyń quramyna engen jalaıyrlar Jetisýda ornalasqan.

Qoǵamdyq qurlysy.
Basqarý júıesi: Handyq bılik.
Basqarý: Ulystyq júıemen júrgizilgen.
Basqarý ortalyǵy: Orda.
Ulystyń ishki isterin júrgizýshiler: Sherbıler.
Qorytyndysy: Naıman, Kereı, Jalaıyrlar iri memlekettik dárejege jete almaǵan.

Toptyq jumys.
Synypty 3 - topqa bólý.
1 top. Naımandar.
2 top. Kereıitter.
3 top. Jalaıyrlar.
« Sen - maǵan, men – saǵan»
Árbir top kitappen jumys jasaı otyryp, bir – birine 5 - suraq daıyndaý.

İV. Jańa sabaqty bekitý.
1. Kereıit memleketiniń ortalyǵy:
a) Sýıab
á) Bıtóbe
b) Taraz
2. Ulystardyń ishki isterin júrgizgen.
a) gerdı
á) túmen
b) sherbı
3. «Mongol jerindegi İH – Hİİİ ǵ. ómir súrgen kereıler kúshti damyǵan el» - dep aıtqan tarıhshy.
a) Rashıd ad – Dın
á) Ál – Indrı
b) M. Qashqarı
4. Naıman memleketiniń astanasy Balyqty qaı ózenniń boıynda ornalasqan
a) Ertis
á) İle
b) Orhon
5. Jalaıyr Jamuqa ózin gýrhan dep jarıalap, taqqa otyrdy?
a) 1201j
á) 1202j
b) 1204j

Refleksıa. Oı - tolǵanys."Eger men han bolsam..."
Qorytyndy:
Baǵalaý.
Úıge tapsyrma. §11 Taıpalar týraly mánjazba jazý, oqýlyq sońyndaǵy suraqtarǵa jaýap daıyndaý