Jeke tulǵanyń qalyptasýyndaǵy ulttyq qolónerdiń tárbıelik máni.
Jeke tulǵanyń qalyptasýyndaǵy ulttyq qolónerdiń tárbıelik máni.
Eger biz adamgershiligi joǵary qoǵam bolǵymyz kelse, eń bastysy ata - ananyń balalarynyń aldyndaǵy jaýapkershiligin kúsheıtýge tıispiz. (N. Á. Nazarbaev)
Óskeleń urpaqtyń qoǵam aldyndaǵy jaýapkershiligin sezinýde rýhanı dúnıesi baı, jan - jaqty jetilgen azamat bolyp ósýine tárbıeniń qosar úlesi mol. Halyq keler urpaǵyn tárbıeleýde ózine deıingi jaqsy dástúr ataýlyny jınap paıdalanǵanyn eskerer bolsaq, barlyq demokratıashyl baǵyttaǵy pedagog ǵalymdardyń kópshilikke usynǵan tájirıbesinen ǵıbrat alýǵa bolady.
Ia. N. Kamenskıı balany jastaıynan jaqsy minez - qulyqqa tárbıeleý joldaryn, shved pedagogy I. G. Pestolosıı «Balanyń dúnıeni túsinýi, otbasynan bastalyp, mektepte ary qaraı jalǵastyrýy shart», - degen qaǵıdany usynǵan, K. D. Ýshınskıı «Halyq pedagogıkasynyń tárbıelik maqsaty men mazmuny sol halyqtyń san ǵasyrlyq tarıhymen baılanysty, tárbıe kózin halyqtyń jaqsy dástúrinen izdeý kerektigin» aıtqan bolatyn. Bolashaq urpaqtyń kelbetin aıqyndaıtyn bizdiń abyroıly qyzmetimizge úlken mindet júktelgen.
Tárbıe degenimiz – adamdy qaıda júrse de óz ornyn taba alatyn, óz múmkindigin kórsete biletin, oıyn ashyq aıtyp, tyńdaı alatyn, yqpal etý, kómek kórsetý, janashyrlyq tanytý sıaqty adamı múmkindikterge ǵana qol jetkizý emes, sondaı - aq, ózi ómir súrer ortada tulǵa retinde tanylyp, baqytty ómir súretin adam daıyndaý. Sonymen qatar, tulǵa – rýhanı adamgershiligi joǵary sezimderi damyǵan, talǵamy bıik, óziniń is - áreketterine maqsat qoıa biler adam - qoǵamnyń ajyramas bóligi.
Adamdar tulǵa bolyp, ózindik jeke bas erekshelikterimen birden dúnıege kelmeıdi, árbir jeke tulǵany qalyptastyrý, tárbıelep jetildirý osy zaman aǵymyna laıyqty azamat, bilimdi, oıly, ómirge qushtar bolyp ósýine úlesimizdi qosýymyz qajet.
Qaı zamanda bolmasyn, jas urpaqtyń ónege tutar ózindik ulttyq tálim - tárbıesi, úlgi alatyny tarıhı jeke tulǵalar ekeni belgili. Ál - Farabı, J. Balasaǵun, M. Qashqarı sekildi ǵulamalar eńbekteriniń, kemeńgerlik sózderiniń balalar úıindegi tárbıelenýshilerdiń tulǵasyn qalyptastyrýda máni erekshe.
Damyǵan qoǵamdaǵy tulǵany qalyptastyrýda uzaq merzimdi pedagogıkalyq áser týǵyzatyn ádister tıimdiligi, tárbıeshi men tárbıelenýshiniń arasyndaǵy adamgershilik qarym - qatynas ózdiginen qalyptaspaıtyndyǵyn keńes dáýirindegi pedagogtar P. P. Blonskıı, N. K. Krýpskaıa, A. V. Lýnacharskıı, A. S. Makarenko, V. A. Sýhomlınskıı, K. D. Ýshınskıı t. b óz zertteýlerinde dáleldep berdi.
Qazaqstandyq belgili psıholog - ǵalymdar Á. Aldamuratov, Q. B. Jaryqbaev, M. Muqanov, T. Tájibaev, A. Temirbekov, G. A. Ýrýntaeva, H. T. Sherázdanova zertteýlerinde oqytý úderisindegi jeke tulǵanyń tanymdyq is - áreketi men qabyldaýdaǵy psıhologıalyq erekshelikteri týraly qundy oı - pikirler aıtylǵan.
Búgingi tańda jańalyqqa jany qumar jas urpaqqa zaman talabyna saı tárbıe men bilim berý, ony ulttyq qundylyqtar arqyly júzege asyrý kókeıkesti máselelerdiń biri bolyp otyr. Ulttyq qundylyqtardy qurmet tutyp, tárbıeniń qaınar kózi retinde qarastyrý qaı zamanda bolsa da mańyzdy muqtajdyq retinde kún tártibinde turary belgili. Ásirese, búgingi jahandanýǵa bet buryp, álemdik básekelestikke, onyń talaptaryna jaýap berý jaǵdaıynda bul máseleniń ózektiligi aıshyqtalyp otyr. Elbasynyń bul jaıly «tolyq órkenıetti el bolý úshin aldymen óz mádenıetimizdi, óz tarıhymyzdy boıymyzǵa sińirip, sodan keıin ózge dúnıeni ıgerýge umtylǵanymyz jón» degen sózi barshamyzǵa salmaqty mindetter júkteıdi. Sondyqtan búgingi tańda basty maqsat – jas urpaqty ulttyq ıgilikter men adamzattyq qundylyqtar, rýhanı - mádenı muralar sabaqtastyǵyn saqtaı otyryp, tárbıeleý bolyp otyr.
Jer betindegi ómir súrýshi árbir ult óz urpaǵynyń jan – jaqty tárbıeli jáne mádenıetti tulǵa bolýyn armandaıdy. Bala boıyna rýhanı muralardy sińire tárbıeleýdiń biri – ulttyq tárbıe.
Ulttyq tárbıe – rýhanı ýyz. Halyq kóptegen tárbıelik dúnıeler týǵyza otyryp, olar arqyly balanyń jeti qyrly, bir syrly bolyp qalyptasýyn qamtamasyz etken.
Ár halyqtyń bolashaǵy jastaryna táýeldi. Eger ár halyq jas urpaǵyn óziniń ulttyq rýhymen tárbıelemese, onda ol eldiń bolashaǵy bulyńǵyr bolmaqtyǵyn búginde ǵalymdarymyz baspa betterinde jıi jarıalap keledi. Óıtkeni ulttyń barsha murasy jastarǵa amanat etiledi. Al jastar ony keıingi býynǵa sol baı murany tapsyrmasa, onda ulttyq ataý birtindep joǵalary sózsiz.
Jezqazǵan qalasyndaǵy jalpy bilim beretin
№10 orta mektebiniń beıneleý óneri jáne
tehnologıa páni muǵalimi Shalmaǵambetova Gaýhar Meıramovna
Eger biz adamgershiligi joǵary qoǵam bolǵymyz kelse, eń bastysy ata - ananyń balalarynyń aldyndaǵy jaýapkershiligin kúsheıtýge tıispiz. (N. Á. Nazarbaev)
Óskeleń urpaqtyń qoǵam aldyndaǵy jaýapkershiligin sezinýde rýhanı dúnıesi baı, jan - jaqty jetilgen azamat bolyp ósýine tárbıeniń qosar úlesi mol. Halyq keler urpaǵyn tárbıeleýde ózine deıingi jaqsy dástúr ataýlyny jınap paıdalanǵanyn eskerer bolsaq, barlyq demokratıashyl baǵyttaǵy pedagog ǵalymdardyń kópshilikke usynǵan tájirıbesinen ǵıbrat alýǵa bolady.
Ia. N. Kamenskıı balany jastaıynan jaqsy minez - qulyqqa tárbıeleý joldaryn, shved pedagogy I. G. Pestolosıı «Balanyń dúnıeni túsinýi, otbasynan bastalyp, mektepte ary qaraı jalǵastyrýy shart», - degen qaǵıdany usynǵan, K. D. Ýshınskıı «Halyq pedagogıkasynyń tárbıelik maqsaty men mazmuny sol halyqtyń san ǵasyrlyq tarıhymen baılanysty, tárbıe kózin halyqtyń jaqsy dástúrinen izdeý kerektigin» aıtqan bolatyn. Bolashaq urpaqtyń kelbetin aıqyndaıtyn bizdiń abyroıly qyzmetimizge úlken mindet júktelgen.
Tárbıe degenimiz – adamdy qaıda júrse de óz ornyn taba alatyn, óz múmkindigin kórsete biletin, oıyn ashyq aıtyp, tyńdaı alatyn, yqpal etý, kómek kórsetý, janashyrlyq tanytý sıaqty adamı múmkindikterge ǵana qol jetkizý emes, sondaı - aq, ózi ómir súrer ortada tulǵa retinde tanylyp, baqytty ómir súretin adam daıyndaý. Sonymen qatar, tulǵa – rýhanı adamgershiligi joǵary sezimderi damyǵan, talǵamy bıik, óziniń is - áreketterine maqsat qoıa biler adam - qoǵamnyń ajyramas bóligi.
Adamdar tulǵa bolyp, ózindik jeke bas erekshelikterimen birden dúnıege kelmeıdi, árbir jeke tulǵany qalyptastyrý, tárbıelep jetildirý osy zaman aǵymyna laıyqty azamat, bilimdi, oıly, ómirge qushtar bolyp ósýine úlesimizdi qosýymyz qajet.
Qaı zamanda bolmasyn, jas urpaqtyń ónege tutar ózindik ulttyq tálim - tárbıesi, úlgi alatyny tarıhı jeke tulǵalar ekeni belgili. Ál - Farabı, J. Balasaǵun, M. Qashqarı sekildi ǵulamalar eńbekteriniń, kemeńgerlik sózderiniń balalar úıindegi tárbıelenýshilerdiń tulǵasyn qalyptastyrýda máni erekshe.
Damyǵan qoǵamdaǵy tulǵany qalyptastyrýda uzaq merzimdi pedagogıkalyq áser týǵyzatyn ádister tıimdiligi, tárbıeshi men tárbıelenýshiniń arasyndaǵy adamgershilik qarym - qatynas ózdiginen qalyptaspaıtyndyǵyn keńes dáýirindegi pedagogtar P. P. Blonskıı, N. K. Krýpskaıa, A. V. Lýnacharskıı, A. S. Makarenko, V. A. Sýhomlınskıı, K. D. Ýshınskıı t. b óz zertteýlerinde dáleldep berdi.
Qazaqstandyq belgili psıholog - ǵalymdar Á. Aldamuratov, Q. B. Jaryqbaev, M. Muqanov, T. Tájibaev, A. Temirbekov, G. A. Ýrýntaeva, H. T. Sherázdanova zertteýlerinde oqytý úderisindegi jeke tulǵanyń tanymdyq is - áreketi men qabyldaýdaǵy psıhologıalyq erekshelikteri týraly qundy oı - pikirler aıtylǵan.
Búgingi tańda jańalyqqa jany qumar jas urpaqqa zaman talabyna saı tárbıe men bilim berý, ony ulttyq qundylyqtar arqyly júzege asyrý kókeıkesti máselelerdiń biri bolyp otyr. Ulttyq qundylyqtardy qurmet tutyp, tárbıeniń qaınar kózi retinde qarastyrý qaı zamanda bolsa da mańyzdy muqtajdyq retinde kún tártibinde turary belgili. Ásirese, búgingi jahandanýǵa bet buryp, álemdik básekelestikke, onyń talaptaryna jaýap berý jaǵdaıynda bul máseleniń ózektiligi aıshyqtalyp otyr. Elbasynyń bul jaıly «tolyq órkenıetti el bolý úshin aldymen óz mádenıetimizdi, óz tarıhymyzdy boıymyzǵa sińirip, sodan keıin ózge dúnıeni ıgerýge umtylǵanymyz jón» degen sózi barshamyzǵa salmaqty mindetter júkteıdi. Sondyqtan búgingi tańda basty maqsat – jas urpaqty ulttyq ıgilikter men adamzattyq qundylyqtar, rýhanı - mádenı muralar sabaqtastyǵyn saqtaı otyryp, tárbıeleý bolyp otyr.
Jer betindegi ómir súrýshi árbir ult óz urpaǵynyń jan – jaqty tárbıeli jáne mádenıetti tulǵa bolýyn armandaıdy. Bala boıyna rýhanı muralardy sińire tárbıeleýdiń biri – ulttyq tárbıe.
Ulttyq tárbıe – rýhanı ýyz. Halyq kóptegen tárbıelik dúnıeler týǵyza otyryp, olar arqyly balanyń jeti qyrly, bir syrly bolyp qalyptasýyn qamtamasyz etken.
Ár halyqtyń bolashaǵy jastaryna táýeldi. Eger ár halyq jas urpaǵyn óziniń ulttyq rýhymen tárbıelemese, onda ol eldiń bolashaǵy bulyńǵyr bolmaqtyǵyn búginde ǵalymdarymyz baspa betterinde jıi jarıalap keledi. Óıtkeni ulttyń barsha murasy jastarǵa amanat etiledi. Al jastar ony keıingi býynǵa sol baı murany tapsyrmasa, onda ulttyq ataý birtindep joǵalary sózsiz.
Jezqazǵan qalasyndaǵy jalpy bilim beretin
№10 orta mektebiniń beıneleý óneri jáne
tehnologıa páni muǵalimi Shalmaǵambetova Gaýhar Meıramovna
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Maqsaty: oqýshylardyń bilimge qushtarlyqtaryn arttyrý, qazirgi zamanda memleketimiz ben ata – analarynyń syılap otyrǵan baqytty balalyq shaqtarynda múmkindikteriniń sheksiz ekendigin túsindire otyryp, ...
