InfoHub Logo

Bıyl Uly Jeńiske – 77 jyl! 1941 jyl men 1945 jyldar arasyn qamtyǵan Uly Otan soǵysy jeńispen aıaqtalǵany bárine málim. Biraq ol jeńistiń qandaı kúshpen, qandaı erlikpen, qandaı rýhpen, qandaı aýyrtpashylyqpen kelgendigin bireý bilse, bireý bilmeıdi. Soǵys zardaby on bes odaqtas memlekettiń barlyǵyna zıanyn tıgizdi. Qanshama shańyraqty ortaǵa túsirdi. Men Uly Otan soǵysynyń zardaptaryn ylǵı estip óstim. Sebebi meniń ájem, Qasymbekova Nýrıpa, soǵys jyldarynda tylda eńbek etken edi. Ol árkez sózinde: "Soǵys- adamdarǵa baqyt alyp kelmedi, biz tek onyń zardabyn shektik, basymyzǵa ne kún týmady, balalar jetim qaldy, áıelder jesir qaldy. soǵys tek qıynshyldyq alyp keldi..." - dep aıtyp otyratyn. Shynynda, bul soǵystyń zardaby qanshama adamǵa, qarapaıym qara halyqqa tıdi. Bul ýaqyt keńestik memleketerge rýhanı kúsh pen talpynysty talap etti. Sebebi osy tórt ǵasyrǵa tatıtyn tórt jyl halyqty qajytty, eshkimdi aıamady. Ekonomıkalyq daǵdarystarǵa ushyrady, qanshama sarbaz qyrshyn qıyldy, demografıalyq ahýalymyzǵa áseri tıdi. Osy kezderde soǵys qatarynan qalǵan áıelder men jasóspirim jastar tylda eńbek etti. Eńbektiń shyqqan qara teri bizdiń jasap júrgen dúnıelerimizdiń qasynda kókpen talasqan taýdan da úlken. Ájem otyra qalyp, bir áńgime qozǵaǵanynda: "Biz tylda eńbek etkende, buqaǵa tyrmaq tirkep, soqa tirkep qara jumys atqardyq. Aryq qazdyq, bos otyra qalsaq toqyma toqyp, tigin tigip, óz jyrtyǵymyzdy jamadyq, bizdiń eshkim mańdaıymyzdan sıpamady. Biz oǵan synyp, óz jumysyzdy jerge qaldyrmadyq, ylǵı erinbeı eńbek ettik, beıbitshilikti armandadyq, tynysh ómirdi qaladyq, sol úshin birigip jumys atqardyq"- dep aıtyp otyratyn edi. Osy bir áńgimelerdiń túbinde bir qıyn zaman jatqanyn qazirgi zaman jastarynyń túsinbeıtinin, óz tarıhynan habar ala almaýy meni qynjyltady. Osynshama eńbek – biz otyrǵan azat kúnniń jolynda tógilgen kóz jas pen eńbektiń ashshy teri. Soǵysta qan keship, jaýdyń órtine qoryqpaı, qaımyqpaı shabýyldaǵan ata-babanyń ańsaǵany - urpaqtarynyń azat jerde alańsyz kún keshýi edi...

Jańa sózimniń basynda atap ótkenimdeı bıyl Uly Jeńiske – 77 jyl! Bir kóńil qynjyltarlyǵy ardager jandardyń sanynyń azaıýy. Bir ýaıym - biz sol jandardyń ómir súrýine qanshalyqty jeńildikter jasadyq, qanshalyqty alǵys aıta aldyq, olar urpaqtarynyń qurmetin sezine aldy ma? Bul árbir elim dep júrgen eren azamattardyń kókeıindegi suraq ekeni ras. 2021 jylǵy esep boıynsha 665 qana soǵys ardagerleri qalǵan eken.  Ómirde bar, ómirden ótken ata -ájelerimiz bizdiń máńgi jadymyzda saqtalatyny anyq.

Jeńistiń qalaı kelgenin barsha urpaq bilýi kerek dep oılaımyn. 9 -mamyr kúni qýana sherýge shaǵyp, Jeńis kúnin qýana toılaýymyzdyń sebebshisi bolǵan jandar máńgi esimizde!

Avtory: Nýrmýhanova Torǵyn  Japarǵalıqyzy

Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti Djoldybaeva Ý.M 

---