InfoHub Logo

Jańa ǵasyrdyń jarqyn jolyna qadam basqan urpaqtyń búgingini tanyp bilýi keshegi tarıhymyzdy jete bilýimen sabaqtasatyny dáleldene túsetin shyǵarmalarynyń biri-“Abaı joly”roman-epopeıasy. Elimdi tanytý barysynda kókeıimde “Óz elimdi ushpaqqa, ıaǵnı álemge qalaı shyǵaramyn?Álemniń terezesi teń, qatarly jurttarynyń qataryna qalaı qosamyn?” degen hakim Abaıdyń oıyn san saqqa bólgen másele meni de tolǵandyrýda. Eger de Muhtar atamyzdyń osy tól týyndysy bolmasa, suraqtaryma jaýap tappaı dal bolar edim.

Shyǵarma Abaı jaıly bolǵanymen, onyń beınesi búkil qazaq qoǵamynyń jarty ǵasyrlyq damý jolyndaǵy úderisi, kúresi, Abaıdyń ósý joly arqyly halyqtyń rýhanı ósýi, kemeldenýi qatar órile tartymdy beınelenedi. Abaı ómiriniń ár kezeńi, rýhanı bıiktik ólshemi sóz bolady. ''Abaı sekildi oı-armany azat, shetsiz aqyndyq, sheksiz adamdyq tulǵanyń ózin qorshaǵan eski zaman jeteginde qalǵan toppen tartysqa túsýi jáne mundaǵy sırek ushyrasatyn jańalyq pen tazalyq Abaı beınesin kúlli dúnıege pash etkendeı'', - dep aıtqan Sh. Aıtmatovtyń oı-túıinin qorytyndylaǵanda, Abaı aqyndyǵynyń qos arnasy- ulttyq sóz óneriniń, orys, batys ádebıetiniń áseri tereń ashylatynyn kóremiz.

Shyǵarmada eki túrli Reseıdiń kelbetin tanytatyn beıneler bar. Abaı dúnıetanymynyń qalyptasýyna ozyq oıly, halyqshyl zıaly qaýymnyń zor yqpaly bolǵany ómir shyndyǵyna  sáıkes kórsetilgen. Bılikte otyrǵan bıleýshiler  ozbyr patshalyq ókildi tanytsa, al ekinshisi Abaı oılas, orys halqynyń adal uldarynyń unamdy beınesi kórkem, tartymdy sýretteledi.

Shyǵarmada túrli taqyryptar, taptyq-kereǵarlyq tartystar, áıel teńsizdigi taǵy da basqa máseleler kókteı óte, ishteı biriktirilgen. Qazaq jurtynyń bir ǵasyrlyq  ómirin  jan-jaqty turmys-salttyq, ádet-ǵuryptyq, nanym-senimderi, ulttyq qundylyqtar  mol sýrettelgen. Shyǵarma myzǵymas  salt-dástúrdiń, ulttyq qunylyqtardyń sımvoly bolǵan adamdarmen álemge pash etildi, dúıim jurtqa máshhúr boldy. Mine, sondyqtan da  ‘’Abaı joly ’’-qazaq ádebıetiniń ǵana emes, álemdik ádebıettiń de úzdik týyndysy. Ol qashan da, qaı kezeńde bolsyn, tarıhı hám kórkemdik shyǵarma bolyp qala beredi.

Roman janrynyń barlyq qasıeti úılestirilgen azamattyq pen kúresker qaıratkerligi bite qaınasqan shyǵarmada psıhologıalyq, áleýmettik, saıası janry bir arnada toǵysqan.

“Abaı tynysy-zaman tynysy, halyq úni” degen Muhtar Áýezovtyń pikirin sol zamandaǵy ómir qubylystary Abaıdyń jarty ǵasyrlyq ómiriniń tolyq turmysyn tanytady, ol qazaqtyń damyǵan jańa ulttyq ádebıeti men tilin baıytýǵa úles qosty. ’’Qalyń elim, qazaǵym’’ óz halqynyń bolashaǵyna kóp alańdaǵan Abaıdyń azamattyq  tulǵasy  men estetıkalyq talǵamyn M. Áýezov sýrettep, qaıtalanbas beıneni jasaýda Abaıdyń júrip ótken joly jarqyn bolashaqtyń kepili ispettes ekendigin taǵy da bir dáleldep ótti.

Oryndaǵan: Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetiniń 1 kýrs stýdenti Bógenbaı Alma

Jetekshisi: Qazaqstan tarıh kafedrasynyń dosenti Djoldybaeva Ý. M.

---