InfoHub Logo

Ómirdi, jumyr jerdi mekendep júrgen tórt mıllıard kókirektiń árqaısysynyń árqalaı túsinetini bar. Al aqyn bolyp ómir súrý sol ómir jaıly túsinigin jalpyǵa uǵymdy etip aıtyp berý eki ese aýyr. Jıyrma tórt saǵat táýlikten kúndelikti segiz saǵattyq jumysqa, kútpegen jerden kılige beretin qısyndy-qısynsyz sharýalarǵa, turmys-tirshilik qamyna ketetin ýaqytty qysqartqan kezde óleńge tıer enshi toıda taratylar jyrtystyń bir pushpaǵyndaı kólemsiz kóriner edi. Sonda da bolsa sóz ónerin máńgilik serik etý - erlik. Erlik deıtin sebebimiz óleń, aq qaǵazdyń betine tasqa basylyp pálenbaı tırajben tarap ketetin óleń, aqynnyń óz júreginiń ǵana emes, ózge júrekterdiń de dúrsili bolýy kerek. Sondyqtan da Farıza:

Ózge muń, óz jyrymnyń ortasynda
ómirim órtenýmen óter meniń, — dese, senemiz.

Osy eki jolda kóp maǵyna jatyr. Astaryna tereń úńile qarasańyz, azamattyq belsendilik arqaýynyń túıindisin osydan taýyp alar edińiz. Sebebi, Farıza óleńge ózek bolar sýbektini shyńyraý muhıttyń túbinen, ne bolmasa bıik bulttyń arǵy jaǵynan izdemeıdi, ózi ómir súrip otyrǵan qoǵamnan, sol qoǵam músheleriniń kókireginen tabýǵa tyrysady. Al, qoǵamnyń adamgershilik turǵyda qandaı dárejede, qaı baǵytta damyp kele jatqanyn aınalamyzdaǵy adamdar sanasy arqyly ajyratatynymyz jáne ras. Demek, adamǵa aýa men sý qandaı qajet bolsa, «artynda ólmeıtuǵyn sóz qaldyrǵysy» keletin aqynnyń óz jyryna ózgeniń muńy sondaı qajet.

Farızanyń osy pikirine uqsas taǵy bir oılary bar:

Jaýraımyn nárin jutpasam
qımasym bolǵan qaıǵynyń.

Bul ne, toryǵý ma, túńilý me? Olaı emes. İzgilik úshin kúres áli júrip jatyr. Saraıdaı úı salyp, jumsaq kólikke mingenine máz bolyp júrgender, árıne, oısyz ómir keshedi. Olar, qajet deseńiz, óz oshaǵynyń artyqshylyǵyn basqa oshaqtyń esebinen qurap otyrǵanyn da túsine bermeıdi. Osyndaıda Abaıdyń «oıly adamǵa qyzyq joq bul jalǵanda» degen sózi eske túsedi. Farızanyń aıtyp otyrǵan qaıǵysynyń túp negizi sol «oı» bolýy kerek. Aqyn óleńiniń ómirsheńdigi áleýmettik oıly da oryndy pikir aıta bilýine baılanysty. Aqyn qashan da, qandaı jaǵdaıda da adam sanasyn jańǵyrtýshy, aq pen qarany tarazyǵa teń tarta biler, kúresker bolýy kerek. Ómirde kezdesetin kúmándi suraqtarǵa bas aýyrtpaı «mensiz de aıtyla jatar» dep bultarýǵa nemese «osyny jazsam, osylaı jazsam, áldekimderge unamaı qalarmyn» dep jaltaqtaýǵa eshbir aqynnyń haqysy joq. Tipti árige barsaq, bul - árbir adal azamattyń mindeti. Azamattyq lırıkany solaqaı túsiný poezıa damýyna qanshama zıanyn tıgizgenin kókeı-kózi ashyq oqyrman qaýym jaqsy biledi.

Bizdiń keıde máseleniń baıybyna barmaı syrttaı ton pishetin ádetimiz de joq emes. Degenmen ómir - ózgeris, óziniń jańa termınderiniń mazmunyn qalaı ashý kerektigin úzdiksiz úıretip keledi. Sońǵy jıyrma shaqty jyldyń júzinde ǵylymı-tehnıkalyq revolúsıa degen ataýǵa ábden til jattyqtyryp aldyq. Al, Farıza óz "revolúsıasynda" bul termınge múlde basqa tustan kelgen. Bul - adamnyń jan dúnıesindegi, rýhanı qalyptasýyndaǵy revolúsıa. Jáne muny aqyn oqýshymen ashyq syrlasa otyryp baıandaıdy. Tyń revolúsıalar ákelgen XX ǵasyrdyń planetamyzǵa syılaǵan jańalyǵy mol. Sonyń biri — adamdardyń psıhologıalyq óris-ólsheminiń qaıtadan kesilip-pishilýi. Qaýyrt órkendegen órkenıet qazaq halqynyń tirshilik jaıly tanym, túsinigin túbegeıli ózgertti. Qoı qurttap, irimshik uıytýǵa ǵana jaralǵan samarqaýlyq áldeqashan joıyldy. Sondyqtan Farızanyń:

Jańǵyrýy úshin janymda
mıym ba, oı ma, qanym ba -
toǵytyp topandy aǵynǵa
ot berer janǵa, janarǵa

revolúsıa kerek maǵan da! - deýi ábden oryndy. Sebebi, revolúsıa aqyn úshin jerdegi jeke saryndy qalypqa salǵan tirlikpen «bitise almaý» eken. Jalpy aqyn tvorchestvosynda qoǵam órkendeýin baqylaıtyn qyraǵylyq báseńsimeýi kerektigi kóptegen shýmaqtarda aq almastaı jarq-jurq etip kórinip jatady.

Bastaýlardy biteıtin jolyn bógep,
kólbegender ómirdiń tórinde erek
danyshpansyp, kúngeıdiń talmap nuryn,
uǵýy úshin qańbaqtaı salmaq qunyn
revolúsıa daýyly soǵý kerek.

Iá, ómir tarazysyndaǵy óz salmaǵyn, óz qunyn bilmeıtinder basqanyń qadir-qasıetin baǵalaı almas ta. Sol sebepten de ár adam «men kimmin» degen suraqtyń tóńireginde tolǵanýǵa múddeli.

Eger:

Qajetsiz sezseń ózińdi
ómir súrýdiń máni joq.

Aqyn qalamyna qýat bergen týǵan eldiń tutas beınesi de kórkem. Elin emirene súıgen aqyn ǵana osylaı jyrlaı almaq.

Elim meniń shýaqtaı besindegi.

Uly Otannyń qysqasha dáıektemesin aqyn osyndaı uǵymǵa jeńil bir jolmen aıtyp bergen. Osy arada aıta ketý qajet, Farızanyń jyrlarynda uıqasty buzyp - jaryp jańalyq ashý, nemese, bireý bilip, bireý estimegen sózderdiń jıyntyǵyn qurap eksperıment jasaý sıaqty ársiz ádistiń qoltańbasy baıqalmaıdy. Onyń taqyryptyq ta, mazmundyq ta, árige ketsek, túr izdenisteri de búgingi poezıa talabyna saı qarapaıym, sheber tiginshi pishken kóılekteı qonymdy.

Sholpan jaqtan bazarlyq kútetindeı
kógershinder jol tosyp júr aspanda.

Bul - Baıqońyrdan beıbit maqsat korablderin ushyryp jatqan eldiń beıkúná aspany.

Engendeısiń ǵajaıyp án eline,
joq, saıasat, toptardyń álegi de.
Mundaǵy elder eshqashan qol suqpaıdy
bir-biriniń ishki ister álemine.

Bular - qamsyz-muńsyz kúlkige batyp, shat-shadyman ómir súrip jatqan bir atanyń - bir Otannyń balalary.

«Tynyshtyq kúıge tússe, qaırańdaǵy balyqtaı tunshyǵatyn» aqynnyń jańa jyr jınaǵy - búgingi qazaq poezıasynyń bıikte turǵan dúnıeleriniń biri. Taqyryp aýqymy da keń: Otan, revolúsıa, bolashaq, urpaq qamy, búgingi ómir salty. Osyǵan qarap, onyń:

...Myltyq, bomba qajetsiz! Biraq, búgin

tek qarýsyz qalmasyn asyl jyrlar! - degen aqyndyq kredosyna qosylamyz. Farıza Ońǵarsynovanyń «Suhbat» - jınaǵy qazaq poezıasynyń ómirbaıanyndaǵy urpaqtar kóńilin eleń etkizetin dúnıe.

Aqtóbe. 1984 j

---