InfoHub Logo

Qazirgi tańda týberkýlezben kúresý máselesi elimizdegi densaýlyq saqtaý júıesiniń aldyńǵy qatarly baǵyttarynyń biri. Al ana men bala densaýlyǵyn qorǵaýdaǵy negizgi maqsat — dúnıege deni saý sábı ákelý, oǵan durys tárbıe berý, balanyń eńbekke jaramdylyǵyn saqtaý, uzaq ómir súrýine sep bolý.

Týberkýlez aýrýy kóbine kesh anyqtalatyndyqtan, ásirese júkti jáne bosanǵan áıelder úshin asa qaýipti. Óıtkeni júktilik kezindegi jáne bosanýdan keıingi kezeńde týberkýlez aýrýyna shaldyǵý jaǵdaılary jalpy týyt jasyndaǵy áıel adamdarmen salystyrǵanda 1,2-2 ese joǵary. Júktilik pen bosaný endokrındi júıe qyzmetiniń qaıta qurylýymen, ımýnıtettiń ózgerisimen qabattasa júredi jáne týberkýlez aýrýyna qatysty faktor bolyp tabylady.

Týberkýlezdi der kezinde anyqtaý maqsatynda elimizde bosanǵan barlyq áıelderge mindetti flúorografıalyq tekseris jasaý týraly sheshim qabyldanǵan. Sondyqtan osy zertteýdi ýaqytynda, ıaǵnı bosanǵannan keıin bir aı ishinde jasaý kerek.

Týberkýlez júktiliktiń kez kelgen kezeńinde paıda bolýy múmkin, degenmen atalǵan aýrýǵa shaldyǵý bosanǵannan keıin 6 aıdan keıin jıi baıqalady. Júktilik kezinde, bosanǵannan keıingi kezeńde paıda bolǵan týberkýlez júkti bolǵanǵa deıingimen salystyrǵanda áldeqaıda aýyr ótedi. Týberkýlezden aıqyn ýlanǵan áıel organızmi uryqtyń damýyna keri áser etip, ózdiginen túsik tastaýǵa alyp keledi.

Egerde júktilik týberkýlezben aýyryp júrgen kezde anyqtalsa, onda aýrýdyń asqynýy júktiliktiń alǵashqy aılarynda baıqalýy múmkin. Bul áıel adamnyń jalpy kúıiniń nasharlaýymen, álsizdigimen, jóteldiń paıda bolýymen, salmaǵynyń azaıýymen, dene qyzýynyń turaqty kóterilýimen baıqalady. Atalǵan belgiler júktiliktiń tórtinshi aıynyń sońynda saıabyrsıdy. Keıbir naýqastarda asqynýlar júktiliktiń 5-7 nemese 9 aıynda qaıtalanýy múmkin. Týberkýlezdiń jıi kezdesetin túrlerine ydyraý kezeńindegi ınfıltratty túri, shashyrandy (dısemınırli) túri, ekssýdatıvti ókpe qabynýy jatady.

Bosaný aıtarlyqtaı qaýipti kezeń, sebebi týberkýlezge shaldyqqan júkti áıelderde týberkýlezdiń asqynýy jáne keı jaǵdaılarda týberkýlezdi menıngıttiń damý qaýpi bar. Dene qyzýy joǵarylap, jótel men álsizdik, tábettiń tómendeýi baıqalyp, qaqyryqta týberkýlez mıkobakterıalary da paıda bolýy múmkin.

Ýaqytynda naqtama jasamaı, em júrgizbeý saldarynan bosanǵannan keıingi kezeńdegi (bosanǵannan keıin bir jyl ishinde) týberkýlezden qaıtys bolý jaǵdaılary 20% kuraıdy.

Ókpe týberkýlezi, ásirese júktilik barysynda nemese bosanǵannan keıin alǵashqy kezeńderde aýyrǵan áıel adamdarda aýyr ótedi. Júktilik barysynda 2-3 apta boıy qaqyryqty jótel, dene qyzýynyń joǵarylaýy, keýde qýysynyń aýyrsynýy, shamadan tys tersheńdik, álsizdik baıqalǵan bolsa, onda dereý áıelder keńesiniń akýsher-gınekolog dárigerine júginýi kerek. Ol óz kezeginde týberkýlezdiń bar-joqtyǵyn tekserý maqsatynda qaqyryqqa zertteý men rentgenologıalyq tekseris júrgizip bolǵannan keıin, qajet dep tapqan jaǵdaıda naýqasty týberkýlezge qarsy dıspanserge jiberedi.

Júktilik kezinde rentgenologıalyk zertteý uryqty jaýyp turý arqyly júrgiziledi.

Kóp jaǵdaılarda júkti áıelder joǵaryda atalǵan belgilerdi toksıkozben shatastyryp alady. Sol sebepti dárigerge ýaqytyly qaralyp, qajetti tekserýlerden ótip turý kerek.

Týberkýlez anyqtalǵan áıel adamdardyń júktilikti jalǵastyrýy nemese úzýi jaıly máseleni dáriger sheshedi. Biraq kóp jaǵdaılarda emdi týberkýlezge qarsy preparattarmen jalǵastyrý arqyly júktilikti aıaǵyna deıin kóterýge ruqsat beriledi.

Týberkýlezge qarsy em kóp jaǵdaılarda júktilikti ana men bala úshin eshbir zaqymsyz saqtaýǵa múmkindik beredi.

Týberkýlezge shaldyqqan áıelderdi júktilik barysynda emdeý úderistiń saıabyrlaýyna jáne bosanǵannan keıingi asqynýdyń aldyn alýǵa kómektesedi. Týberkýlezdi emdeýdi bosanǵannan keıingi ýaqytqa qaldyrý durys emes. Dáriger durys taǵaıyndaǵan em (týberkýlezge qarsy preparattarmen) uryqtyń durys ónip-ósýine kedergi keltirmeýi tıis. Týberkýlezge shaldyqqan ananyń densaýlyǵy uryqtyń aǵzasyna áser etpeýi kerek. Tek aýrý ábden asqynǵan jaǵdaıda ǵana salmaǵy az jáne álsiz sábı týady.

Anasy qarsylyq tanytpaǵan jaǵdaıda jańa týǵan nárestelerge perzenthanada alǵashqy 0-4 kún ishinde BSJ vaksınasy jasalady.

Jańa bosanǵan ana týberkýlezdiń belsendi túrimen aýyratyn bolsa jáne ony oqshaýlaý múmkin bolmasa, sábıdi 3 aıdan kem emes merzimge oqshaýlaý kerek. 3 aıdan keıin sábıge Mantý synamasynyń nátıjesin esepke ala otyryp, BSJ vaksınasy egilip, ımýnıtetin joǵarylatý maqsatynda anasynan taǵy 2 aıǵa oqshaýlaý kerek.

Týberkýlez syrqaty naqtamalanǵan júkti áıelder esepke alynyp, ýchaskelik ftızıatrdyń jáne akýsher-gınekologtyń baqylaýynda bolady.

B. A. Rahymbekova

---