InfoHub Logo

Qazirgi 21-ǵasyrda bıznes ashý úlken jaýapkershilik sonymen qatar táýekeldi de qajet etedi. Onyń júrýi,aqshanyń aınalymdy bolýy, ashyp alǵanan keıin bıznestiń damýy taǵy bar. Endeshe bıznesti qalaı damytýǵa bolady? Áńgimemizdi ary qaraı órbiteıik. 2017 jyldan beri El basshylary jalpy ishki ónim sanyn artyrý maqsatynda shaǵyn, orta kásipti damýyna biraz jeńildikter jasap jatyr. Qazaqstan respýblıkasynyń senimdi bıznes serigi “Atameken” UKP bıznesti damytýdyń 10 naqyt qadamy jaıly ózderiniń resmı saıytyna jarıalaǵan edi.

1. SHAǴYN NESIELEÝDİŃ KÓKJIEGİN KEŃEITÝ

Qazirgi tańda bızneske shaǵyn nesıeler «Bıznestiń jol kartasy-2020» (6% jyldyq mólsherlememen 10 mln teńgege deıin), «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy-2020» (5% jyldyq mólsherlememen 3 mln teńgege deıin) baǵdarlamalary aıasynda jáne «QazAgro» holdıńi (Shaǵyn nesıe uıymdary (SHNU) arqyly 9,5/12% jyldyq mólsherlememen 3 mln teńgege deıin)  arqyly beriledi.

Bul baǵdarlamalardyń tıimdi qarjylandyrý jaǵdaılaryna qaramastan, kásipkerler kepildikti qamtamasyz etý, qajetti qujattardyń kóp bolýy jáne jobaǵa qoldaý kórsetýdiń joqtyǵy syndy máselerge kezigedi.

Mysaly, kásipker «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasy boıynsha shaǵyn nesıe alý úshin bas-aıaǵy 13 qujat ótkizýi kerek.

Jalpy, 2016 jyldyń 1 shildesindegi derekke súıensek, Qazaqstanda 342 SHNU belsendi sanalýda jáne bul tusta shaǵyn nesıe naryǵynyń teń jartysyna jýyǵyn «KMF (KMF) shaǵyn qarjy uıymy» JSHS ıelenýde (bastapqyda USAID qorlandyrsa, búginde qazaqstandyq quryltaıshylar satyp alǵan). 2015 jyly SHNU barlyǵy 120 mlrd teńgege 567 myń shaǵyn nesıe bergen.

Sonymen birge, aýyldyq jerlerdi shaǵyn nesıe qyzmetterimen qamtý tómen deńgeıde qalýda. Aýyldyq jerlerde tek 75 SHNU belsendi áreket etýde. Atyraý oblysynda SHNU aýylda jumys istemese, Aqtóbe oblysynda tek 2 SHNU belsendi, Mańǵystaý oblysynda – 1 SHNU.

Óz kásibin jańadan bastaǵan kásipkerlerdiń kóbisi úshin joǵary paıyzdyq kórsetkishterge baılanysty (jyldyq ortasha eseppen 40%) shaǵyn nesıe alý múmkin bolmaı otyr.

Sol sebepti, osy jyldyń basynda «Atameken» UKP jeke ınvestısıalardy tartý  jáne jergilikti búdjet qarajatynyń esebinen 5 pılotty oblys boıynsha shaǵyn nesıeleýge kiristi. Olar: Almaty, Aqtóbe, Qyzylorda, Qostanaı jáne Mańǵystaý oblystary.

«Atameken» UKP júzege asyryp otyrǵan shaǵyn nesıeleý tásilderiniń artyqshylyǵy kepildik berý boıynsha ıkemdilik, kepildikti qamtamasyz etý, kásipkerlerdi oqytýdan bastap olardy júzege asyrýǵa deıin bıznes-jobalardy qoldaý, kooperasıa múmkindikteri jáne tikeleı ótkizý bolyp tabylady.

Shaǵyn nesıeler 15 mln teńgege deıingi somada jyldyq mólsheri 6%, salalyq shekteýlersiz 5 jylǵa beriledi. Sondaı-aq shaǵyn nesıeni alý úshin kásipker bar-joǵy 5-6 qujat tapsyrýǵa mindetti.  

Shaǵyn nesıeleý qyzmetniń keń aýqymdy bolýyn «Atameken» UKP ınfraqurylymynyń damyǵandyǵy, onyń ishinde aýdandyq deńgeıde, qamtamasyz etýde. Búgingi tańda oblystyq deńgeıde 23 Kásipkerlerge qyzmet kórsetý ortalyǵy (KQKO) jáne aýdandyq deńgeıde 188 Kásipkerlerdi qoldaý ortalyǵy (KQO) jumys isteýde – 152-si aýdan ortalyqtarynda, 9-y shaǵyn qalalarda jáne 27-si monoqalalarda.

KQKO men KQO taraptarynda kásipkerlerdi oqytyp, Shaǵyn nesıe uıymdarynan nesıe alý úshin bıznes-jospar jasaýǵa jáne qajetti qujattardy rásimdeýge kómektesedi. Nátıjesinde kásipkerler tegin býhgalterlik jáne zańdyq qyzmetterdiń ıgiligin kórýde.  

Búgingi tańda 5 pılottyq oblystyń shaǵyn nesıeleý uıymdaryna 1 942 mln teńge kóleminde 365 ótinish kelip túsken. Qazirdiń ózinde 852 mln teńge kóleminde 185 joba qarjylandyryldy.

Osylaısha, Bıznestiń jol kartasy-2020, Jumyspen qamtýdyń jol kartasy-2020, QazAgro quraldary arqyly shaǵyn nesıeleýdiń kólemin keńeıtý úshin kelesi sharalar usynylady:

- somasy, paıyzdyq mólsherlemesi, kepildik boıynsha ıkemdiligi, qujattarǵa talaptardyń jeńildetilýi turǵysynan «Atameken» UKP shaǵyn nesıeleý tájirıbesin qoldaný;

 - servıstik qyzmetter (býhgalterlik, zańdyq jáne taǵy basqa), jobany súıemeldeý, bıznes-jospar jasaý, oqytý boıynsha memlekettik tapsyrma túrinde (aýdandyq KQO kúsheıtý úshin jyl saıyn 3 mlrd teńge) «Bıznestiń jol kartasy-2020», «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy-2020» barlyq memlekettik baǵdarlamalary jóninen shaǵyn nesıeleýdiń servıstik bóligindegi biryńǵaı operator qyzmetin «Atameken» UKP-ǵa berý. «QazAgro» holdıńi quraldary aıasyndaǵy servıstik qoldaý qyzmetin tabystaý máselesin atalǵan holdıń ókilderimen arnaıy jumys tobynda talqylaý usynylady. ;

 - «Atameken» UKP tájirıbesin eskere otyryp, óziniń shaǵyn nesıeleý júıesi arqyly, Memleket basshysynyń nusqaýymen jiberiletin jalpy soma kóleminen 2017 jyly 10 mlrd teńgeni ıgerýge daıyn.  

2. HALYQTY JAPPAI KÁSİPKERLİK NEGİZDERİNE OQYTÝ

Búgingi tańda halyqty bıznestiń negizderine oqytyp-úıretý «Bıznes-Keńesshi» jáne «Bıznes-Ósim» jobalary boıynsha «Bıznestiń jol kartasy-2020» baǵdarlamasy sheńberinde júzege asyrylýda.

Osy arada oqytý taqyrybyna baılanysty «Bıznes-Keńesshi» jobasy boıynsha oqytý 2 kún ishinde, al «Bıznes-Ósim» jobasy boıynsha 2-5 kún aralyǵynda júrgiziledi.

Bıznestiń qyr-syryna úńilýge daıyn emes aýdıtorıany, ásirese, aýyl halqyn osyndaı mánerde oqytý tıimsiz jáne qasańdyq qursaýynan shyǵa almaýda.

«Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasy QR Úkimetiniń qoldaýymen  halyqty jumyspen qamtamasyz etý úshin tıisti sharalardy júzege asyrý, áleýmettik qysymdy azaıtý, sondaı-aq óńirlerde kásipkerlikti damytý aıasynda, Mańǵystaý oblysy Munaıly aýdanynda «Bastau Bıznes» jáne «Bastau Kásip» atty eki pılottyq jobany aıaqtady.

«Bastau Bıznes» jobasy kásipkerlikti aýylda damytýǵa baǵyttalǵan. Sondaı-aq, aýyl halqynyń jumyspen qamtylý deńgeıin bıznes-bastamalar men halyqty kásipkerlik negizderine jan-jaqty úıretý arqyly kóterýdi maqsat tutady.

«Bastau Bıznes» jobasy boıynsha oqytý uzaqtyǵy 1 aıdy qurasa, bul bızneske oqytýdyń basqa baǵdarlamalary uzaqtyǵynan 6-dan 10 esege deıin asyp túsedi.

Jobany jasaý barysynda bızneske oqytý boıynsha memlekettik baǵdarlamanyń kemshilikteri eskerildi: «kelte qaıyrylýy», dara kózqarastyń joqtyǵy, qatysýshylardy irikteý júıesiniń joqtyǵy, úıde oqytý múmkindigi, jobanyń óne boıy súıemeldenbeýi, kóshpeli keńester jáne t. b.  

«Bastau Bıznes» jobasy 5 kezeńde júzege asyrylady: 1) halyqty jobamen qulaqtandyrý jáne tanystyrý; 2) testileý júrgizý men qatysýshylardy irikteý; 3) tájirıbelik oqytý; 4) bıznes-jospardy jan-jaqty talqylaý, bıznes-jospar jasaý; 5) jobany mıkronesıeleý berýdi qosa alǵanda, alǵashqy 12 aı boıy ilgeriletý.

«Bastau Kásip» jobasynyń ereksheligi eńbek naryǵynyń suranysyna baǵdarlanǵandyǵynda bolyp tabylady. Bul oqytý jáne jumyspen qamtý qyzmetteri arqyly júzege asyrylady (Naimi. kz servıstik bazasynyń mobıldi qosymshasy, birtutas call-ortalyq, tapsyrystardy onlaın rejimde oqytý jáne izdeý).

«Atameken Bıznes Akademıasy» onlaın-oqytý jobasy júzege asyrylý ústinde. Sondaı-aq, bıznes-jattyqtyrýshylardy daıyndaý úshin ádistemelik ortalyq qurylady.

3. AÝYL SHARÝASHYLYǴY KOOPERASIALARYN DAMYTÝ

Agroónerkásiptik keshenniń damýyn tejep otyrǵan máselelerdiń biri kóbinese óndiristiń shaǵyn taýarlyq sıpaty bolyp tabylady.

 Atalǵan máseleni sheshý úshin 2015 jyldyń qazanynda Qazaqstan Respýblıkasynyń «Aýyl sharýashylyǵy kooperatıvteri týraly» Zańy qabyldandy. Sondaı-aq 10 pılottyq kooperatıv qurý boıynsha UKP men Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń (ASHM) birlesken jospary júzege asyrylyp jatyr.

4. BÁSEKEGE QABİLETTİ BIZNESTİ UZAQMERZİMDİ MEMLEKETTİK TAPSYRYSTAR ESEBİNEN QOLDAÝ

5. SHAǴYN JÁNE ORTA KÁSİPKERLİKTİŃ EKSPORTQA BAǴDARLANÝY – EKONOMIKA ÓSİMİNİŃ NEGİZGİ DRAIVERİ

6. KÁSİPKERLİKTİ DAMYTÝDYŃ ÓŃİRLİK KARTASY INDÝSTRIALYQ JÁNE INVESTISIALYQ SHESHİMDER QABYLDAÝǴA NEGİZ BOLADY

7. «ÚKİMET BIZNES ÚSHİN» SERVISİN QURÝ

Sońǵy jyldary memleket bıznesti qoldaý sharalarynyń ınfraqurylymyna bastamashylyq etip, ony júzege asyrdy, qajetti baǵdarlamalar men ınstıtýttardy qurdy. Búginde osy qoldaý sharalaryn shoǵyrlandyratyn, kásipkerlerdi qoldaýdy «Azamattarǵa arnalǵan Úkimet» sıaqty «bir tereze» arqyly usyna otyryp, olardy yńǵaıly ári tıimdi etetin kez keldi.

8. MEMLEKETTİK ORGANDARDYŃ BAQYLAÝ-QADAǴALAÝ FÝNKSIALARYN QAITA RETTEÝ

9. QYLMYSTYQ JÁNE ÁKİMSHİLİK ZAŃNAMANY ODAN ÁRİ İZGİLENDİRÝ

10. BARLYQ MEMLEKETTİK ORGANDAR MEN JERGİLİKTİ ATQARÝ ORGANDARDYŃ VEDİMİSTİK JÁNE ENSHİLES QURYLYMDARYNDA NARYQ QAǴIDATTARYNYŃ SAQTALÝYNA BAILANYSTY REVIZIA JASAÝ. \

Bulardyń barlyǵy bıznesti damytýǵa berilgen úlken jeńildikter dep aıtsaq artyq aıtpaǵanym bolar edi. Osyndaı jeńldikterdi tıimdi paıdalaný kerek. Investısıa quımaı bıznestiń sapaly túrde damýy múmkin emes. Qaryz qarajat - ósýdiń, damýdyń, modernızasıanyń kilti. Syrtqy qarjylandyrýdy tartýdyń birneshe joly bar. Biz sizderge osy tásilder jaıly aıtyp bermekpiz.

Birinshi tásil. Bankten nesıe alý. Bul eń jeńil, túsinikti ári tez júzege asatyn ádisterdiń biri. Bankke baryp, ótinish toltyryp, qujat ótkizgen soń, nesıe berilýin kútesiz. Kelisimshartqa qol qoıylǵannan keıin qarajatty qolma-qol alýǵa bolady. Nemese aqsha kartańyz ben shotyńyzǵa túsedi. Búgingi kúni pandemıa kezinde keıbir bankterde nesıeni qashyqtan rásimdeý de qarastyrylǵanyn atap ótken jón.

Negizinde, bankten nesıeni aınalymdaǵy qarajatty toltyrý úshin alǵan durys. Biraz ýaqyt boıy bıznes júrgizip kele jatqan bolsańyz, kompanıańyzdyń aınalymy bir baǵytqa qoıylsa, tabys pen shyǵyndy durys esepteı alsańyz, qarajatyńyzdyń bir bóligin nesıe tóleýge jumsasańyz bolady.

Mysaly VTB (Qazaqstan) Banki shaǵyn bızneske arnalǵan nesıeniń birneshe túrin qarastyra otyryp, qazaqstandyq kásipkerlerge bıznes-josparlaryn júzege asyrýǵa múmkindik beredi. Sonyń ishinde siz kásipkerlikti qoldaýǵa baǵyttalǵan 17 memlekettik baǵdarlama boıynsha SHOB úshin eń tıimdi mólsherlememen nesıe ala alasyz. Ol úshin banktiń saıtynda nesıe alýǵa aldyn ala ótinim qaldyra alasyz.

Ekinshi tásil. Seriktes tabý. Bıznes ıesi kásip bastaǵysy keletindermen seriktestik ornatýy kerek. Máselen, ol suranysqa ıe tamaqtaný oryndary nemese dúkender bolýy múmkin. Bul tásildiń basty ereksheligi - bastapqy kapıtal kólemin ulǵaıtý. Qarjy tapshylyǵy kezinde eki eselik nesıe alýǵa nemese seriktesińizdi nesıe alýshy retinde rásimdeýge múmkindik alasyz. Osylaısha, bıznes ıeleri tájirıbesi men bilimine sáıkes atqarylatyn qyzmetterdi bólise otyryp, birqatar jetistikke jete alady.

Úshinshi tásil. Investor tartý. Investor retinde sizge jeke adamdardyń, kompanıalardyń, ártúrli toptardyń qoldaý kórsete alady. Tipti jaqyn týystardan bastap, úlken mesenattarǵa deıin qarjylaı qoldaý kórsetip, tabystyń ózine tıesili bóligin alyp otyra alady. Eger ınvestor bir bızneske aqshasyn salýǵa sheshim qabyldasa, onda ol ózi salǵan kásipten úles al quqyǵyna ıe bolady. Aksıalar paketine ıe bıznesmender kásipke qatysty barlyq iske aralasý múmkindigen ıe. Eger belgili bir josparlar, ınvestor qalaýyna qaıshy kelse, ol qabyldanǵan sheshimderge narazylyq bildirýge quqyly.

Esterińizde bolsyn, kásibı ınvestorlardy sizdiń jobańyzǵa aqsha salýǵa kóndirý úshin siz óz jumysyńyz ben ónimińizdi egjeı-tegjeıli sıpattap, naryqty tolyq taldap, tabystyń qandaı bolatynyn, salynǵan qarjy qandaı paıda alyp keltinin túsindire alýyńyz kerek.

Tórtinshi tásil. Komersıalyq nesıelendirý. Bul jaǵdaıda sizdiń kásibińizdi bank emes, basqa zańdy tulǵa qarjylandyratyn bolady. İs júzinde satyp alynǵan taýardyń aqshasyn bólip tóleý sekildi mehanızm arqyly júzege asady. Bul jaǵdaıda satýshy - nesıe berýshi, al satyp alýshy qaryz alýshynyń rólinde bolady. Komersıalyq nesıelendirýdiń birneshe túri bar. Onyń qataryna tólemdi keıinge qaldyrý, aldyn ala tólem jasaý, avanstyq tólem nemese bólip tóleý jatady. Kompanıalar nesıeniń ýaqyty, mólsherlemesi jaıly talaptardy ózderi usynady. Nesıelendirýdiń bul túri saýda-sattyqta kóp qoldanylady.

Besinshi tásil. Bank kepildemesi. Bul - belgili bir kelisim shart boıynsha mindettemelerdiń oryndalýyn qamtamasyz etetin qujat. Zańdy tulǵanyń kepildendirilgen ótinishi negizinde bank tapsyrys berýshige talap etilgen mólsherdegi qarajatty tóleý týraly jazbasha kelisim beredi. Kepildik bul jaǵdaıda senim bildirýshiniń kelisimshartyn tıisti deńgeıde oryndaýyn saqtandyrýshy retinde áreket etedi. Sharttar oryndalmaǵan jaǵdaıda, bank klıentke kepildik boıynsha tólengen somany óndirip alady.

Ádette banktik kepildeme berý ár túrli tenderlerge qatysýshylar úshin memlekettik kelisimsharttar jasasý kezinde qaýipsizdik qyzmetin atqarady. Sonymen qatar, ol B2B salasynda nemese QQS-ty qaıtarý quraly retinde qoldanylady.

Eger siz bank kepildemesin alǵyńyz kelse, VTB (Qazaqstan) Bankine qońyraý shalyńyz nemese saıtta aldyn ala ótinish toltyrylady

Basshylyqtyń kompanıany damytýǵa qaýqary jetpese, uıym qoryqpastan óz isiniń mamandaryna júginip, ártúrli tásilderdi qoldaný kerek. Nátıjesinde kompanıa óziniń qaryz portfelin quryp qana qoımaı, oǵan qosa, sapaly jáne senimdi bıznes qurýǵa múmkindik ala alady.

Qaster Aıjan

---