InfoHub Logo

Ótken ǵasyrdyń sońyna qaraı Shyńjańdaǵy uıǵyr, dúńgen, qyrǵyz halyqtary sıaqty qazaqtar da jergilikti úkimet bıleýshileriniń ezgisine ushyraıdy. Qashanda el basyndaǵy aýyrlyq taýqymettiń el eńsesin kóterer azamattardyń ıyǵyna túsetin ádeti. İle boıyndaǵy Sadyr palýan bastaǵan kóterilisten keıin, el ishinde tyńshy molaıyp, birin-biri túrtkilegen jaǵdaı kóbeıdi. Bul bıleýshi ókimet oryndaryna unamaıtyn adamdardyń kózin joıý úshin qoldanatyn ejelden belgili tásil.

Mine, osyndaı alasapyran kezde orys otarshyldyǵynyń qyspaǵyna shydamaı Qarqara men Narynqol óńirinen Tekes boıyna kóship barǵan qalyń albannyń bas ıesi, áıgili kúıshi Qojeke Nazarulyna jala jabylady. Ol kezde ókimet oryndaryna eń qolaıly adal berilgen qyzmetshi jáne el ishinen mol derek súzip qaıtatyn tyńshy el kezegen saýdagerler bolǵan. Ásirese, týysy bólek, ulty bóten saýdagerler bas kóterer azamattardy aıaýsyz kórsetip otyrǵan. Oǵan eldiń óz ishindegi kór keýde, sholaq oıly, ishi tar pendeler qosylǵanda, ósek pen jala órtteı qaýlap, eldiń berekesin ketirgen. Osy tuzaq Qojekeniń de moınyna túsedi. Tekes boıyna kelgen tatar saýdageriniń kerýenin Dárkenbaı degen kóntaqym ury tonaıdy. Erteńinde ókimet adamdary eldiń apshysyn qýyryp, uryǵa izdeý salady. Sol kezde ór albannyń Dadaı degen bolysy Qojekemen dám-tuzy jaraspaı, qyrbaı bolyp júredi eken. Urymtal sátti paıdalanyp, úkimet adamdaryna «kerýendi tonatqan Qojeke» degen kýálik bere qoıady. Óktemdik júrgen jerde kisilik bola ma, Qojekeniń aýyzyn ashýǵa shamasyn keltirmeı ala jóneledi. Bolǵan oqıǵany dalanyń «uzyn qulaǵy» áp-sátte Tekes boıyna jaıyp jiberedi. Sol kezde tóńiregine yqpaldy Rabat tóre men Mamyrbek tóre dereý atqa qonyp, ózderiniń syılas-syralǵy dosy Qojekeni úkimet adamdarynan bir jylǵa kepildikke surap alady. Bir jyl ishinde shyn uryny taýyp bermek bolyp ýáde beredi.

Biraq izin jasyryp úlgirmegen ury ońaılyqpen taptyra ma. Ýádeli merzim jaqyndaıdy. Naqaq jala Qojekeniń jigerin qum etip, sharasyn taýysady. Qojekeniń adaldyǵyna shyǵar kúndeı senetin aǵaıyn-týys ta seńdeı soǵylysyp kúızeledi.

Bir kúni Rabat pen Mamyrbek tórelerdiń aýylda joqtyǵyn paıdalanyp, baıaǵy aryzqoı Dadaı bolys Qojekeni taǵy da qamaýǵa aldyrtady. Bul joly Qojekeniń balasy molla ybyraıym qosa tutqyndalady. Olardy aldy-artyna qaratpastan Kúre qalasyndaǵy túrmege qamaıdy. Bul sol kezdegi saıası tutqyndardy qamyrdaı ılep, azaptyń nebir soraqy túrlerin oılap tabýmen dańqy shyqqan zulymdyqtyń ordasy sıaqty oryn bolatyn.

Kúre túrmesinde Qojeke nebir azapty kóredi. Azaptaýdaǵy maqsat belgili, japqan jalaǵa moıyndatý. Biraq Qojeke shyndyqtan basqa eshteńke aıtpaıdy.

Bul kezde Qojekeńniń qadirles dosy Rabat tóre de qol qýsyryp otyrmaıdy. Aqsha jumsap, adam salyp, Qojekeni bosatyp alý úshin joǵarǵy jaqty aınaldyrady. Aqyrynda Qojekege ólim jazasynyń kesilip qoıǵandyǵyn biledi. Ony buzýdyń esh múmkindigi bolmaǵan soń, Rabat tóre óz basyn kepildikke tigip, el-jurtymen qoshtastyrý úshin bir aptaǵa surap alyp shyǵady. Biraq bul jaǵdaıdy Qojekeniń ózine bildirmeıdi.

Sodan, elge kelip, aǵaıyn-týǵanymen qaýyshyp, saǵynyshyn basqan soń, úlkender ońasha úıge jaıǵasady. Sol kezde Rabat tóre maıdalap sóz bastaıdy: «E, Qojeke, ómirge kelgen pende bir-birine qonaq degen ras eken. Ózińnen kóz jazǵaly qulaqqa urǵan tanadaı bolyp, qońyltaqsyp qaldyq. Dombyrańdy usta, seniń de kókiregińe biraz syr jınalǵan bolar. Erteń ne bolary Táńirdiń erkindegi zaman ǵoı. Shyǵar kókiregińdegini, sóıletshi dombyrańdy!» — deıdi.

Qojeke óziniń az ýaqytqa kepildikke shyqqanyn sonda ǵana biledi. Biledi de, bir aýyq túıilip otyryp til qatady: «Ólmesti Qudaı jaratpaıdy, tozbasty usta soqpaıdy, ólimnen qashyp jan saýǵalar jaıym joq. Táńir aldynda arym taza, bir ǵana jaǵdaı janymdy qınaıdy, Rabat! Óziń sıaqty qadirli azamatpen máńgilik qoshtasý qıyn eken!» — depti. Bul sózdi estigende Rabattyń ıyǵy búlkildep, kózine jas alady.

Al, Qojeke bolsa, tuǵyrdaǵy sháýlideı dúr silkinip, eńsesin túzep, qolyna dombyrasyn alady. Sonan soń kókirekke keptelgen muń-sheri «Kertolǵaý» kúıi bolyp aqtarylady. Qojekeniń «Taskómir shoǵy aldynda», «Tas kómir shoǵyna qarylý» kúıleri de tartylady.

Arada bir apta ótkende Qojekeni qaıtadan Kúre túrmesine qamap, kómir shoǵyna qaqtap óltiredi.

---