Kirispe. Sóz óneri jaıly ǵylym
5 - synyp
Sóz óneri
SABAQ: Kirispe. Sóz óneri jaıly ǵylym
Osy sabaq arqyly júzege asatyn maqsattary: Oqýshylar «Sóz óneri» ǵylymy týraly jalpy bilim alady. Sóz óneri – ádebıet ekenin túsinedi.
Sabaq maqsattary
Barlyq oqýshylar oryndaı alady:
«Sóz óneri» - ádebıet, jáne ol ónerdiń bir túri ekenin túsinedi. Mátin boıynsha suraqtar qurastyrady
Oqýshylardyń kópshiligi oryndaı alady:
«Sóz óneri jaıly ǵylym» taqyryby boıynsha suraqtarǵa jaýap beredi jáne qorytyndy jasaıdy
Keıbir oqýshylar oryndaı alady: «Sóz óneri jaıly ǵylym» taqyryby boıynsha óz pikirin bildire alady.
Basy. Bilý.
Túsiný
1. Áripter arqyly oqýshylardy 2 topqa bólý. Áripterden eki sóz shyǵýy kerek: óner, ádep. Osy sózder toptardyń ataýy bolady
2. «Sóz» sózin estigende qandaı asosıasıa bolady? toptastyrý
3. Óner týraly ne bilesińder? Óz oılaryn bildiredi
4. Sabaǵymyzdyń taqyryby qandaı dep oılaısyńdar?
5. «Sóz óneri jaıly ǵylym» mátinimen tanysady
Ne nárseniń bolsa da teorıasyn paıymdamas buryn, aldymen, onyń ózin anyq tanyp, bilip alǵan jón.
Al osy ádebıet degenimizdiń ózi ne?
Árıne, ana tilimizdegi ádebıet degen sózdiń túp tórkini arabsha ataýdan shyqqanyn – sóz, asyl sóz degen maǵynasy bar ekenin, oryssha lıteratýra degen ataýdyń latyn sózi ekenin - árip, jazý - syzý degen maǵynada qoldanylǵandyǵyn bilý onsha qıyn emes.
Ádebıet - óner. Ónerdiń túri kop emes pe: keskin óneri (jıvopıs), músin óneri (skýlptýra), sáýlet óneri (arhıtektýra) t. b. Al ádebıet qandaı óner?
Ádebıet – sóz óneri.
Músinshiniń quraly – saz balshyq, sýretshiniń quraly – boıaý, ádebıetshiniń quraly – til. «Sóz ádebıettiń qurylys materıaly» (Fedın).
Ónerdiń kóp salalarynyń ishinde eń bir qadirlisi ári qasıettisi – kórkem ádebıet. Onyń ónerdiń ózge túrlerimen álgideı birligi bola tura ózgesheligi de mol. Sóz óneri sýret pen mýzyka sekildi jalpyǵa birdeı jetimdi deý qıyn; sóz – boıaý nemese dybys emes, barlyq halyqqa birdeı túsinikti bola almaıdy. Ár ulttyń ózgeden erekshe óz tili bar; ádebı shyǵarma sol tilde ǵana týady. Ádebıettiń tili mýzyka tilinen góri naqty, teatr tilinen góri zatty: sımfonıany tyńdaýshynyń bári naqty túsine bermeıdi, teatr sahnasynda búgin keshte júrip jatqan spektákldiń erteńgi urpaqqa mura bolyp qalǵandaı qolǵa ustar zatty deregi bola bermeıdi, al ádebıette ekeýi de – naqtylyq ta, zattylyq ta bar. Beıneleý, sáýlet, músin ónerleri zatty, naqty bolǵanymen jansyz, qımylsyz, al ádebıet kez kelgen shyndyqty qımyl, qozǵalys ústinde qubylta, qulpyrta kórsete alady. Dál osy turǵydan alǵanda, sóz ónerin - bar ónerdiń basy, «óner ataýlynyń eń qıyny jáne kúrdelisi»(Balzak), «eń joǵary túri» (Belınskıı) desek, asyryp aıtqan bolmaımyz. Qazaq halqynyń «óner aldy - qyzyl til»degen bilgir tujyrymy da teginnen - tegin týmaǵan - dy.
Kórkem sóz - qudiretti nárse! Ony ázilge saıý da, ony ájýalaý da – aqyldan kende pendeniń qylyǵy.
Sóz óneri jalpy maǵynasyndaǵy jaı ádebıet emes, kórkem ádebıet ekenin tekten - tek deýge bolmaıdy. Onyń barlyq estetıkalyq baılyǵy ádebı shyǵarmanyń kórkemdigi arqyly ǵana jasalady.. Demek, ádebıettiń tanym tarapyndaǵy máni de, tárbıe salasyndaǵy máni de, saıyp kelgende, sóz óneriniń estetıkalyq mańyzyna ıakı óner týyndysynyń kórkemdik qunyna kelip tireledi. Endeshe, sóz óneri – qoǵamdyq sananyń ári kúrdeli, ári irgeli salasy.
Muǵalimniń aty-jóni: Kaırbaeva Dıana Ermakovna
Kirispe. Sóz óneri jaıly ǵylym. júkteý
Sóz óneri
SABAQ: Kirispe. Sóz óneri jaıly ǵylym
Osy sabaq arqyly júzege asatyn maqsattary: Oqýshylar «Sóz óneri» ǵylymy týraly jalpy bilim alady. Sóz óneri – ádebıet ekenin túsinedi.
Sabaq maqsattary
Barlyq oqýshylar oryndaı alady:
«Sóz óneri» - ádebıet, jáne ol ónerdiń bir túri ekenin túsinedi. Mátin boıynsha suraqtar qurastyrady
Oqýshylardyń kópshiligi oryndaı alady:
«Sóz óneri jaıly ǵylym» taqyryby boıynsha suraqtarǵa jaýap beredi jáne qorytyndy jasaıdy
Keıbir oqýshylar oryndaı alady: «Sóz óneri jaıly ǵylym» taqyryby boıynsha óz pikirin bildire alady.
Basy. Bilý.
Túsiný
1. Áripter arqyly oqýshylardy 2 topqa bólý. Áripterden eki sóz shyǵýy kerek: óner, ádep. Osy sózder toptardyń ataýy bolady
2. «Sóz» sózin estigende qandaı asosıasıa bolady? toptastyrý
3. Óner týraly ne bilesińder? Óz oılaryn bildiredi
4. Sabaǵymyzdyń taqyryby qandaı dep oılaısyńdar?
5. «Sóz óneri jaıly ǵylym» mátinimen tanysady
Ne nárseniń bolsa da teorıasyn paıymdamas buryn, aldymen, onyń ózin anyq tanyp, bilip alǵan jón.
Al osy ádebıet degenimizdiń ózi ne?
Árıne, ana tilimizdegi ádebıet degen sózdiń túp tórkini arabsha ataýdan shyqqanyn – sóz, asyl sóz degen maǵynasy bar ekenin, oryssha lıteratýra degen ataýdyń latyn sózi ekenin - árip, jazý - syzý degen maǵynada qoldanylǵandyǵyn bilý onsha qıyn emes.
Ádebıet - óner. Ónerdiń túri kop emes pe: keskin óneri (jıvopıs), músin óneri (skýlptýra), sáýlet óneri (arhıtektýra) t. b. Al ádebıet qandaı óner?
Ádebıet – sóz óneri.
Músinshiniń quraly – saz balshyq, sýretshiniń quraly – boıaý, ádebıetshiniń quraly – til. «Sóz ádebıettiń qurylys materıaly» (Fedın).
Ónerdiń kóp salalarynyń ishinde eń bir qadirlisi ári qasıettisi – kórkem ádebıet. Onyń ónerdiń ózge túrlerimen álgideı birligi bola tura ózgesheligi de mol. Sóz óneri sýret pen mýzyka sekildi jalpyǵa birdeı jetimdi deý qıyn; sóz – boıaý nemese dybys emes, barlyq halyqqa birdeı túsinikti bola almaıdy. Ár ulttyń ózgeden erekshe óz tili bar; ádebı shyǵarma sol tilde ǵana týady. Ádebıettiń tili mýzyka tilinen góri naqty, teatr tilinen góri zatty: sımfonıany tyńdaýshynyń bári naqty túsine bermeıdi, teatr sahnasynda búgin keshte júrip jatqan spektákldiń erteńgi urpaqqa mura bolyp qalǵandaı qolǵa ustar zatty deregi bola bermeıdi, al ádebıette ekeýi de – naqtylyq ta, zattylyq ta bar. Beıneleý, sáýlet, músin ónerleri zatty, naqty bolǵanymen jansyz, qımylsyz, al ádebıet kez kelgen shyndyqty qımyl, qozǵalys ústinde qubylta, qulpyrta kórsete alady. Dál osy turǵydan alǵanda, sóz ónerin - bar ónerdiń basy, «óner ataýlynyń eń qıyny jáne kúrdelisi»(Balzak), «eń joǵary túri» (Belınskıı) desek, asyryp aıtqan bolmaımyz. Qazaq halqynyń «óner aldy - qyzyl til»degen bilgir tujyrymy da teginnen - tegin týmaǵan - dy.
Kórkem sóz - qudiretti nárse! Ony ázilge saıý da, ony ájýalaý da – aqyldan kende pendeniń qylyǵy.
Sóz óneri jalpy maǵynasyndaǵy jaı ádebıet emes, kórkem ádebıet ekenin tekten - tek deýge bolmaıdy. Onyń barlyq estetıkalyq baılyǵy ádebı shyǵarmanyń kórkemdigi arqyly ǵana jasalady.. Demek, ádebıettiń tanym tarapyndaǵy máni de, tárbıe salasyndaǵy máni de, saıyp kelgende, sóz óneriniń estetıkalyq mańyzyna ıakı óner týyndysynyń kórkemdik qunyna kelip tireledi. Endeshe, sóz óneri – qoǵamdyq sananyń ári kúrdeli, ári irgeli salasy.
Muǵalimniń aty-jóni: Kaırbaeva Dıana Ermakovna
Kirispe. Sóz óneri jaıly ǵylym. júkteý
You Might Also Like
