InfoHub Logo

Taqyryby: Kólikter
Maqsaty: Balalarǵa kólik týraly túsinik berý. Kólik túrlerin erekshelikterine qaraı toptastyryp (jerde, sýda, áýede), atqaratyn qyzmet aıasyna qaraı salystyra bilýge úıretý. Olardyń qyzmetiniń mańyzdylyǵy týraly uǵymdaryn keńeıtý. Balalardyń qyzyǵýshylyqtaryn damytý. Jol erejelerin saqtaýǵa tárbıeleý.
Ádis - tásili: Túsindirý, suraq - jaýap, oıyn.
Kórnekilikter: Taqyryp mazmunyna baılanysty slaıdtar, taratpa materıaldar

Sabaqtyń barysy.
I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Tulǵa aralyq baılanysty ornatý
Balalardy topqa bólý.
III. Synyptyń bilim deńgeıin anyqtaý.
Ótilgen materıal boıynsha suraqtarǵa jaýap berý.
Bizdiń elimiz qalaı atalady?
Elimizdiń rámizderin ata.
Otan, Qazaqstan, Astana sózderine sóılem quraý

Otan týraly taqpaqtar aıtý.
Otan – seniń ata – anań
Otan – dosyń, baýyryń
Otan - ólkeń astanań
Otan – aýdan, aýylyń
Otan - osy dostarym
Kóńilge muny túıe bil
«Otan» dep ós, jas qaýym,
Ony ardaqtap súıe bil.

IV. Sabaq taqyrybyn bildiretin máseleler.
Balalar sender saıahat shyqqandy unatasyńdar ma?
Saıahatqa nemen shyǵýǵa bolady? (avtobýspen, mashınamen, samoletpen, t. b...)
Osylardy bir sózben qalaı ataýǵa bolady?
Endeshe búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby (Kólikter)

V. Qyzyǵýshylyq pen nazaryn aýdarý
Jumbaqtar sheshý. (slaıd)
Ózdiginen júrmeıdi, jaryspaıdy,
Kisi minse jarystan qalyspaıdy.
Aıaǵy ekeý bolǵanmen izi jalǵyz,
Saǵatta talaı jerdi qaryshtaıdy (velosıepd)

Bir janýar domalanǵan eki kózdi,
Adamnyń yqpalymen júredi ózi.
Sıady ishine onyń tórt - bes kisi,
Jarqyrap túnde jortsa eki kózi. (avtomobıl)

Qanaty bar, jany joq,
Tabany bar, aıaǵy joq.
Ózi ushady, aspanda júredi,
Teńizden de, taýdan da ótedi. (Ushaq)

Pyryldar kókte ınelik,
Inelik emes úı delik. (Tikushaq)

Úırek emes, qaz emes,
Balyq emes sýdaǵy,
Ózi júze biledi.
Jemi kómir jáne maı,
Sheshýin kim biledi? (Parahod)

VI Negizgi bólim (slaıd)
1. Oqýshylar biz búgingi sabaǵymyzda kóshedegi mashınalardyń atqaratyn qyzmetteri jaıly tolyǵyraq málimet alaıyq
Ejelgi zamannan kele jatqan kólikke negizinen jegin maly men minis
maly: túıe, jylqy, pil, esek, sıyr, buǵy, ıt, t. b. jatady. Minis maly kóne zamandardan beri shól dalaly, ormandy, batpaqty, taýly - qyratty jerlerde negizgi kólikke aınaldy. Ǵylymı - tehnıkalyq jetistikterge oraı kólik malyn birte - birte avtomobıl, poıyz, ushaqtar yǵystyra bastady. Qazirgi kezde de minis maly – avtomobıl, traktor bara almaıtyn jerlerde kólik retinde paıdalanylady.
Kólikterdi 4 topqa bólýge bolady: avtomobıl kóligi, temirjol, teńiz kóligi, áýe kóligi
Áýe kóligi kóbinese jolaýshy tasymaly men tez buzylatyn (jemister men kókónister) júkterdi tasymaldaýda úlken mańyz alýda.
Avtomobıl kóligi – júkterdi taıaý jáne orta qashyqtyqqa jedel jetkizetin tıimdi kólik quraly.
Temir jol kóligi – respýblıkanyń kólik keshenindegi mańyzdy qatynas quraly. Tasymaldanatyn negizgi ónimder – kómir, astyq, munaı, kentas, mıneraldyq tyńaıtqysh sıaqty avtomobıl kóligimen tasymaldaýǵa tıimsiz sýsymaly jáne suıyq júkter.
Sý kóligi - energıany paıdalanýy jaǵynan kóliktiń eń arzan túri. Poezd, mashına, ushaq sıaqty kemeler men barjylar jyldam qozǵalmaǵanymen, aýyr júkterdi tasymaldaýda olarǵa eshbir kólik teńese almaıdy. Ol munaı men munaı ónimderin, aǵash jáne qurylys materıaldaryn jappaı tasymaldaýǵa tıimdi.
Kólikter. júkteý