Kıeli aspap - qobyz
Sabaqtyń taqyryby: Kıeli aspap - qobyz.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik maqsat: qazaqtyń ulttyq aspaptary jaıynda áńgimeleý, solardyń ishinde qobyz tarıhyna toqtalý. Belgili sazger Qorqyt jaıynda maǵlumat berý. Jańa án úırený.
2. Damytýshylyq maqsat: oqýshylardyń oı - órisin, sóıleý mánerin damytý, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, sóıleý daǵdylaryn qalyptastyrý.
3. Tárbıelik maqsat: Qobyz kúıleri arqyly oqýshylardyń sana sezimin, oı - órisin keńeıtý.
Balalarǵa mýzykalyq, estetıkalyq rýhanı tárbıe berý. Mýzykaǵa degen súıispenshilikterin arttyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Úntaspa, Qorqyttyń sýreti, qobyzdyń sýreti, aspaptar sýretteri.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, tarıh, sýret.
Qural - jabdyqtar: ınteraktıvti taqta, mýzykalyq aspap «Iamaha».
Sabaqtyń barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi: Psıhologıalyq daıyndyq kezeńin jasaý.
Sálemetsizder me, balalar. Búgin erekshe sabaq bolmaq. Sabaǵymyzǵa qonaqtar kelip otyr. Ózderińdi erkin ustap, bilimderińdi ortaǵa salýǵa tyrysyńdar.
Synypqa oqýshylardy túgeldep qatystyrý. Sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn oıatý. Án aıtý, sóıleý erejelerin eske túsirý. QR. gımnin oryndatý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý
Úırengen «Aqbaqaı» ánin jatqa áýenimen qaıtalaý
Balalar, qazir men senderge jumbaq jasyramyn. Al, sender jaýabyn tabýǵa tyrysyńdar.
1 - slaıd. Jumbaq jasyrý
Ysqyshpen tartylatyn, eki ishekti mýzykalyq aspap. Dybysy ishekti tyrnaqpen basý arqyly shyǵady. Bul qandaı mýzykalyq aspap? (Qobyz)
Endeshe balalar, búgingi tanysatyn mýzykalyq aspabymyz – qobyz.
2 - slaıd. Búgingi ótiletin sabaǵymyzdyń taqyryby: Kıeli aspap – qobyz.
Maqsaty: Qorqyttyń ómirimen, qobyz aspabynyń shyǵý tarıhy, qurylysymen, ereksheligimen tanysasyńdar.
İİİ. Jańa sabaqty oqyp, úırený
3 - slaıd. Jańa sabaq jospary:
1. Qobyz aspabymen tanysý. Túrleri
2. Qobyz aspabynyń qurylymy
3. Qobyz aspabynyń shyǵý tarıhy. Qorqyttyń ómiri
4. Qobyz aspabyna arnalǵan kúılerdi tyńdaý
4 - slaıd. Qobyz túrleriniń sýretteri
Óner – qaı halyqtyń bolmasyn tarıhymen birge jasasyp, bite qaınasyp kele jatqan uly qubylys. Ejelden óner súıgen, tabıǵatynan ánge áýes, kúıge qumar halqymyzdyń rýhanı qazynasy óte baı.
Sol muralar únine qulaq túrsek ata - babalarymyz basynan ótkergen qıly - qıly zamandarmen san ǵasyrlardan shejire bop syr shertedi.
- Qobyz aspabynyń túrleri óte kóp. Prıma qobyz, qyl qobyz, bas qobyz, kontra bas qobyz t. b.
5 - slaıd. Qobyz aspabynyń qurylymymen tanystyrý.
Balalar qobyz aspabynyń qurylymyna nazar salaıyq. Ańyz - estelikter boıynsha qobyz jáne qobyzdyq mýzyka adam denesinen aýyr rýhtardy, aýrýlar men ólimdi qýǵan. Qobyz - eki qyldy shekti, ysqysy bar aspap. Aspap úsh bólikten turady: bas, keýde, aıaq, negizgi bóligi ashyq kese túrinde bolady. Aspaptyń tómengi bóligi terimen tartylady. Oǵan tıek qoıylady. Qobyzǵa arnalǵan shekter at qylynan jasalady.
6 - slaıd. Qorqyttyń ómiri
Qobyz aspabyn oılap tapqan kúıshimizdiń biri Qorqyt baba.
Ejelgi zamannan beri urpaqtan - urpaqqa mıras bolyp kele jatqan asyl muranyń biri, aty ańyzǵa aınalǵan Qorqyt baba jáne onyń kúıleri, halqymyzdyń atadan balaǵa taraǵan shejiresi boıynsha qazaq topyraǵynda mýzyka óneriniń týýy Qorqyt esimimen tyǵyz baılanysty.
7 - slaıd. Qorqyt babanyń beınesi.
Qorqyt dúnıege kelerde kún kúrkirep, naızaǵaı oınap, qatty daýyl turady. Jer dúnıeni qarańǵy túnek basyp, jurttyń úreıin ushyratady. Bala anasynan týa til bitip sóıleı bastaıdy. Alǵashynda bul bir jeti basty jalmaýyz bolar dep qoryqqan jurt, onyń adam násili ekenin kórgenen keıin ǵana kóńilderi jaılanady. Bul erekshe qasıetti bolyp ómirge kelýi arqyly bárimizdi qorqytty ǵoı, sondyqtan da atyn «Qorqyt» dep qoıaıyq dep náresteniń esimin Qorqyt qoıady. Qorqyt óte sezimtal, ónerli bala bolyp ósedi. Ol kóptegen kúıler shyǵarady. Ol halqy men eliniń taǵdyry, bolashaǵyn oılap, kókiregi qars aıyrylady, adamdardyń qaıǵy - qasiretine ortaqtasyp, muń - sherin bólisedi.
Qorqyt kúılerinde tereń fılosofıalyq tebirenis, elegıalyq kóńil kúı, maıda qońyr lırızm basym. Kúıshi óz kúılerinde taǵdyrdyń qaıǵy qasiretin, muńyn shertip botadaı bozdatsa, birde máńgilik ómirmen sulýlyq jyryn tógip, aqqýdaı syzyla suńqyldatady.
Qorqyttyń kóptegen kúıleri bar. Onyń 11 - i taspaǵa engen. Olar: «Qorqyt», «Ushardyń ulýy», «Elim - aı», «Halqym - aı», «Áýippaı», «Bashpaı», «Jelmaıa», «Tarǵyl tana» t. b Qorqyttyń kúıleri shyǵý tarıhy ańyz túrinde belgili.
Mysaly: «Áýippaı» kúıiniń shyǵý tarıhyna toqtalatyn bolsam.
Qorqyt qasıetti kilemin tósep, sý betinde otyrǵanda Syrdarıanyń jaǵasyna bala kóterip bir ana keledi. Bala jylaı beredi. Qorqyt balasyn «Áýippaı, áýippaı» dep jubatyp turǵan anaǵa arnap osy kúıin shyǵarǵan.
Qorqyt baba 8 - 9 ǵ - da Syr boıyndaǵy Jankent qalasynda ómir súrgen.(Qazirgi Qyzylorda qalasy). Qorqyt oǵyz - qypshaq taıpasynan shyqqan asqan sáýegeı, baqsy balger, oıshyl jyraýlyq, kúıshilik ónerdiń atasy.
8 - slaıd. Qobyz aspabyna arnalǵan kúılerdi tyńdaý.
Qorqyttyń artynda kóptegen kúıler qaldy. Olar: «Ushardyń ulýy», «Tarǵyl tana», «Áýippaı», «Qońyr», «Jelmaıa», t. b.
- Endi balalar, osy qobyz aspabynyń únin tyńdap kóreıik. (Úntaspadan qobyz aspabynyń únin tyńdatý).
9 - slaıd. Toptastyrý
Qorqyt
Kúıshi
Jyrshy
Baqsy, balger
Asqan sáýegeı
Ári kóripkel
Jańa án úırený
Án aıtý bólimi.
Ándi tyńdap ánniń áýenin sezine bilýge, án mazmunyn áńgimelep aıtýǵa daǵdylandyrý, dybys bıiktigi, dybys yrǵaqtaryn keltirip aıtýǵa úıretý.
Dáptermen jumys (Dápterge kúndi, taqyrypty jazdyrý )
10 - slaıd.
1 - tapsyrma. «Adasqan áripter» oıyny (durys sózdi tabý)
Yzzysbyǵ - sybyzǵy bmradoy - dombyra
Aldby - dabyl iriksúk - úskirik
Bzyqo - qobyz ylpazdaý - daýylpaz
Byzshańqo - shańqobyz retsher - sherter
Taqaıaas - asataıaq yrısna - syrnaı
Tinjege - jetigen ǵydańra - dańǵyra
11 - slaıd. «Adasqan áripter» oıynynyń jaýaby
12 - slaıd. Taqtamen jumys
2 - tapsyrma. «Kim jyldam» (sózderdi taqtaǵa durys jazý)
İ. Úrmeli aspap İİ. İshekti aspap İİİ. Soqpaly aspap
Sybyzǵy, dombyra, dabyl
Úskirik, qobyz, daýylpaz
Shańqobyz, sherter, asataıaq
Syrnaı, jetigen, dańǵyra.
Berilgen mýzykalyq aspaptardy 3 topqa ajyratý.
13 - slaıd. «Kim jyldam?» oıynynyń jaýaby
Úrmeli aspap: sybyzǵy, úskirik, syrnaı;
İshekti aspap: dombyra, qobyz, shańqobyz, sherter, jetigen;
Soqpaly (urmaly) aspap: dabyl, daýylpaz, asataıaq, dańǵyra.
İÚ. Qorytyndylaý
1. Toptastyrý
Oqýshylar «Qorqyt kim?» degen suraqqa jaýap beredi(dáptermen jumys)
14 - slaıd. «Qorqyt kim?» toptastyrý
15 - slaıd. «Qorqyt kim?» toptastyrý modeli
2. Oqýshylar Qobyz aspabynyń qurylysyn bólshektep sony qaıtadan oryn - orynyna qoıyp qurastyrý kerek.(dáptermen jumys)
16 - slaıd. Qorytyndy (qobyzdy qurastyrý)
17 - slaıd. Qurastyrylǵan qobyz
Ú. Oqýshy bilimin baǵalaý: Sabaqqa jaqsy qatysyp, suraqqa jaýap berip otyrǵan oqýshy bilimin maqtap, marapattaý, baǵalaý.
Úİ. Úıge tapsyrma
Qobyz, Qorqyt týraly oqý. Qobyzdyń sýretin salý, mazmundaý.
Sabaqtardyń tolyq nusqalaryn júktep alý
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik maqsat: qazaqtyń ulttyq aspaptary jaıynda áńgimeleý, solardyń ishinde qobyz tarıhyna toqtalý. Belgili sazger Qorqyt jaıynda maǵlumat berý. Jańa án úırený.
2. Damytýshylyq maqsat: oqýshylardyń oı - órisin, sóıleý mánerin damytý, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, sóıleý daǵdylaryn qalyptastyrý.
3. Tárbıelik maqsat: Qobyz kúıleri arqyly oqýshylardyń sana sezimin, oı - órisin keńeıtý.
Balalarǵa mýzykalyq, estetıkalyq rýhanı tárbıe berý. Mýzykaǵa degen súıispenshilikterin arttyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Úntaspa, Qorqyttyń sýreti, qobyzdyń sýreti, aspaptar sýretteri.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, tarıh, sýret.
Qural - jabdyqtar: ınteraktıvti taqta, mýzykalyq aspap «Iamaha».
Sabaqtyń barysy
İ. Uıymdastyrý kezeńi: Psıhologıalyq daıyndyq kezeńin jasaý.
Sálemetsizder me, balalar. Búgin erekshe sabaq bolmaq. Sabaǵymyzǵa qonaqtar kelip otyr. Ózderińdi erkin ustap, bilimderińdi ortaǵa salýǵa tyrysyńdar.
Synypqa oqýshylardy túgeldep qatystyrý. Sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn oıatý. Án aıtý, sóıleý erejelerin eske túsirý. QR. gımnin oryndatý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý
Úırengen «Aqbaqaı» ánin jatqa áýenimen qaıtalaý
Balalar, qazir men senderge jumbaq jasyramyn. Al, sender jaýabyn tabýǵa tyrysyńdar.
1 - slaıd. Jumbaq jasyrý
Ysqyshpen tartylatyn, eki ishekti mýzykalyq aspap. Dybysy ishekti tyrnaqpen basý arqyly shyǵady. Bul qandaı mýzykalyq aspap? (Qobyz)
Endeshe balalar, búgingi tanysatyn mýzykalyq aspabymyz – qobyz.
2 - slaıd. Búgingi ótiletin sabaǵymyzdyń taqyryby: Kıeli aspap – qobyz.
Maqsaty: Qorqyttyń ómirimen, qobyz aspabynyń shyǵý tarıhy, qurylysymen, ereksheligimen tanysasyńdar.
İİİ. Jańa sabaqty oqyp, úırený
3 - slaıd. Jańa sabaq jospary:
1. Qobyz aspabymen tanysý. Túrleri
2. Qobyz aspabynyń qurylymy
3. Qobyz aspabynyń shyǵý tarıhy. Qorqyttyń ómiri
4. Qobyz aspabyna arnalǵan kúılerdi tyńdaý
4 - slaıd. Qobyz túrleriniń sýretteri
Óner – qaı halyqtyń bolmasyn tarıhymen birge jasasyp, bite qaınasyp kele jatqan uly qubylys. Ejelden óner súıgen, tabıǵatynan ánge áýes, kúıge qumar halqymyzdyń rýhanı qazynasy óte baı.
Sol muralar únine qulaq túrsek ata - babalarymyz basynan ótkergen qıly - qıly zamandarmen san ǵasyrlardan shejire bop syr shertedi.
- Qobyz aspabynyń túrleri óte kóp. Prıma qobyz, qyl qobyz, bas qobyz, kontra bas qobyz t. b.
5 - slaıd. Qobyz aspabynyń qurylymymen tanystyrý.
Balalar qobyz aspabynyń qurylymyna nazar salaıyq. Ańyz - estelikter boıynsha qobyz jáne qobyzdyq mýzyka adam denesinen aýyr rýhtardy, aýrýlar men ólimdi qýǵan. Qobyz - eki qyldy shekti, ysqysy bar aspap. Aspap úsh bólikten turady: bas, keýde, aıaq, negizgi bóligi ashyq kese túrinde bolady. Aspaptyń tómengi bóligi terimen tartylady. Oǵan tıek qoıylady. Qobyzǵa arnalǵan shekter at qylynan jasalady.
6 - slaıd. Qorqyttyń ómiri
Qobyz aspabyn oılap tapqan kúıshimizdiń biri Qorqyt baba.
Ejelgi zamannan beri urpaqtan - urpaqqa mıras bolyp kele jatqan asyl muranyń biri, aty ańyzǵa aınalǵan Qorqyt baba jáne onyń kúıleri, halqymyzdyń atadan balaǵa taraǵan shejiresi boıynsha qazaq topyraǵynda mýzyka óneriniń týýy Qorqyt esimimen tyǵyz baılanysty.
7 - slaıd. Qorqyt babanyń beınesi.
Qorqyt dúnıege kelerde kún kúrkirep, naızaǵaı oınap, qatty daýyl turady. Jer dúnıeni qarańǵy túnek basyp, jurttyń úreıin ushyratady. Bala anasynan týa til bitip sóıleı bastaıdy. Alǵashynda bul bir jeti basty jalmaýyz bolar dep qoryqqan jurt, onyń adam násili ekenin kórgenen keıin ǵana kóńilderi jaılanady. Bul erekshe qasıetti bolyp ómirge kelýi arqyly bárimizdi qorqytty ǵoı, sondyqtan da atyn «Qorqyt» dep qoıaıyq dep náresteniń esimin Qorqyt qoıady. Qorqyt óte sezimtal, ónerli bala bolyp ósedi. Ol kóptegen kúıler shyǵarady. Ol halqy men eliniń taǵdyry, bolashaǵyn oılap, kókiregi qars aıyrylady, adamdardyń qaıǵy - qasiretine ortaqtasyp, muń - sherin bólisedi.
Qorqyt kúılerinde tereń fılosofıalyq tebirenis, elegıalyq kóńil kúı, maıda qońyr lırızm basym. Kúıshi óz kúılerinde taǵdyrdyń qaıǵy qasiretin, muńyn shertip botadaı bozdatsa, birde máńgilik ómirmen sulýlyq jyryn tógip, aqqýdaı syzyla suńqyldatady.
Qorqyttyń kóptegen kúıleri bar. Onyń 11 - i taspaǵa engen. Olar: «Qorqyt», «Ushardyń ulýy», «Elim - aı», «Halqym - aı», «Áýippaı», «Bashpaı», «Jelmaıa», «Tarǵyl tana» t. b Qorqyttyń kúıleri shyǵý tarıhy ańyz túrinde belgili.
Mysaly: «Áýippaı» kúıiniń shyǵý tarıhyna toqtalatyn bolsam.
Qorqyt qasıetti kilemin tósep, sý betinde otyrǵanda Syrdarıanyń jaǵasyna bala kóterip bir ana keledi. Bala jylaı beredi. Qorqyt balasyn «Áýippaı, áýippaı» dep jubatyp turǵan anaǵa arnap osy kúıin shyǵarǵan.
Qorqyt baba 8 - 9 ǵ - da Syr boıyndaǵy Jankent qalasynda ómir súrgen.(Qazirgi Qyzylorda qalasy). Qorqyt oǵyz - qypshaq taıpasynan shyqqan asqan sáýegeı, baqsy balger, oıshyl jyraýlyq, kúıshilik ónerdiń atasy.
8 - slaıd. Qobyz aspabyna arnalǵan kúılerdi tyńdaý.
Qorqyttyń artynda kóptegen kúıler qaldy. Olar: «Ushardyń ulýy», «Tarǵyl tana», «Áýippaı», «Qońyr», «Jelmaıa», t. b.
- Endi balalar, osy qobyz aspabynyń únin tyńdap kóreıik. (Úntaspadan qobyz aspabynyń únin tyńdatý).
9 - slaıd. Toptastyrý
Qorqyt
Kúıshi
Jyrshy
Baqsy, balger
Asqan sáýegeı
Ári kóripkel
Jańa án úırený
Án aıtý bólimi.
Ándi tyńdap ánniń áýenin sezine bilýge, án mazmunyn áńgimelep aıtýǵa daǵdylandyrý, dybys bıiktigi, dybys yrǵaqtaryn keltirip aıtýǵa úıretý.
Dáptermen jumys (Dápterge kúndi, taqyrypty jazdyrý )
10 - slaıd.
1 - tapsyrma. «Adasqan áripter» oıyny (durys sózdi tabý)
Yzzysbyǵ - sybyzǵy bmradoy - dombyra
Aldby - dabyl iriksúk - úskirik
Bzyqo - qobyz ylpazdaý - daýylpaz
Byzshańqo - shańqobyz retsher - sherter
Taqaıaas - asataıaq yrısna - syrnaı
Tinjege - jetigen ǵydańra - dańǵyra
11 - slaıd. «Adasqan áripter» oıynynyń jaýaby
12 - slaıd. Taqtamen jumys
2 - tapsyrma. «Kim jyldam» (sózderdi taqtaǵa durys jazý)
İ. Úrmeli aspap İİ. İshekti aspap İİİ. Soqpaly aspap
Sybyzǵy, dombyra, dabyl
Úskirik, qobyz, daýylpaz
Shańqobyz, sherter, asataıaq
Syrnaı, jetigen, dańǵyra.
Berilgen mýzykalyq aspaptardy 3 topqa ajyratý.
13 - slaıd. «Kim jyldam?» oıynynyń jaýaby
Úrmeli aspap: sybyzǵy, úskirik, syrnaı;
İshekti aspap: dombyra, qobyz, shańqobyz, sherter, jetigen;
Soqpaly (urmaly) aspap: dabyl, daýylpaz, asataıaq, dańǵyra.
İÚ. Qorytyndylaý
1. Toptastyrý
Oqýshylar «Qorqyt kim?» degen suraqqa jaýap beredi(dáptermen jumys)
14 - slaıd. «Qorqyt kim?» toptastyrý
15 - slaıd. «Qorqyt kim?» toptastyrý modeli
2. Oqýshylar Qobyz aspabynyń qurylysyn bólshektep sony qaıtadan oryn - orynyna qoıyp qurastyrý kerek.(dáptermen jumys)
16 - slaıd. Qorytyndy (qobyzdy qurastyrý)
17 - slaıd. Qurastyrylǵan qobyz
Ú. Oqýshy bilimin baǵalaý: Sabaqqa jaqsy qatysyp, suraqqa jaýap berip otyrǵan oqýshy bilimin maqtap, marapattaý, baǵalaý.
Úİ. Úıge tapsyrma
Qobyz, Qorqyt týraly oqý. Qobyzdyń sýretin salý, mazmundaý.
Sabaqtardyń tolyq nusqalaryn júktep alý
You Might Also Like
