InfoHub Logo

1. Sabaqtyń taqyryby: Lúmınesenttik shamdar.
2. Sabaqtyń maqsaty:
a) Oqytý: lúmınesenttik shamynyń qurlysy, qyzmeti, túrlerimen tanysý.
b) Damytý: lúmınesenttik shamdary týraly túsinigin, oı - órisin damytý.
v) Tárbıelik: uqyptylyqqa, únemdilikke úıretý.

3. Sabaqtyń túri: Demonstrasıalyq.
4. Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap, oıyn.
5. Pán aralyq baılanys fızıka «Qyzdyrý shamy», hımıa «Inertti gazdar» (Ar, Ne t. b )
6. Sabaqtyń kórnekiligi: lúmınesenttik shamynyń qurlysy, qyzdyrý shamy plakat, qyzdyrý shamyn tok kózine qosý qurylǵysy.

7. Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý.
Muǵalim: oqýshylar, ótken sabaqta úıge qandaı tapsyrma berilgenin kim aıtady?
Oqýshy: ótken sabaqta úıge berilgen tapsyrmanyń taqyryby «Qyzdyrý shamy»
Muǵalim: olaı bolsa úı tapsyrmasyn pysyqtaý maqsatynda jáne sizderdiń úı tapsyrmasyna daıyndyqtaryńdy tekserý úshin, myna suraqtarǵa jaýap berip kórelik.

1 - suraq: Jaryq shamyn kim oılap tapqan?
Jaýaby: Orys elektrotehnıgi A. N. Lodygın.

2 - suraq: Qyzdyrý shamy degenimiz ne, ony qandaı maqsattarǵa qoldanady?
Jaýaby: Qyzdyrý shamy jasandy jaryq kózi bolyp tabylatyn qural, ol bólmeni jaryqtandyrý úshin qoldanylady.

3 - suraq: Qyzdyrý shamyndaǵy vólfram qyl symnyń balqý temperatýrasy qansha gradýsqa teń?
Jaýaby: 3370
Muǵalim: qyzdyrý shamyn qurylǵy arqyly aınymaly toqqa qosyp kórsetedi. Endi osy qyzdyrý shamynyń qurylysy neden turady eken (qyzdyrý shamynyń plakattaǵy sýreti ilinedi). Qyzdyrý shamynyń qurylysy:

1 - vólfram qyl sym;
2 - metal ótkizgish;
3 - vólfram qyl symdy dánekerleý shynysy;
4 - aýany aıdap shyǵarý tútigi;
5 - qyzdyrý shamynyń moıyny;
6 - túıispe.

8. Jańa sabaqty túsindirý
Muǵalim: oqýshylar bizdiń búgingi jańa sabaǵymyzdyń taqyryby «Lúmınesenttik shamdar». Qyzdyrý shamdarynan keıin ómirge, osy lúmınesenttik shamdar engen. Lúmınesensıa latynnyń «jaryq» jáne «álsiz áser bildirý»- degen maǵynasynan shyqqan. Lúmınesettik sham degenimiz – jaryq aǵyny negizinen, últrakúlgin sáýlesiniń áserinen lúmınofordyń jarqyraýynan paıda bolǵan gaz razrádtik jaryq kózi. Lúmınesenttik sham jaryq berý úshin qoldanylady. Onyń qyzdyrý shamdarynan artyqshylyǵy elektr energıasyna únemdi keledi, ıaǵnı toqty az jeıdi. Sondyqtan ony óndiriste, turmysta keńinen qoldanýǵa bolady(t. b.)

Oı sergitý jumbaqtary:
Onsyz jerde jylý joq, tirshilikti kórý joq.
(Kún)

Aspanda jaryq jáne jylý berer kún bar,
Bólmede jaryq jáne jylý berer ne bar?
(Qyzdyrý shamy)

Túnde kóp, kúndiz joq.
(Juldyzdar)
Ia oqýshylar biz budan tabıǵatta jaryq pen jylýdy kún kózinen alatyn bolsaq, turmysta qyzdyrý shamdarynan alatynymyzdy bildik.
Lúmınesettik shamdardyń jumys isteý uzaqtyǵy qyzdyrý shamdaryna qaraǵanda uzaqtaý keledi. Lúmınesenttik shamnyń keń taraǵan túri synapty sham, onyń ishki betine lúmınofor aǵylǵan, ár túrli formadaǵy shyny tútik. Tútiktiń eki ushy arqyly onyń ishine spırál tárizdi elektrottar engizilgen. Shamnyń jumys isteý merzimin uzartý úshin, tútik ishine synap tamshysy men belgili bir mólsherde ınertti gaz engizemiz(argon - Ar, neon - Ne) Lúmınesenttik shamdy aınymaly tok kózine qosqanda synap atomdary elektr órisi áserinen qozǵalysqa túsip, lúmınofor qabyrǵaǵa soǵylyp, jaryq shyǵarady. Shamnyń jumys isteý merzimi 10000 saǵat. (Lúmınesenttik shamdy iske qosý sulbasy syzylady - LB - 80 eki shamyn BL - 2 - 80 transformatromen qosý sulbasy).

9. Jańa sabaqty bekitý suraqtary.
1. Lúmınesenttik shamnyń qarapaıym shamdardan aıyrmashylyǵy nede?
J: jumys isteý merzimi uzaq jáne jaqsy jaryqtandyrady.
2. Tútik ishine qandaı gazdar engiziledi?
J: synap, ınertti gazdar (argon, neon).
3. Tútiktiń ushtary arqyly ne engiziledi?
J: Spırál tárizdi elektrodtar.
4. Shynynyń ishki betinde ne bolady?
J: lúmınofor qabaty.
5. Lúmınesenttik shamdy ne úshin qoldanady?
J: jaryq berý úshin qoldanady.
6. Drosseldiń qyzmeti qandaı?
J: shamdar arqyly ótetin tokty shekteıdi.
10. Oqýshylar bilimin baǵalaý.
11. Úı tapsyrmasy. Oqýlyqtan «Lúmınesenttik shamdar» taqyrybyn oqý.