InfoHub Logo

                                          (Oıtolǵam)        

... «Malaısary Tarhan» qoǵamdyq qory qurylyp, oblystyq ádilet departamentinde zańdy tulǵa retinde tirkeldi.  2015jyldyń  21qańtarynda oǵan bas quryltaıshysy bolýǵa keń baıtaq qazaq eline esimi keńinen málim el táýelsizdigin tabandylyqpen qorǵap, ystyǵyna kúıip, sýyǵyna tońyp, órkendi isterimen tanylǵan Tıto Ýaqapuly Syzdyqov myrza kelisim berdi.    

Ol burynda el tarıhy onyń eńirep ótken erlerine uly tulǵalaryna ámanda júreginiń tórinen oryn berip, olarǵa baılanysty atqarylatyn ár istiń kóshbasshylarynyń qatarynan tabylatyn. Sonymen qatar qor músheleriniń arasynda talaı ıgilikti istiń basy- qasynda bolǵan, basqarǵan Qýat Esimhanov aǵanyń, t.b. azamattardyń bolýy el senimin arttyra túsken edi.

-Qoǵamdyq qor músheleriniń usynys-tilekteri, ortaq uıǵarym sheshimderi boıynsha jumys jospary jasalyp, bekitildi,- dep eske alady.

«Malaısary Tarhan» qoǵamdyq qorynyń atqarýshy dırektory Ermat Baıǵurmanov.

 Erekeń aıtsa aıtqandaı oblystyq «Saryarqa samaly» gazeti (sol kezdegi bas redaktory  Asyl Ábishev) «El muraty, erdiń isi» atty dóńgelek ústel sharalaryn uıymdastyrdy. Oǵan qoǵamdyq qordyń prezıdenti T.Syzdyqov, músheleri A. Meńdibekov,  B.Saǵyndyquly,

 E. Baıǵurmanov, zıaly qaýym ókilderi: aqyn A.Qanı, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty E.Júsip, ulttyq rýhanıattyń janashyry, kásipker S. Baıbola-tovtar qatysty.

Sol dóńgelek ústelge qatysýshylardyń oı tujyrymdaryn elep, ekshep oı túıgen gazet qyzmetkeri Saıa Moldaıyp edi. Ol  óziniń jasaǵan túıininde  Malaısary Tarhannyń esimin ulyqtaý týraly basqa da kóptegen usynys-pikir aıtty.

-Teris - burysy joq, barlyǵy da qazaqtyń tarıhy, eldiń birligi, jastar tárbıesi, ulttyq patrıottyq sezimdi qaıtkende oıatamyz degen taqyrypty qamtıdy», –degen eken. Bizdiń buǵan alyp qosarymyz joq. Tek «Saryarqa samaly» gazetinde Saıa Moldaıyp qaryndasymyz úılestiretin «Aınalaıyn» qosymshasy baıqaý uıymdastyryp, onyń qortyndysy qosymshanyń 2015 jyldyń 11 shildesinde jarıalandy. Onda balalar jazǵan óleńder, ertegi, áńgimeler jaryq kórdi.

Júldegerler  arasynda Lebáji, Maı, Aqtoǵaı, Sharbaqty  aýdandarynyń, Ekibastuz, Pavlodar qalalarynyń, Kenjekól orta mektebiniń talapty balǵyndary jeńimpaz atandy. Al «Aınalaıyndy» balalarmen qatar ata-analar da qyzyǵa, súısine oqıtynyn eske alsaq, qýanyshymyz eselep arta túsedi. Malaısary batyrdyń kim ekenin kúni búginge deıin jete bile almaı kelgen ondaǵan adamdar (balalar, úlkender) ony endigi jerde myna baıtaq dalany jońǵarlardan azat etýshilerdiń biri.

Bir bolǵanda biregeıi jaý júrek batyr jerlesimiz dep biletin boldy. Maı, Aqtoǵaı aýdandarynda,- dedi bizge qordyń atqarýshy dırektory Ermat Baıǵurmanov áńgimesin onan ári sabaqtap, -kóshpeli ǵylymı - tájirıbelik konferensıalar uıymdastyryldy.  Jergilikti ǵalymdar B. Saǵyndyquly, Aıman Zeınýllına, Q. Battalov, B. Muzafarov, B. Qojahmetov baıandamalar jasady.

Aıta ketý kerek degennen shyǵady. Tipti kezinde kúni keshege deıin oblystyq «Saryarqa samaly» kezinde «Qyzyl tý» gazetinde ultymyzdyń ulylaryn ulyqtaýynyń olardyń qazaq halqynyń tarıh sahnasynda saqtalyp qalýyna qosqan úlesterin urpaq esine dúrkin-dúrkin salyp otyrýdy azamattyq paryzy sanaıtyn jýrnalıser  az bolǵan joq.

Al ult onyń bas kóterer baǵlandaryna keńestik saıasattyń eki tizgin, bir shylbyryn ustaý baqytyna ıe bolǵan baýyrlarymyz shoshyna qarap, erlerin baýyryna alyp,  bastaryna áńgir taıaq oınatatyn, tipti taǵdyrlaryn ot bop sharpıtyndaı shara qoldanýdan da taıynbaıtyn bile tursa da, jýrnalıser oqyrman hatyn jarıalap jatatyn.

Sonan sońǵy jerde saıasattyń maıyn ishkender ózderi kórinbeı, bálenbaı ardagerlerge, túgenbaı ozat depýtattarǵa  aıtyp otyryp qarsy maqala jazdyrtatyn. Malaısarynyń erligin joqqa shyǵarýǵa jaqyndap, tipti ol bizdiń jerlesimiz emes deýden de taıynbaıtyn. Solardy oqyǵanda, apyr-aı, bular el ishinde «atam qazaq» degen ataly sózdiń saqtalǵanyn bilmeı me? Bilse, jerlesimiz emes deýleri qalaı?

Júzben-júz,  rý men rý basshylary júz jyrtysyp qalǵannyń ózinde el shetine jaý kirgen tusta júz rý basylarynyń aıtqanymen júrip, aıdaýyna kónip kelgen kópshilikti  qalyń qazaqty jarǵa jyǵar jalǵan namysty qoıa turyp, atam qazaq dep atqa qonýyna túrtki uıytqy bolǵan Qarakereı Qabanbaı, Qanjyǵaly Bógenbaı, Básentıin Malaısary, t .b. batyrlar emes pe? Olardyń qaı-qaısy bolmasyn  jaýdy toıtarý úshin hannyń jarlyǵyn kútpegenine tarıh kýá.  Biraq búginginiń  bilgirlerine munyń barlyǵy azdyq etti.

Malaısaryǵa kóshe, aýdan atyn berý týraly bastama kóterile qalsa, ýlardaı shýlap keletinderin qaıtersiń?! Mundaı jaı Malaısarynyń aldynan talaı ret shyqty. Tipti «Malaısarydan maı artyq pa?» dep shyryldaǵan Aqyn Arman Qanıdyń da úni joǵary jaqtaǵylardy selt etkizbegen.

Talaılar ózimiz deýde jazǵan maqalalarymyzdy erteń basamyz, búrsigúni basamyz dep ýaqyt ozdyryp, aqyr sońynda, jýrnalshy baýyrlaryńyzdan joǵarydaǵylar bul taqyrypty jabyńdar dep jatyr  degenderdin de qulaǵymyz san shalǵan. Sondaıda qulazyǵan kóńilimdi Jaıaý Musanyń «Aq sısa» áninde kórer em... «kúnim týsa» degen jalǵyz aýyz sózi jubatatyn. Sol kúnniń týatyny da degen senim bári alda degen úkili úmitke ulasatyn.

Aqyry, el prezıdenti N. Á.Nazarbaevtyń dana basshylyǵynyń nátıjesinde Respýblıka Táýelsiz el atandy. Halqymyzdyń kelesheginiń kemel ekendigine san ret kóz jetkizgen nebir aıtýly oqıǵalar Respýblıka jurtshylyǵynyń birtutastyǵyn onan ári nyǵaıtyp, birine-biri ulasyp ótip jatty. Kókirekke senim qusyn uıalatyp táýba degizgen mundaı qazaq tarıhynyń tereńinen shym bolatynyn toı merekelerden bizdiń oblysta kende emes edi. Oǵan oblys ortalyǵynda Baıan batyrǵa eskertkish, Lebájide hakim Abaıǵa búst qoıylýy aıǵaq. Aýdandar arasynda tas tarıhymyzdy túgendeýde Baıanaýyl aýdany kósh bastady.

Baıanaýyl aýdanynyń ortalyǵynda aıtýly akter, rejıser kınoakter Sháken Aımanovqa eskertkish qoıyldy. Al budan birer jyl buryn alashtyń tarıhynda attary qalǵan qazaqtyń Shoń Shormanyna eskertkish qoıylǵan edi.  Sonymen qatar al qara kók aspanda qalyqtaǵan aqqý únine ilesip ásem áni arqany áldılegen ánshi Jarylǵapberdiniń jáne  Úkibaı bıdiń mazarlary qalpyna keltirilip, bastaryna eskertkish taqta ornatyldy.

Buǵan  uıytqy bolǵan Baıanaýyl aýdanynyń qurmetti azamaty, el aqsaqaly Murat Dúısenbaıuly Rahmetovtiń esimin qurmetpen ataı ketý artyq bolmas.  Kúni keshe qazaq tarıhy tek aýyzsha shejirede  ǵana saqtalǵan. Tas tarıhy jazylmaǵan degen jel sózge  taptyrmas toıtarys bolǵanyn aıtsaq ta jetkilikti.

... Sol kúni «Baıantaý» oıyn-saýyq ortalyǵy aldyndaǵy kóshege jınalǵan halyq óte kóp boldy. Beınelep aıtsaq, eńbektegen bala da, eńkeıgen qart ta,  kóktemdeı kórikti qyzdar men aıbarly da aıbyndy jigit- jeleń de osynda. Oblysqa qarasty aýdandardan alys - jaqyn shet elderden at terletip, arnaıy kelgen qonaqtar da jeterlik.

Mine, oblys ákimi Bolat Baqaýov, qoǵam qaıratkeri «Malaısary-Tarhan» qoǵamdyq qorynyń prezıdenti Tıto Syzdyqov saltanatty jaǵdaıda eskerkishti ashty. Sol sát alańda  uzaqqa sozylǵan shapalaq úni  bir mezgilde aspanǵa  dúr etip  kóterilgen myń san kógershinniń qanat qaǵysyn eske salǵandaı edi. Tek bul araǵa úsh júz jyl salyp týǵan eline at basyn tiregen Malaısarydaı birtýar ulyna degen qalyń eldiń shadyman - shattyq ústindegi lúp-lúp etken júrek qaǵysy edi.

Bul eldiń erin umytpaý, ulyqtaý syndy uly dástúrin este ustaı bilgen óz ortamyzdan shyqqan oıly da isker azamattarǵa qoldaý kórsetken aımaqtyń ákim qarasyna, qor demeýshilerine degen oblys, qala berdi Respýblıka jurtshylyǵynyń rıasyz kóńilden aqtarylǵan aq alǵystary der edim. Eskerkishtiń ashylýyna nemerem Nurfarabıdi ertip barǵan edim.

Malaısary Tarhannyń tas tuǵyryndaǵy beınesine tańyrqaı qaraǵan ol:

-Ata, bul kim?- dep surady.

-Bul batyr babamyz – Malaısary.

-Meniń be?

-Tek seniń ǵana emes, búkil qazaq balalarynyń batyr babasy.

 Sol sát eskertkishke qaraı bettep bara jatqan Toqtar Áýbákirovti kózi shalyp qalǵan ol:

-Ata, ata, kosmonavt Toqtar ata, - dedi jymyń qaǵyp.

Sol sát budan bylaıǵy jerde urpaqtarymyzdyń Táýelsizdiktiń arqasynda óz tarıhyn, el qorǵany bolǵan handar men bılerdi, batyrlardy, dinı tulǵalardy tanyp- bilip ósetini birshama kóńilimdi kókke kótergen edi.

                                                                     

                                                                          Súleımen Baıazıtov

                                                                    Qazaqstan Jazýshylar jáne

                                                                   Jýrnalıser odaǵynyń múshesi.

 

---