InfoHub Logo

Atyraý oblysy, Atyraý qalasy
№4 oblystyq shıpajaıly mektep - ınternatynyń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Azıeva Aıgúl Jolbolsynqyzy

Qazaq tili 5 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Maqal - mátelder
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdiligi: halyqtyń rýhanı qazynasy, ǵasyrlar shejiresi, halyq tarıhy men tirshiligi, aqyl - ónegesinen kórinis tapqan maqal - mátelder týraly oqýshylardyń bilim - biligin tereńdetý, salystyrý, ajyrata bilý daǵdylary men taldaý mashyqtaryn qalyptastyrý.
á) damytýshylyǵy: oılaý qabiletterin, tanymdyq izdenisteri men sóıleý mádenıetin jáne óz betterinshe salystyrý, qorytyndy jasaý belsendilikterin damytý.
b) tárbıeliligi: atadan qalǵan asyl muramyzdy oryndy paıdalana bilýge, ushqyr da, oıly sóıleýge, ultjandylyqqa, shyǵarmashylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: izdendirý, túsindirý, suraq - jaýap, STO elementteri
Pánaralyq baılanys: ádebıet, aǵylshyn, ózin - ózi taný, t. b.
Sabaqtyń kórnekiligi: keste, syzbalar, úlestirmeli paraqshalar
Tehnıkalyq quraldar: ınteraktıvti taqta

Sabaqtyń júrý barysy
İ. Uıymdastyrý
Psıhologıalyq daıyndyq
«Árqashan kún sónbesin!»
(Baıaý áýen oınalyp turady, kún nury týraly mátin oqylady da, kún paraqshasy oqýshylarǵa tabys etiledi)
- Meniń senderge tilerim – jarqyraǵan kún senderdiń jandaryńdy jylytsyn jáne sender kún shýaǵyndaı adamdarǵa meıirimdi, qaıyrymdy bolyńdar. Senderdiń shashqan shýaqtaryń qonaqtardyń janyn jylytsyn!

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
1) 122 - jattyǵý
2) Suraq - jaýap
Muǵalimniń bólimdi qorytý sózi.
- Bárekeldi, balalar! Úı tapsyrmasyn tolyǵymen oryndap keldińder.
İİİ. «Jumbaq saǵat»
y u ó o l m q a
m
i
b ý
ǵ ǵ
i r
m b
a y
l i r i l y b i sh

- Al, endi balalar, bul saǵatta berilgen qandaı sóılem ekenin tabaıyq. Ol úshin «o» árpinen bastap eki áripten qaldyra otyryp, aınaldyra oqımyz. Sonda ǵana jaýabyn ala alamyz.
- Jaýaby: «Oqý – bilim bulaǵy, bilim – ómir shyraǵy»
- Balalar, osy maqaldy sabaǵymyzdyń urany etip alsaq, jańa sabaǵymyz ne týraly ekenin ańǵarýǵa bolady. Demek, búgingi jańa sabaǵymyzdyń taqyryby:

İÚ. Jańa sabaq. «Maqal - mátelder»
1. Oı qozǵaý.
- Balalar, maqal – mátel uǵymy senderge ana tili men ádebıet sabaǵynan jaqsy tanys. Olaı bolsa, oı qorjyndaryńyzdy ashyp, ózderińe tanys «Erkin jazý» strategıasy boıynsha maqal - mátelder týraly oılaryńa ne keledi, toptastyryp kórińder.

- Halyq danalyǵy
- Asyl sóz
- Ata - baba ósıeti
- Taqyryby ártúrli bolady
- Aýyz ádebıetiniń bir túri
- Kóp nárseni uǵyndyrady
- Jaraısyńdar, balalar, ana tili men ádebıet sabaǵynan bul taqyrypty jaqsy meńgergenderiń kórinip tur. Durys aıtasyńdar, maqal - mátelder halyq danalyǵńynyń aınasy, til baılyǵynyń altyn qazynasy. Ómir shyndyǵynyń kórinis, halyqtyń keıingi urpaqqa qaldyrǵan ósıeti. Maqal - máteldi ár adam óziniń aıtaıyn degen oıymen oraılastyryp paıdalansa, sózi kóńilge qonymdy, kórkem ári beıneli bolady. «Maqal - sóz atasy» dep halqymyz tegin aıtpaǵan.

- Halyq danalyǵynyń aınasy
- Halyqtyń urpaǵyna ósıeti
- Asyl sóz qazynasy
- Ómir súrý erejesi

«... halyq tiliniń baılyǵyn ıgerý – zor talǵam, parasatty tileıtin jumys»
Ǵabıt Músirepov
- Iá, balalar, jumys jasap, eńbek etken adam ǵana óz armanyna qol jetkizedi. Bizderde búgin bir úlken belesti baǵyndyrýymyz kerek, ol úshin kóp jumystanamyz. Olaı bolsa, iske kiriseıik!

«İzdengen jeter muratqa»

2. Jańa bilimdi meńgertý.
- Sonymen, balalar, kestemen jumys jasaı otyryp, maqal - mátelderdiń negizgi belgilerin anyqtadyńdar dep oılaımyn. Qane, aıtyp kórińder!
Maqal - mátelderdiń negizgi belgileri:
- Qalyptasqan daıyn sóılemder qalpynda jumsalady.
- Belgili bir tujyrym, túıindi beredi.
- Ósıet - ónege aıtylyp, adamgershilikke úndeıdi.
- Az sózben kóp maǵyna beredi.
Qoryta otyryp, erekshelikterine kóshý: balalar, endi taqtaǵa nazar aýdaraıyq.

▪ Maqal
Áke – asqar taý, sheshe – qaınar bulaq, bala – jaǵasyndaǵy quraq.
Qurylysy jaǵynan eki - úsh bólimdi
Bıdaıdyń keýdesin kótergeni – daqylynyń joqtyǵy,
Jigittiń keýdesin kótergeni – aqylynyń joqtyǵy.
Oı neǵurlym ashyq, anyq aıtylady
Jaqsydan úıren, jamannan jıren
Aqyl - ósıet túrinde keledi

▪ Mátel
Aýzy kúıgen úrip isher.
Kóbine bir bólimdi bolyp keledi
Bireý tońyp sekiredi, bireý toıyp sekiredi
Oı - pikir ıshara, tuspal túrinde beriledi
Qyzym, saǵan aıtam, kelinim, sen tyńda
Kóbine emosıalyq reńk basym

1. Qurylysy jaǵynan taldap kórińder.
2. Aıtylar oı qalaı beriledi?
3. Mazmuny jaǵynan qalaı berilgen?

Ú. Oqýlyqpen jumys.
«Taldaı bilgen utady»
127 - jattyǵý
(Maqaldardy bir bólek, mátelderdi bir bólek kóshirip jazý)

Úİ. «Kimniń oıy ushqyr?» oıyny
Oqýshylar túrli tústi paraqty tańdap alady. Sol paraqta sýretter beriledi. Sol sýretterge baılanysty jumbaq qurastyrady. Bir - birine jasyryp, sheshýin tabady. Jaýabyn úsh tilde aıtýy tıis. sonymen qatar, sol jaýapqa maqal - mátel oılastyrýy qajet.

Úİİ. «Taba qoıshy, bilgishim» oıyny
Oqýshylar juptasady.
Tapsyrma:
1. 3 maqal - mátel jazyńyz, onyń bireýi jalǵan bolyp tabylady.
2. Jazǵan jumystaryńyzdy kórshilerińe beresizder.
3. Bir - biriniń tapsyrmalaryn oqyp, úsh jaýaptyń qaısysy durys emestigin talqylaıdy.

Úİİİ. «Sáıkestendirý» ádisi

Bilim – yrystyń tizgini, jer – yrystyń kindigi------------Otan týraly
Otan úshin otqa tús, kúımeısiń------------------Eńbek týraly
Nar táýekel – er isi----------------------Oqý, bilim týraly
Yrys aldy – yntymaq------------Erlik, batyrlyq týraly
Jigitti joldasynan tany------------------Dostyq, joldastyq týraly
Eńbek túbi – bereke------------------------------Únemshildik týraly
Áke kórgen oq jonar, sheshe kórgen ton pisher------Birlik, yntymaq týraly
Tamshydan tama - tama darıa bolar--------------------------Ata - ana týraly

İH. «Oınaıyq ta, oılaıyq»
Suraq - jaýap
1. Óz eliń – altyn (qandaı?) besik
2. El qarıasy – (kimniń?) eldiń qazynasy
3. Er qanaty – (ne?) at
4. Qansha tal kesseń, qansha tal egýiń kerek? (bir, on)
5. Adamnyń nesi qorqaq, nesi batyr? (kóz, qol)
6. Ashý ne? Aqyl ne? (dushpan, dos)
7. Neni ekseń, tegin ishesiń? (egin)
8. Kim syrtyńnan maqtaıdy, kim kózińe maqtaıdy? (dos, dushpan)
9. Ónerli men óleńshiniń nesi altyn? (qoly, sózi)
10. Asyqpaǵan ne isteıdi? (arbamen qoıanǵa jetedi)

H. Semantıkalyq karta
«Kóp oqyǵan bilmeıdi, kóp toqyǵan biledi»
- Balalar, búgingi sabaq barysynda alǵan bilimderimizdi qorytyndylaý úshin aldaryńa semantıkalyq karta beremin sol kartamen jumys júrgizemiz.
Mysaldar----------------------------Turaqty tirkes-----------Maqal---------------Mátel
Taıǵa tańba basqandaı----------------------+
Qalaýyn tapsa, qar janady
Qyzdyń jıǵan júgindeı
It ashýyn tyrnadan alady
Ázil aıtsań da, ádil aıt

Hİ. Bekitý.
- Mine, balalar, maqal - mátelderdiń taǵylym berer tárbıelik áni ushan - teńiz ekenine, senderdiń óner - bilimde órde bolyp, týrasy kelgende tilmen túıinder tapqyr bolýlaryńa maqal - mátelderdiń máni zor ekenine kózderiń jetken bolar. Olaı bolsa, az sóılep, kóp tyńdaǵan, oqyp bilimin baıytqan bala ǵana ómirden óz sybaǵasyn alatynyn basa aıtqym keledi. Shynaıy bilimdi adam ǵana ornymen sóıleıdi, izettiligi artady. Sondyqtan bárinen bilim artyq. El bolashaǵy bilimde. Qazaqstannyń bolashaǵy ózderińsińder. Sondyqtan da sizderge bilim qorjynynan bir syı jasaǵym kelip tur. Ol úshin sender, óz tilekterińdi myna júrekshege jazyp, bilim qorjynyna salsańdar, bilim qorjyny óz syıyn sizderge tartý etedi. (Maqal - mátelder jınaǵyn jazatyn kitapsha syılaý)

Hİİ. Úıge tapsyrma
Hİİİ. Baǵalaý.
Ózindik baǵalaý betshesi