InfoHub Logo

Kishi júz Bókeı eliniń ulany Qamaraldın haziret Máshhúr Júsiptiń:

Merǵarab sabaq oqyp Kókaldashtan,

Ǵylymmen bite qaınap bala jastan.         

Buharaı shárifte Máshhúr bolyp,

Zamandas, bastasyna bolǵan dastan - dep jazysyna qaraǵanda, áý bastan - aq aty ańyzǵa aınalyp, sóziniń mol bilimi, bıik parasaty arqasynda qaıda barsa da sol ortada oıyp oryn alǵany baıqalady.

Ony Máshhúr Júsiptiń:

Áýeli kelip toqtaǵan Qońyrqulja,

Ár jurtqa ǵylym shashyp, salǵan jolǵa (olja)...

Onan soń turǵan jeri - Qypshaq: Ybyraı,

Ǵylymnan artyq násip bergen qudaı.

Sovetnık Turlybektiń tirisinde

Neshe jyl turǵan munda birneshe aı.

Jıylyp sabaq alǵan Kereı bitken,

Atyǵaı, Qaraýyl bop qurmet etken.

Qanjyǵaly, Qypshaq pen Qýandyqqa,

On eki pán ǵylymnan din úıretken, -  degen.

Óleń joldarynan aıqyn ańǵarýǵa bolady. «Ishan bar: ózi qajy Besmuhammed, demeseń qara qazaq el-Altaıda» dese sóz bolyp otyrǵan joqtaýda:

Isi qazaq, úsh júzdiń balasynda

Zamanynda molda joq munan asqan, - dep.

«Qara qazaq ısi qazaq» – degende aqyn ádette ıslam dinin qazaq qyrynda nasıhattaýshylardyń bastaý kezinde qojalardyń turǵanyn meńzeıdi de sóıte tura qazaq topyraǵynda kindik kesip, kir jýyp, tereń bilim alyp, ıslam dininiń nasıhatshysy aınalǵan el tanyǵan, tól bilimi daralymy, maqtan tutatyny aıqyn ańǵarylatyndaı.

Sol syndy ǵulamanyń Baıan jerine kelip ornalasýyna, ıslam dininiń uryǵyn shashýy sabaq bolǵan Musa myrzaǵa qansha duǵa qylsaq az sondaı erge - deýiniń ózindik sebebi de joq emes.

Ony Máshhúrdiń:

Ǵalym joq munan asqan Qaraótkelde,

Atbasar, Kókshetaý men qalyń elde...

Bir dýan ońtústikte Qarqaraly,

Bar ma, aıtshy, mundaı ǵalym onda, káni?!

Pavlodar, kún shyǵysta Kereký bar,

Bes qadam ár jerinde moldalar bar.

Semeı bar, ılıada Ertis basy,

Óskemen taıaý turǵan onyń qasy.

Bolmaǵan olarda da mundaı ǵalym,

Darıa edi túpsiz tereń joq shamasy,- degen syndy óleń joldary aıǵaqtaı túsedi.

Al sonymen qatar dinniń taralý tarıhyn zertteýshilerge tapsyrmas maǵlumat beretin osy óleń joldaryn da Qamaraldın hazirettiń bilimdarlyǵy  dinı tulǵa retindegi óleńderinde azamattyń keskin - kelbetin daralaıdy.

Ombyda eki bastan molda joq - ty,

Aıtpaıdy ǵalym bar dep onda tipti.

Ahon bar, Ǵabdal,- bári Qyzyljarda

O, daǵy bul kisini: «Artyq!» - depti.

Mine osyndaı jannyń segiz bolys Súıindik balasyn din káýsarynan sýsyndatýy Máshhúr Júsipti erekshe shattyqqa bólegeni baıqalady. Qyzyljarda jatqan Ǵabdal bári Ahonnyń haziretti «Artyq» - deýi, moıyndaýy birine biri ıt aıtaqtap, qus salyp júrgen bizdiń zamandastarymyz úshin asqan erlik, úlgi bolar jan ǵoı.

Máshhúr Júsiptiń bul shyǵarmalarynan jalǵyz dindarlar emes, jalpy jurt qolyna qalam ustaý, oı tolǵaýshy qalamgerler úlgi alsa, quba - qup, olaı deıtinim shamamyzdy bilmeı shalqyp, az ǵana din dep saýatyn kópke balap ózderin sharıǵat shegesi, tutqasy sanap júrgen moldalar da, menen asqan aqyn joq dep keremsoqtyqqa salynǵan jazýshylar da aramyzda barshylyq qoı.

Solar Máshhúrdiń:

Qudaıdyń bar jaratqan qazynasynda,

Ǵylymnan eshbir nárse emes artyq.

Nemese ózi týraly:

Syqyldy shıki teri  jetpeı ıim,

Kóńilim bar sekildengen jyrtyq kıim - degen óleń joldaryna kóz salyp, oı júgirtse, ǵylymnyń, bilimdarlyqtyń, qarapaıymdylyqtyń shynaıy baǵasyn uǵynar ma edi.

Kezinde uly Abaıdyń:

Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,

Paıdasyn kóre tura teksermedim.

Er jetken soń túspedi ýysyma

Qolymdy merziminen kesh sermedim.

Bul mahrum qalǵanyma kim jazaly

Qolymdy dóp sermesem óster me edim?!

Máshhúrdiń:

Ketippin keıin qaıtip, kelip taıap

Shaınap dámin ala almaı qaldym  jalap.

«Bolatuǵyn bala edi, bolmaı qaldy»

Dep, taqsyr renjigen sol meni aıap - degendegi qos aqynnyń jan kúızelisin aıqyn túsiner me edi?!

Abaı jasynda bilim ala almaı qalǵanyna ókinse, Máshhúr Júsip tabylǵannyń bárinen qapy qalǵandyǵyn aıta kelip,  «Meniń joq, oılap tursam ońar jerim», - dep ókinishin aqtarady.

Sóıtip Máshhúr Júsip el ardaǵynyń orny tolmas qazasyna arnaǵan joqtaýlarynda marqumdardyń elden erek asyl qasıetterin sóz ete otyryp, adamgershilik, qudaıǵa qulshylyq qaǵıdalarymen qatar ǵylym, bilim, adaldyq máselelerine erekshe toqtalyp, tárbıelik ómirlik máni zor týyndylardy qaldyrǵan. Qazaq úshin asa qudiretti óleń sózdiń kókjıegin keńeıtip, marqumdarǵa ólmes, óshpes eskertkish ornatqan.       

Súleımen Baıazıtov

---