InfoHub Logo

№16 kolej MKQK
Sapa menejmenti júıesi
Oryndaǵan: A-41 top stýdenti Ótenbaı Satypaldy Amanjoluly
Jetekshisi: Ibraemov Amanolla Meıramhanovıch

Mashına jasaý zaýyttary ár túrli faktorlardyń áserimen ornalasady. Mamanda­ný men kooperatıvtendirýdiń damýynyń nátıjesinde kóliktik faktordyń róli artady. Onyń barlyq zaýyttar úshin, ásirese ónimderi barlyq jerlerde qajet bolyp tabylatyndary úshin (mysaly, av-tomobılder men metal kesetin stanoktar shyǵaratyn) mańyzy zor. Temir joldyń bolýy Almatyda metal qural-jabdyqtary men metal kesetin stanoktar shyǵaratyn, al Shymkentte – alyp pres-avtomattar shyǵaratyn zaýyttardy ornalastyrýǵa múmkindik berdi.

Daıyn ónimderdi tasymaldaýǵa ketetin shyǵyn (qural-jabdyq, traktor) olardy shyǵaratyn metaly tasymaldaý shyǵynynan joǵary. Sondyqtan aýyr, tasymaldaýǵa qolaısyz mashınalardy ol­ardy tikeleı paıdalanatyn jerlerde shyǵarýǵa tyrysady. Endeshe, mundaı faktor – tutytyný faktory dep atalady. Mysaly, munaı mashınalaryn jasaý zaýyty munaı óndiriletin jerde (Atyraýda) ornalasqan. Shahtalyq ken óndirý qural-jabdyktaryn kómir óndiretin jerde (Qaraǵandyda), al metalýrgıalq qural-jabdyq pen mashınalardy metal qorytý ortalyqtarynda (Óskemen) ornalastyrady. Traktor jáne aýyl sharýashylyq mashınalary zaýyttary eginshilik (Pavlodar, Astana, Qyzylorda) pen mal sharýashylyǵy (Akmola oblysyndaǵy Makınsk) damyǵan aýdandarda ornalastyrylady.

Kóptegen mashınalar túrlerin shyǵarý úniin ónim birligine kóp eńbek mólsheri qajet bolady. Bular – eńbekti kóp qajet etetin salalar. Eńbekti kóp qajet etetin mashına jasaý zaýyttaryn ornalastyrǵan kezde, eńbek resýrstarymen qamtamasyz etilý, ıaǵnı eńbek faktory esepke alynady. Mysaly, kondensator men aspap shyǵaratyn zaýyttar da áıelderdi jumyspen qamtý maqsatynda metalýrgter qalasy – Óskemende ornalastyrǵan.

Keıbir mashına jasaý salalary, mysaly, aspap jasaý, radıo­elektronıka, esepteý tehnıkalary ónerkásibi eńbekti kóp qajet etýimen jáne kúrdeli tehnologıasymen erekshelenedi. Olarǵa ǵylymı-zertteý ınstıtýttarymen, ýnıversıtettermen birigip jumys isteý kajet. Bul salalar ári eńbekti, ári ǵylymdy kóp qajet etetin salalar bolyp tabylady. Olar iri qalalardaǵy ǵylymı ortalyqtarǵa jaqyn ornalasady. Osy faktorlardy esepke ala otyryp, teledıdarlar kurastyrý, kompúterler men basqa da kúrdeli tehnıkalar shyǵarýǵa arnalǵan tehnopark jasalyp jatqan Almaty men Almaty oblysynda uıymdastyrylǵan.

Metaldy kóp kajet etetin ónimder (iri kólemdi) shyǵaratyn zaýyttar metalýrgıa zaýyttaryna taıaý, ıaǵnı shıkizat faktoryn esepke ala otyryp ornalastyrylady.

Qazaqstandaǵy mashına jasaý ónimderin óndirý geografıasyna shoǵyrlanýdyń joǵary deńgeıi tán bolyp keledi. Olardyń 1/2 bóligi Almatyǵa (30%), Pavlodar (12%) jáne Aqmola (11%) oblystarynda shoǵyrlanǵan.

 

 Paıdalanǵan ádebıetter:

- Mashına_jasaý_kesheni 2-basylymy, - Almaty: Atamura, 2009. 

- https://baribar.kz/student/7348/mashina-zhasau-keshenininh-mamandanulary-men-koeliktik-faktorlary/

---