InfoHub Logo

Qazirgi qoǵamda arnaıy erketpeler men tyıymdar bolmasa, qoǵamdy ustap turý óte qıyn. Adamzatty bir arnaǵa salyp, órkenıetti qoǵam qurý úshin zań qajet. Dál qazirgi ýaqytta qoǵamdy zańsyz basqarý múmkin emes. Zańdar adamnyń qylmysyn shekteıdi, ony belgili bir moraldyq-qundylyq sheńberine qoıady. Óıtkeni, eger aınalada zańsyzdyq órkendese, bizdiń qoǵammen ne bolar edi? Tipti elestetý qıyn. Sol sebepti ár adamdy qylmystardan jáne quqyq buzýshylyqtardan qorǵaý úshin arnaıy zańdar bekitilgen. Árbir salaǵa arnaıy keltirilgen zańdar jıyntyǵy bar. Máselen, tórtinshi bılik dep ataıytn jýrnalsıtıkada da zańdar jınaǵy bar. Olar: «Mass-medıa týraly» zań jobasy men burynǵy «BAQ týraly» zań. Búgin men «Mass-medıa týraly» zań jobasyn taldap ótkim keledi.

Qazaqstandaǵy «Mass-medıa týraly» zań jobasy eldegi buqaralyq komýnıkasıa salasyn retteýge baǵyttalǵan mańyzdy zańdy qujat bolyp tabylady. Bul zań jobasynyń buryn qoldanysta bolǵan «BAQ týraly» zańǵa uqsastyqtary men aıyrmashylyqtary bar. Osy Zań jobasynyń máni men saldaryn tolyq túsiný úshin ony taldaıyq.

Aldyńǵy «BAQ týraly» zańǵa uqsastyqtary:

1. Medıa-salany retteý: «BAQ týraly» aldyńǵy zań sıaqty, jańa zań jobasy da Qazaqstandaǵy buqaralyq aqparat quraldarynyń qyzmetin retteıdi. Buǵan baspa basylymdary, teledıdar, radıo, onlaın portaldar jáne basqa da medıa túrleri kiredi.
2. Sóz bostandyǵyn qorǵaý: jańa zań jobasy, aldyńǵy «BAQ týraly» zań sıaqty, sóz bostandyǵy men aqparat alý quqyǵyn quqyqtyq qorǵaýdy qamtamasyz etedi. Bul prınsıpter buqaralyq aqparat quraldarynda árqashan da mańyzdy máselelerdiń biri.
3. Etıkalyq standarttar: eki qujat ta jýrnalıser men BAQ úshin etıkalyq standarttardy belgileıdi, bul jýrnalısıkanyń joǵary sapasyn jáne jarıalanǵan materıaldarǵa qatysty jaýapkershilikti saqtaýǵa yqpal etedi.

Endi burynǵy «BAQ týraly» zańnan aıyrmashylyǵyna keler bolsaq:

1. Zamanaýı tehnologıalarǵa beıimdelý: Jańa zań jobasy zamanaýı tehnologıalyq ózgeristerdi eskerip, ınternet pen áleýmettik medıanyń medıa salasyna áserin eskergen. Bul onlaın-basylymǵa jáne sıfrlyq medıaǵa arnalǵan erejeler men erejelerdi qamtıdy.
2. Medıa saýattylyqqa kóbirek kóńil bólý: Zań jobasynda halyqtyń medıa saýattylyǵyn arttyrýǵa jáne ásirese sıfrlyq dáýirde jalǵan aqparatpen kúresýge baǵyttalǵan erejeler bar.
3. Qupıalylyqqa kóbirek kóńil bólý: Sıfrlyq qaýipsizdik pen derekterdiń qupıalylyǵyn arttyrý aıasynda jańa zań jobasynda jeke derekterdi qorǵaýǵa jáne jýrnalıser men olardyń derekkózderiniń qupıalylyǵyna qatysty qatańyraq erejeler bar.

Jalpy, jańa elimizdiń «Mass-medıa týraly» zań jobasy jaıly óz oıymdy aıta keter bolsam, zań jobasy eldegi medıa salany retteýdegi mańyzdy qadam bolyp tabylady. Sebebi joǵaryda kórsetkenimdeı, Jańa Qazaqstannyń jýrnalıserine zaman talabyna saı jańa zańdar jınaǵy keltirilgen. Máselen, elimizde qazir jalǵan aqparat taratyp, el arasyna iritki salyp otyrǵan onlaın-basylymdardyń, áleýmettik paraqshalardyń áseri orasan zor. Jańa zań jobasynda buǵan basa nazar aýdarǵan. Ekinshiden, aıyrmashylyǵyndaǵy atap ótkenimdeı, faktchekınge kóńil bóline bastaǵan. Bul aqparat salasyndaǵy bizge ǵana emes, barsha adamzat balasynyń ıgiligi dep oılaımyn. Sebebi jalǵan aqparatpen kúresý – barsha adamzattyń aldynda turǵan mindet. Úshinshi, qazir aqparat barshaǵa anyq, belgili bolyp ketkendikten, jýrnalıser úshin óz zıanyn tıgizýde. Al jańa zań jobasynda bunyń barlyǵy eskerilgen. Degenmen, bul zań jobasynyń kemshilikteri keler bolsaq:

1. Baspasóz bostandyǵyn shekteý: zań jobasy bılikke buqaralyq aqparat quraldaryna syn men baqylaýdy shekteýge múmkindik týǵyzýy múmkin, bul sóz bostandyǵyna nuqsan keltirýi múmkin.
2. Bılikti teris paıdalaný qaýpi: bılik opozısıa men táýelsiz buqaralyq aqparat quraldaryn basý úshin zań jobasyn teris paıdalanýy múmkin.

Kez-kelgen dúnıeni teris paıdalanyp zıanyn kórýge de, oń jaǵynan paıdalanyp, paıdasyna kenelýge de bolady. Bunyń barlyǵy adamzat balasynyń óziniń qolynda. Qazaqstandaǵy «Mass-medıa týraly» zań jobasy ulttyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý men sóz bostandyǵyn qorǵaý arasyndaǵy kúrdeli ymyraǵa kelýdi bildiredi. Onyń sátti júzege asýy osy maqsattar arasyndaǵy tepe-teńdikke baılanysty. Memleket qaýipsizdik pen ádilettilikti qamtamasyz ete otyryp, synı jýrnalısıka men qoǵamdy aqparattandyrýdy qoldaıtyn zańnamany jasaýǵa umtylýy kerek dep oılaımyn.

Saılaý Ádıa Shahmardanqyzy

QAZUÝ 4-kýrs

---