Massa jáne kúsh. § 30. Denelerdiń ózara árekettesýi. Deneniń massasy.
Sabaqtyń taqyryby: İÚ taraý. Massa jáne kúsh. § 30. Denelerdiń ózara árekettesýi. Deneniń massasy.
Fızıka 7 synyp
Sabaqtyń maqsaty: 1. Bilimdilik: Denelerdiń ózara árekettesýin, deneniń massasy onyń ólshemine baılanysty bolatynyn túsindirý. Massa uǵymyn engizý. 2. Damytýshylyq: Tanymdyq qabiletin, formýlalardy qoldana otyryp esepter shyǵarýǵa, logıkalyq oılaý qabiletin damytý. Teorıalyq bilimin praktıkada qoldana bilýge úıretý.
3. Tárbıelik: Tájirıbeler jasap kórsetý arqyly, pánge qyzyǵýshylyǵyn, izdenimpazdylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaq ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, baıandaý
Sabaq kórnekiligi: Interaktıvti taqta, test, tarazy, kirler, aǵash qıyndylary,
syzǵysh, óshirgish t. b.
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Synyp oqýshylaryn túgeldep, olardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ. Jańa sabaqty túsindirý:
Endi, osy deneler ózara árekettesken kezde deneniń jyldamdyqtary qalaı ózgeretinin, deneniń massasy qalaı bolatynyn qarastyraıyq.
a) Tabıǵattaǵy barlyq deneler bir - birimen árekettesedi me?
á) Jalpy «massa» degendi sender qalaı túsinesińder?
b) Olardyń bir - birinen aıyrmashylyǵy nede?
Tabıǵatta basqa denelermen árekettespeıtin deneler joq. Barlyq deneler bir - birimen árekettesedi. Muny biz muz aıdynynda kónkı teýip júrgen eki balanyń biri ekinshisin qolymen ıterip jibergendegi áreketin mysalǵa keltirsek. (1 sýret). Olar baǵyttary qarama - qarsy jaqqa qaraı syrǵanap ketedi. Osydan denelerdiń bir - birine áreket etýi ózara árekettesý dep atalady. Deneler ózara árekettesý saldarynan túrlishe jyldamdyq alady eken. Mysaly kónkı kıip turǵan eki balanyń bireýi kishi, ekinshisi eresekteý balanyń qozǵalysyn qarastyraıyq(2 - sýret). Kishi balamyz úlken jyldamdyq alady. Osyndaı mysaldardan denelerdiń jyldamdyqtaryn ózgertý qabiletin sıpattaıtyn fızıkalyq shamany engizemiz.
Sonymen denelerdiń ózara árekettesý kezindegi jyldamdyqtarynyń ózgerý qabiletin sıpattaıtyn fızıkalyq shamany deneniń massasy dep ataıdy.
Ózara áreket kezinde deneler óz jyldamdyqtaryn ár túrli ózgertedi.
Denelerdiń mundaı qasıetin ınerttilik dep ataıdy. Deneniń massasy – bir deneniń ınerttiligin sıpattaıtyn fızıkalyq shama. Massany m árpimen belgileıdi. HB júıesinde (SI) massanyń birligine kılogramm (1kg) qabyldanǵan. Bul platına men ırıdııdiń qorytpasynan quıylyp jasalǵan sılındr túrindegi etalondyq (úlgi( kirdiń massasy. Kılogrammnyń halyqaralyq úlgisi Parıj qalasynyń janyndaǵy Sevr qalasyndaǵy etalondar murajaıynda saqtaýly. Ólsheıtin quraly tarazy. Tájirıbede massanyń basqada birlikteri paıdalanady.
1t (tonna) = 1000 kg
1s = 100 kg
1kg =1000 g
1kg = 1 000 000 mg
1g = 0, 001 kg
1mg = 0, 001 g
1kg = 0, 01 s
1 kg= 0, 001t
Mynandaı tájirıbe qarastyraıyq. Massalary, qasıetteri birdeı eki arbashany alyp olardyń ústine birdeı materıaldan jasalǵan, biraq kólemderi ártúrli bolatyn bileýsheler qoıyp tájirıbeni qarastyramyz. Arbasha ózara áreket kezinde t ýaqyt aralyǵynda júrip ótken s1 joly ekinshisiniń s2 jolynan artyq bolady.
(s 1 > s2 ) Ólsheýler s1 = 2s2, v1 =s1/t; v2 =s2 /t; onda v1 = 2v2 teń bolady.
Iaǵnı
İİİ. Sabaqty bekitý.
Endi balalar osy órnekterdi paıdalana otyryp esep shyǵaraıyq
1kg maqta aýyr ma, temir aýyr ma? m1 = m2, V1> V2
1. Esep. Rolıkti kónkı kıgen eki bala bir – birinen keri ıterilip, qarama qarsy jaqqa qaraı sáıkes 3 jáne 4 m/s jyldamdyqpen syrǵanap ketti. Birinshi balanyń massasy 40 kg. Ekinshi balanyń massasy nege teń?
Pán muǵalimi: A. A. Temırova
Massa jáne kúsh. § 30. Denelerdiń ózara árekettesýi. Deneniń massasy. júkteý
Fızıka 7 synyp
Sabaqtyń maqsaty: 1. Bilimdilik: Denelerdiń ózara árekettesýin, deneniń massasy onyń ólshemine baılanysty bolatynyn túsindirý. Massa uǵymyn engizý. 2. Damytýshylyq: Tanymdyq qabiletin, formýlalardy qoldana otyryp esepter shyǵarýǵa, logıkalyq oılaý qabiletin damytý. Teorıalyq bilimin praktıkada qoldana bilýge úıretý.
3. Tárbıelik: Tájirıbeler jasap kórsetý arqyly, pánge qyzyǵýshylyǵyn, izdenimpazdylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaq ádisi: Túsindirý, suraq - jaýap, baıandaý
Sabaq kórnekiligi: Interaktıvti taqta, test, tarazy, kirler, aǵash qıyndylary,
syzǵysh, óshirgish t. b.
Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý kezeńi:
Synyp oqýshylaryn túgeldep, olardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ. Jańa sabaqty túsindirý:
Endi, osy deneler ózara árekettesken kezde deneniń jyldamdyqtary qalaı ózgeretinin, deneniń massasy qalaı bolatynyn qarastyraıyq.
a) Tabıǵattaǵy barlyq deneler bir - birimen árekettesedi me?
á) Jalpy «massa» degendi sender qalaı túsinesińder?
b) Olardyń bir - birinen aıyrmashylyǵy nede?
Tabıǵatta basqa denelermen árekettespeıtin deneler joq. Barlyq deneler bir - birimen árekettesedi. Muny biz muz aıdynynda kónkı teýip júrgen eki balanyń biri ekinshisin qolymen ıterip jibergendegi áreketin mysalǵa keltirsek. (1 sýret). Olar baǵyttary qarama - qarsy jaqqa qaraı syrǵanap ketedi. Osydan denelerdiń bir - birine áreket etýi ózara árekettesý dep atalady. Deneler ózara árekettesý saldarynan túrlishe jyldamdyq alady eken. Mysaly kónkı kıip turǵan eki balanyń bireýi kishi, ekinshisi eresekteý balanyń qozǵalysyn qarastyraıyq(2 - sýret). Kishi balamyz úlken jyldamdyq alady. Osyndaı mysaldardan denelerdiń jyldamdyqtaryn ózgertý qabiletin sıpattaıtyn fızıkalyq shamany engizemiz.
Sonymen denelerdiń ózara árekettesý kezindegi jyldamdyqtarynyń ózgerý qabiletin sıpattaıtyn fızıkalyq shamany deneniń massasy dep ataıdy.
Ózara áreket kezinde deneler óz jyldamdyqtaryn ár túrli ózgertedi.
Denelerdiń mundaı qasıetin ınerttilik dep ataıdy. Deneniń massasy – bir deneniń ınerttiligin sıpattaıtyn fızıkalyq shama. Massany m árpimen belgileıdi. HB júıesinde (SI) massanyń birligine kılogramm (1kg) qabyldanǵan. Bul platına men ırıdııdiń qorytpasynan quıylyp jasalǵan sılındr túrindegi etalondyq (úlgi( kirdiń massasy. Kılogrammnyń halyqaralyq úlgisi Parıj qalasynyń janyndaǵy Sevr qalasyndaǵy etalondar murajaıynda saqtaýly. Ólsheıtin quraly tarazy. Tájirıbede massanyń basqada birlikteri paıdalanady.
1t (tonna) = 1000 kg
1s = 100 kg
1kg =1000 g
1kg = 1 000 000 mg
1g = 0, 001 kg
1mg = 0, 001 g
1kg = 0, 01 s
1 kg= 0, 001t
Mynandaı tájirıbe qarastyraıyq. Massalary, qasıetteri birdeı eki arbashany alyp olardyń ústine birdeı materıaldan jasalǵan, biraq kólemderi ártúrli bolatyn bileýsheler qoıyp tájirıbeni qarastyramyz. Arbasha ózara áreket kezinde t ýaqyt aralyǵynda júrip ótken s1 joly ekinshisiniń s2 jolynan artyq bolady.
(s 1 > s2 ) Ólsheýler s1 = 2s2, v1 =s1/t; v2 =s2 /t; onda v1 = 2v2 teń bolady.
Iaǵnı
İİİ. Sabaqty bekitý.
Endi balalar osy órnekterdi paıdalana otyryp esep shyǵaraıyq
1kg maqta aýyr ma, temir aýyr ma? m1 = m2, V1> V2
1. Esep. Rolıkti kónkı kıgen eki bala bir – birinen keri ıterilip, qarama qarsy jaqqa qaraı sáıkes 3 jáne 4 m/s jyldamdyqpen syrǵanap ketti. Birinshi balanyń massasy 40 kg. Ekinshi balanyń massasy nege teń?
Pán muǵalimi: A. A. Temırova
Massa jáne kúsh. § 30. Denelerdiń ózara árekettesýi. Deneniń massasy. júkteý
You Might Also Like
