InfoHub Logo

Mektep jasyna deıingi balalarǵa arnalǵan jumbaqtar toptamasy
Balabaqshadaǵy balalar úshin jumbaqtar taqyryptary shekteýli, ómir tájirıbesi az bolǵandyqtan ómirinde, turmysta kezdestiretin jumbaqtar paıdalanǵanymyz jón. Tárbıeshi jumbaqtardy oqý áreketiniń kez kelgen etapynda qoldana alady.

Mazmuny:
Kirispe, ozektiligi..................................................................................... 4
Ertegi keıipkerleri týraly jumbaqtar................................................. 5 - 7
Úı janýarlary men jabaıy ańdar týraly jumbaqtar...................... 8 - 13
Kókónister men jemister týraly jumbaqtar...................................... 14 - 18
Tabıǵat qubylystar týraly jumbaqtar............................................... 19 - 25
Turmystyq zattar týraly jumbaqtar................................................... 26 - 30
Sýretti jumbaqtar................................................................................... 31 - 45
Qoldanylǵan ádebıetter....................................................................... 46

Kirispe, ózektiligi
Jumbaq – adamnyń oı - órisin, alǵyrlyǵyn, bilimin synaý maqsatynda naqty bir zatty nemese qubylysty tuspaldap sıpattaıtyn shaǵyn ádebı janr.

Qaı kezdi alsaq ta, jumbaq ótkir, ushqyr sóz esebinde halyq arasynda baǵaly bolǵan. Syrt qaraǵanda, sońǵy ýaqyttarda jazba ádebıet kúsheıýimen qatar, "Jumbaq azaıǵan shyǵar, jańadan jasalmaıtyn shyǵar" degen oılar bolýshy edi. Anyǵynda bul oı teris bop shyqty. Jumbaq qazaq halqynyń arasynda da jáne barlyq basqa halyqtarynyń arasynda da áli kúnge tyńnan týyp, molaıyp, damyp keledi.

Jumbaq janry ana tiliniń nárli, beıneli sózderine qyzyqtyryp, balany halyq poezıasy álemine baýraıdy, oǵan estetıkalyq lázzat beredi. Balanyń aqyl oı qabiletin damytyp, oı - órisin, tanymdaryn keńeıtedi. Jumbaqtar zattardyń, nárselerdiń, qubylystardyń qyr - syrlaryn taldaýǵa, salystyrýǵa, aıyrmashylyqtary men uqsastyqtaryn tabýǵa úıretedi.

Qazaq halyq aýyz ádebıeti úlgileriniń barlyǵy derlik balaǵa ómir tanytarlyq qyzmet atqarary sózsiz. Aınala qorshaǵan ortanyń qyr - syryn, syn - sıpatyn tanytyp, tanym áreketterin, ıaǵnı qıalyn, oılaýyn, eske saqtaýyn, tilin damytady. Balany tárbıeleý isine qajetti barlyq múmkindikter aýyz ádebıeti úlgilerinen tabylyp, halyqtyq shyǵarmalardy oqyp - tanysý barysynda adamgershilik asyl qasıetterdiń adamdy adam muratyna jetkizetinine, al jaman qylyq, jat áreketterdiń zıany tıip, jamanshylyqqa ushyratatynyna kóz jetkizedi. Bul balalardyń aqyl - oıyn damytý máselesin sheshýdiń bir joly dep bilemiz.

Jumbaq - logıkalyq mátindi esep. Jumbaqty sheshý - ol suraqqa jaýap berý, ıaǵnı kúrdeli oılaný áreketin jasaý. Jumbaqta jasyrynǵan zat shıfrlanǵan, jasyrylǵan ıaǵnı, ony sheshý tásilderi óte kóp. Jumbaqty sheshe otyryp balalardyń damý múmkindikteri san alýan. Eń mańyzdylary:
Tapqyrlyǵyn, oı - órisin, shapshańdylyǵyn damytady.
Aqyl - oıdyń jumysyn arttyrady.
Oılaý, sóıleý, este saqtaý, zerektigin, fantazıasyn damytady.
Qorshaǵan dúnıe týraly bilimderin keńeıtedi.

Ertegi keıipkerleri týraly jumbaqtar

Qashyp ketken atadan
Qashyp ketken apadan,
Ormanda keshe júr edim,
Domalap shyqty aldymnan
(Baýyrsaq)

Kedeı edi bul bala,
Aıy týdy ońynan,
Jyn shyǵady keremet,
Sıqyrly onyń shamynan
(Alladın)

Úı jınaǵan uqypty
Bir qyz bopty ertede
Tyńdamaǵan mysyqty
Salypty ǵoı álekke
(Maqta qyz ben mysyq)

Jýnglıde ósken jasynan,
Epti bala bolypty,
Bagıra, Baný dostary
Sherhan onyń qas jaýy
(Maýglı)

Kishkene qyz ormanǵa
Jalǵyz ózi barady.
Apasyna qartaıǵan
Dámin salyp alady
(Qyzyl telpek)

Aıaǵynan tusaýlap,
Kempir ony ustaıdy.
Jelmen ushar jelpildep
Bosap ketse bul shaly
(Qańbaq shal)

Qurastyrýshy: Kókshetaý qalasy ákimdiginiń janyndaǵy
№10 «Altyn bala» balabaqshasy MKQK tárbıeshisi: Syzdykova A. K.
Úı janýarlary men jabaıy ańdar týraly jumbaqtar
Kókónister men jemister týraly jumbaqtar
Tabıǵat qubylystar týraly jumbaqtar
Turmystyq zattar týraly jumbaqtar
Ártúrli jumbaqtar