Mektep oqýshylarynyń jazǵy demalysyn uıymdastyratyn tárbıeshilerge arnalǵan ádistemelik jumystar men is-sharalar jınaǵy
Mazmuny
Alǵy sóz
Jaz aılarynda oqýshylardyń bos ýaqytyn uıymdastyrýdyń pedagogıkalyq talaptary
Qazaqstandyq eljandylyq tárbıesi - Yntymaq pen dostyq kepili
Ádebı - mýzykalyq qonaq úı
Óleń – jyrlar
Ulttyq sport, óner, bilim
Paıdalanǵan ádebıetter
Alǵy sóz
Qazaq halqy - talǵampaz halyq. Urpaǵyna qaldyrǵan baı murasy – tunǵan ǵıbrat ónege, urpaq jalǵastyǵyn baılanystyryp turǵan halyqtyń ómirsheń tájirıbesine toly. Ulttyq bolmys pen halyqtyq uǵymdardy shákirt boıyna darytýda otbasy men ustazdar qaýymynyń tálim - tárbıelik sharalaryna qoıylar talap joǵarylady. Mektep – bilim berýmen qatar, taǵylymdy tálim - tárbıe túrlerin uıymdastyratyn ónege ordasy. Tárbıe mazmuny uıymdastyrýshynyń sheberligimen ushtasqanda qandaı shara bolsyn, shákirttiń ishki jan - dúnıesin jańartyp, rýhanı azyq bolyp, sonyda jarqyn qubylystarǵa jetekshi bola bermekshi.
Uzaq ýaqyt boıy oqýshylardyń oı - sanasynyń ósip – jetilýi tek bilim kórsetkishimen baǵalanyp keldi. Nátıjesinde tamyryn tereńge jaımaǵan, qunarsyz jerde ósken ósimdik bolmysyn boıyna daryta almaǵan, al ózinikin baǵalap bilmegen jas urpaq ósip jetildi. Munyń salqyny búkil ult bolmysynan kórinis tapty. «Bala tálimi – qursaqtan» degen halyq danalyǵyn eskermegen keıbir áke - sheshe tálimdik maǵynasy bar danalyq sózder men ónegeli isterdi otbasyna daryta almady.
Osy olqylyqtardyń ornyn toltyrý maqsatynda júrgiziletin tárbıelik sharalary úshin usynylyp otyrǵan ádistemelik jınaǵymnyń septigi tıer degen oıdamyn.
Jaz aılarynda oqýshylardyń bos ýaqytyn uıymdastyrýdyń pedagogıkalyq talaptary
Jaz aılary – mektep oqýshylary úshin erekshe yqylaspen kútiletin ýaqyt. Jyl boıy sabaq barysyndaǵy toqsan arasyndaǵy beriletin kúnder demalys bolyp eseptelgenimen, jaz kezindedegideı demalystyń mol múmkindigin bere almaıdy. Jazǵy demalys – mektep oqýshylarynyń jalpy fızıologıalyq, sana – sezimdik, dúnıetanymdyq turǵyda damý, jetilý kezeńi.
Bastaýysh jáne orta býyn synyptarynyń balalary úshin bul ýaqyt tán – turpattyń tabıǵatpen erekshe úndestik taýyp, dúnıetanym aıasy keńıtin, kózqaras qalyptasyp, úırenýge yqylasy artatyn jyldyń tamasha mezgili.
Jaz mezgilindegi bul ýaqyt balalardyń negizgi sabaqtan, úırenshikti tirshilik qareketinen bosap, ózin qyzyǵýshylyǵymen aınalysýyna múmkindik beredi. Sondyqtan ustaz - tárbıeshilerge oqýshynyń bos ýaqytyn durys paıdalanýǵa baǵyttaýdyń, úıretýdiń máni zor. Bos ýaqyt dene jáne aqyl - oı qyzmetin tynyqtyratyn, qarym - qýatty jetildiretin is - áreketke jumsalýy jón. Áıtse de tynyǵa júrip, oıyn barysynda balalardyń shynyǵý – shyńdalý máselesimen qatar, túrli baǵyttaǵy is - sharalarǵa tartý arqyly tárbıeleý mańyzdy.
Osyǵan oraı, balalardyń jazǵy demalysyn utymdy paıdalaný maqsatynda, olarmen túrli sharalar ótkizýde tárbıeshiler:
- balalardyń jas ereksheligin;
- psıhologıalyq ereksheligin;
- densaýlyǵyn;
- ulttyq ereksheligin;
- aımaqtyq ereksheligin;
- dil (mentalıtetti) ereksheligin;
- jynystyq ereksheligin;
- qabilet - múmkindigin, t. s. s. erekshelikteri men múmkindikterin eskerýi qajet.
Sonymen qatar, ótkiziletin sharalar nátıjesi balalarǵa:
- óz densaýlyǵy men óziniń ósip - jetilýine mán berýge;
- oıyn áreketi barysynda oılaý áreketiniń de tıimdi ádisterin meńgerýge;
- dostyq, joldastyq, syılastyq, ózara kómek t. b. sıaqty adamı qasıetterdi uǵynýǵa;
- týǵan jerdiń tabıǵatynyń jáne ekologıalyq mańyzyna mán berýge;
- azamattyq - eljandylyq sanany qalyptastyrýǵa;
- ulttyq jáne mádenı, turmystyq salt - dástúr, jáne t. b. uǵymdardy meńgerýge qalyptastyrý – tárbıeshi - ustazdyń basty mindeti.
Qoıylǵan mindetterdi júzege asyrý úrdisinde ony oryndaý jáne túzetýdi baqylaý – jospardyń naqtylyǵy.
Naqty pedagogıkalyq mindetterdi anyqtaý:
- lager ornalasqan jerdiń, eldiń damý perspektıvasy;
- qazirgi zamanǵy balalar qozǵalysy men uıymdary qyzmetiniń negizgi baǵyttary;
- lager jumysynyń kúntizbelik jáne perspektıvalyq josparynan;
- lagerdiń áleýmettik keńesiniń usynystary arqyly jolǵa qoıylady;
Lagerdiń top jumystary degenimiz, bul:
- aýysymda júretin jalpy lagerlik jumystardyń baǵyttylyǵy, sıpaty, aýysymdarynyń ózgesheligi;
- lagerdiń dástúrligi;
- lagerdiń profılderi (jas tilshiler, týrıser, sportshylar t. b.);
- muǵalim - uıymdastyrýshylardyń jeke qyzyǵýshylyqtary;
- tárbıe úrdisiniń materıaldyq jaǵynan qamtamasyz etilýi;
- lagerdiń barlyq bólimsheleriniń ózara is - áreketi.
Jazǵy mektep lagerindegi tárbıeshiler jumysty uıymdastyrýdyń tómendegishe retin eskerýge mindetti:
a) kúndelikti jospardy qurý;
á) toptyń kúndeligin júrgizý;
b) uıqydan turǵanǵa deıingi 15 - 20 mınýttyq tárbıeshiler lezdemesine qatysý.
Top attary, urandary
Toptardyń attary men urandary, urandyq sóılesimderi balalardyń jas erekshelikterine saı iriktelip alynady.
Toptardyń attary «Juldyzsha», «Baldyrǵan», «Aq kógershin», «Qarlyǵash», «Jalyn», «Qyran», «Bolashaq», «Murager», «Baldáýren», «Jas tolqyn» t. b. dep ataýǵa bolady.
Top urandarynyń úlgilik nusqalary:
- Biz kishkentaı «Juldyzbyz»,
Ónegeli ul - qyzbyz.
- «Baldyrǵanbyz»- baldaımyz,
Baqytty ómir tańdaımyz.
Shattyq - dýman kóńildi,
Bolashaqqa jalǵaımyz. 3
- «Aq kógershin»- beıbitshilik ulanbyz,
- Jaqsylyq, jaqsy únge uranbyz. t. b. s.
Urandyq sóılesimder:
- Qandaımyz? - Án aıtýǵa qalaımyz?
- Jaraımyz! - Bastaýshyǵa qaraımyz.
- Qalaımyz?
- Sanaımyz: bir, eki, úsh!
Jolǵa bastap tús.
- Bizdiń top qandaı?
Tatýlyǵy baldaı!
Sharyqtatyp, talmaı...
- Án aıtamyz qalmaı!
Lagerde balalarmen júrgiziletin jumys túrleri
Jazǵy maýsymdyq lagerlerde balalarmen júrgiziletin jumys alýan túrli bolýy múmkin. Olar:
- Sporttyq, ulttyq, tanymdyq jáne jergilikti oıyndar;
- Alǵyrlyq, zerdelik, tildik shoý - saıystary;
- Er balalar men qyz balalar arasyndaǵy ádep, salt - dástúrge baılanysty syn - baıqaýlar;
- Ulttyq dástúrler merekesi;
- Óner baıqaýlary;
- Ádebı vıktorınalar;
- Sýret kórmesi, plakattar baıqaýy;
- Pikirtalas, pikir - saıystar, ınteraktıvti tapsyrmalar;
- Kóńildi tapqyrlar klýby (KVN);
- Sózdik saıystar, saıahattar;
- Poezıa keshteri;
- Án - kúı keshteri;
- Konserttik keshter;
- Bı keshteri, t. b.
İs - sharalardyń taqyryptyq úlgileri
Jazǵy demalys lagerinde demalýǵa kelgen balalardyń jas erekshelikterin eskere otyryp, ótkizýge múmkin is - sharalar taqyryptary:
- «Meniń elimniń nyshandary» áńgime;
- «Qazaqstandyq eljandylyq - bul....» pikirtalastar,
- «Ánim sensiń, Týǵan jer!» án - keshi;
- «Qazaqstannyń uly adamdary» shyǵarma;
- «Tilge qurmet – elge qurmet» KVN
- «Meniń elim, meniń aýylym» jobalar saıysy;
- «Lager arýy»qyzdar arasyndaǵy saıystar;
- «Qandaı kórkem, týǵan ólkem» tabıǵat aıasyna saıahat;
- «Ultymnyń ulanymyn» er balalar arasyndaǵy saıys;
- «Lager jetistikteri» baspasózge maqala berý;
Lager jumysyn josparlaýǵa eskeriletin dataly kúnder
1 maýsym – Halyqaralyq balalardy qorǵaý kúni.
5 maýsym - Dúnıe júzilik qorshaǵan ortany qorǵaý kúni.
17 maýsym - Dúnıejúzilik asharshylyq pen qurǵaqshylyqqa kúres kúni.
26 maýsym - Halyqaralyq esirtki paıdalanýshylar men taratýshylar, satýshylarmen kúres kúni.
Mektep janyndaǵy lager jumystary tómendegi retpen qurylýy kerek
1. Jol júrýge daıyndyq.
2. Lager aımaǵyna kelý.
1 - kún
Lagerge kelgennen keıin:
a) balalardy ornalastyrý;
á) lager ómiriniń jaǵdaıymen, kún tártibimen tanystyrý;
2 - kún
Tańerteń: dene shynyqtyrý. (únemi)
Kúndiz toptarǵa bóliný, tapsyrmalardy bólip alý. Lagerdiń ashylýyna daıyndyq.
Tústen keıin: «Biz lagerde qalaı turamyz?» shara
3 - kún
Tańerteń: «Ultymnyń ulanymyn» atty er balalar arasyndaǵy saıysqa daıyndyq.
Kúndiz: Dene shynyqtyrý sabaǵy. «Eń myqty júrgizýshi» saıysy.
Tústen keıin: «Negesh» klýbynda kezdesý. Tanymdyq syryna saıahat.
4 - kún
Tańerteń: «Densaýlyǵyń jaqsy bolsa, jattyǵýǵa alǵys aıt» saıysy.
Kúndiz: «Dastarhan basynda ózin mádenıetti ustaý» áńgime.
Tústen keıin: «Mamandyqqa saıahat» toptyq áńgime.
5 - kún
Tańerteń: «Qazaqstan qyzdar»atty saıysqa daıyndyq.
Kúndiz: «Bizdiń lager» atty sýret saıysy.
Tústen keıin: «Maqaldap sóıleý – sheshenge tán» saıysy.
6 - kún
Tańerteń: Týǵan jer, Otan týraly ánder úırený.
Kúndiz: Jergilikti jerlerdiń oıyndary. Ulttyq oıyn saıysy.
Tústen keıin: Er balalar arasyndaǵy saıys.
7 - kún
Tańerteń: Daladaǵy serýen. «Ózińe zıan keltirmeı, kúnmen qalaı
dostasýǵa bolady?» atty dárigermen kezdesý.
Kúndiz: Mýzykalyq sabaqtar.«Biz qaı ertegidenbiz?» atty vıktorına.
Tústen keıin: Tabıǵı materıaldardan jasap, «Orman keremeti» saıysy.
8 - kún
Tańerteń: Tazalyq kúni.
Kúndiz: «Kóp oqyǵan, kóp biledi»atty ádebı oıyn.
Tústen keıin: Tynysh oıyndar. Negeshpen kezdesý.
Tyıymdar syryna saıahat.
9 - kún
Tańerteń: «Kúshti, alǵyr, qyraǵy oıyndar bizdi damytady»
Kúndiz: Festıvál týraly áńgime.
Tústen keıin: «Eń ádemi qumnan jasalǵan qalalar, aýyldar» saıysy.
10 - kún
Tańerteń: Ata - analarmen kezdesý.
Kúndiz: Oıyn - saıahat.
Tústen keıin: «Dostyq oty». Dostyq týraly ánder men óleńder.
11 - kún
Tańerteń: «Jańyltpash jalyqpaımyz»
Kúndiz: Dene shynyqtyrý sabaqtary. Kórmeni bezendirý.
Tústen keıin: Álem halyqtarynyń bıleri.
12 - kún
Tańerteń: Sýretter saıysy
Kúndiz: Dene shynyqtyrý saıystary. «Qara jorǵa» býyn bıinen.
Tústen keıin: Balshyq pen ermeksazdan músindeý saıysy.
13 - kún
Tańerteń: Taza aýada áńgime. «Ádeptilik álippesi».
Kúndiz: Ulttyq oıyndar.
Tústen keıin: Dostyq oty.
14 - kún
Tańerteń: «jumbaq - jumyp baq....»Aýyz ádebıetine saıahat.
Kúndiz: «Sý patshalyǵy» kúni oıynyna daıyndyq.
Tústen keıin: Bı keshi.
15 - kún
Tańerteń: Kóńildi oıyndar kúni
Kúndiz: «Meniń ómirimdegi eń qyzyqty kún» top jıyndary.
Tústen keıin: «Týǵan ólkem jaınaı ber» áńgime.
16 - kún
Tańerteń: Jergilikti jerdegi oıyndar.
Kúndiz: «Elimniń erteńimin» áńgimelesý.
Tústen keıin: Mergender saıysy.
17 - kún
Tańerteń: «Eń tapqyr»saıysy.
Kúndiz: Mýzykalyq sabaqtar.
Tústen keıin: mergender saıysy.
18 - kún
Toptardyń lager jabylýyna daıyndyǵy.
Qoshtasý konserti.
19 - kún
Lagerdiń jabylýynyń saltanatty merekesi.
Sap túzeý, toptardyń raporty.
Lagerlik bal - maskarad.
(Lagerge qabyldanǵan kúniń ishindegi jıyrma kúni berilgen)
Qazaqstandyq eljandylyq tárbıesi – Yntymaq pen dostyq kepili.
Elimizdiń kópultty memleket ekenin eskere kelip, belgili merzimde az ýaqytqa bas qosatyn qazaq balalary men san ult ókilderi urpaǵynyń bir - birimen yntymaqty, dostyq qarym - qatynasta bolýyna, týǵan el, ósken jerge, jergilikti ult ókilderine, halyqtyń ulttyq mádenıetine degen shynaıy seziminiń úılesýine as kóńil bólý kerek.
Qazaqstandyq eljandylyq degenimiz – bul týǵan elin jaqsy kórip, súıý, ardaqtaý, jalpyhalyqtyq isterge belsene aralasý. Azamattylyq – bul áleýmettendirilgen jeke tulǵanyń belsendilik qasıeti, ol ózi retinde qoǵam men memleket damýynyń ár túrli satylarynda saıası quqyqtyq belsendiliktiń obektisi men sýbektisi bola alady. Qazaqstandyq eljandylyq rýhta tárbıelengen, azamattylyq qasıetteri qalyptasqan tulǵa boıynda:
- Memlekettik tildi bilý;
- Otanyna degen súıispenshilik;
- Otan taǵdyryna degen jaýapkershilik sezimi;
- Otan múddesine qyzmet etý qabileti men daıyndyǵy;
- Qazaqstandaǵy basqa ult ókilderiniń quqyqtaryn syılaý.
- Qalyptasqan ózindik adamgershilik sezim;
- Ózindik tártipke aınalǵan ishki erkindik;
- Bılik júrgizý sheberligine ıe bolýǵa degen qushtarlyq sezimder men ishki daıyndyq bolýy tıis.
Ultjandylyq degenimiz - óz ultyn súıý jáne óz halqy úshin aıanbaı eńbek etý, ulttyq múddeni qorǵaý, qaıda júrse de óz ultynyń balasy ekendigin umytpaý, sonymen qatar basqa ulttyń ókilderine qurmetpen qarap, óz halqynyń múddesine saı saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik - mádenı máselelerdi sheshýge atsalysý. Osyndaı asyl sezimderdi balalar boıyna darytý úshin el men jer, týǵan Otan jáne ultymyz týraly ańyz – áńgimeler oqyp, taldatyp, ánder men óleń – jyrlar jattatyp, oryndatý óte úlken yqpal eteri sózsiz.
Týǵan jer týraly áńgime
Qazaq halqynyń uǵymynda týǵan jerden qasıetti esh nárse joq. Sondyqtan da jaýǵa qarsy joryqqa attanarda nemese el basyna kún týyp, ýaqytsha qonys aýdarǵan kezde, kindik qany tamǵan týǵan jerdiń bir ýys topyraǵyn ata - babamyz árqashan ózimen birge alyp júrgen. Sondaı - aq shet ólkede qaıtys bolǵan kisiniń súıegin týǵan jerine ákelip jerleıtin bolǵan.
Ultaraqtaı bolsa da,
Ata qonys jer qymbat.
At tóbelindeı bolsa da,
Týyp ósken el qymbat,- dep olar týǵan jerin qorǵaýdy qasıetti sanaǵan.
Qazaq halqy týǵan jerdiń tabıǵatyn saqtaýǵa da úlken mán bergen.
«Ultymnyń ulanymyn»atty er balalar arasyndaǵy ótetin saıysy
Lagerde ádette balalar aralasyp júrgendikten, olardyń dostyǵyn nyǵaıtý barysynda, ár ulttyń da maqtanarlyq mádenıeti bar ekenin kórsetken jón.
Lagerde ótetin bul sharaǵa toptardan ár ult ókilderin qatystyrady. Eskertetin bir jaıt: balalardyń qabilet ereksheligine saı, nomınasıa túrin kóbeıtken durys. Saıystyrý arqyly balalardy bir - birine jaýlastyrmaı, dostastyrýdyń bir túri – beriletin ataq túrlerin kóbirek tańdaý kerek.
Saıystyń maqsaty:
- lagerdegi balalardyń til tabysýy, er balalar bedeliniń artýy, toptardyń ujymdyq sıpat alyp, qalyptasýy;
- elimizde turatyn ult ókilderiniń óz ultynyń tili men ónerin, mádenıetin qurmettep qana qoımaı, memlekettik til men týǵan, ósken jerge, jergilikti halyqqa degen qurmet sezimin nyǵaıtý;
- balalardyń óz ónerin erkin kórsetý arqyly bolashaq ómirinde jetistikke jetý jolyna súrleý salý.
1. «Kórgendi eldiń balasy». 2 - 3mınýt. Bul – ózin - ózi tanystyrý. Saıysker - ulan ózin jáne óziniń ata – tegin, ultyn, shyqqan jerin, ósken qalasyn, týǵan jerin taqpaqtap nemese ánge qosyp, tipti qara sózben de áserli baıandaýyna bolady.
2. «Tilge qurmet - elge qurmet» 1 - 2mınýt. Balalardyń qazaq tiline degen qurmetin baǵalaý maqsatynda balalardyń jas ereksheligine saı suraqtar daıyndaýǵa bolady. Tárbıeshi balar múmkindikterine oraı, jumbaq, jańyltpash, maqal - mátel, taqpaq, án t. s. s. talaptardy tańdaǵany durys. Ony bılet suraqtaryn daıyndaǵandaı tapsyrma retinde berýge bolady.
3. «Kúsh atasyn tanymas» (jattyqtyrýshylar belgilengen ýaqytpen) ulandardyń kúshin, eptiligin, qyraǵylyǵyn sarapqa salatyn kezeń. Ol birneshe shaǵyn kúsh synaıtyn oıyndardan turýy múmkin:
- bilek kúrestirý
- asyq atý
- mergendik saıysy t. s. s kópke ortaq sporttyq saıystardy qosýǵa bolady.
Saıys barysynda qıyndyq týǵyzardaı bolsa, sporttyq kúsh - saıystaryn aldyn ala ótkizip, upaıyn jazyp ákelip, habarlaýǵa bolady.
4. «Azamattyq aınasy». Suraq - jaýap túrinde bilimdiligin baıqaý. Bıletke jazylǵan nemese shardyń ishinde jasyrynǵan suraqtardy alyp, oqyp dereý jaýap berýi tıis. Bul shamamen suraqtar shamamen tómendegishe bolǵany jón:
- Qazaqstan Respýblıkasy Ánuranynyń avtorlaryn atańyz?
- Eltańba avtorlary kimder? Onyń maǵynalyq beınesin túsindirip berińiz.
- «Halyq qaharmandaryn atańyz»?
- Qazaqstanda qansha ult ókilderi turady?
- Qazaqstan qandaı memlekettermen kórshi?
5. «Ónerpaz bolsań, arqalan» (2 - 3 mınýt) Atynan belgili bolyp turǵandaı, ulandar saıystyń bul túrinde óz ónerlerin ortaǵa salady. Sahnada kórsetýge laıyq óner túrleri:
- Án aıtý:
- Bı bıleý:
- Shyǵys jekpe - jegi óneri:
- Sýret óneri:
- Rolderde oryndaýshylyq óner:
- Kórkem sóz oqý: t. s. s.
Saıystyń barlyq túri oryndalyp bitken soń, ádil qazylar alqasy ózara aqyldasa otyryp, eshqandaı balany eskerýsiz qaldyrmaǵany durys. Ár qaısysyna saı ataq berip, marapattaǵany durys.
Ulandarǵa laıyq ataq - nomınasıa túrleri:
«Ult ulany»
«Maqtaýly azamat»
«Maýsym juldyzy»
«Lagerdiń abzal ulany»
«Ónerimen kópke jaqqan»
«Kórermender kózaıymy»
«Bolashaq sport juldyzy»
«Ádepti jigit»
Jarys memlekettik tilde ótýi tıis. Marapattaý barysynda jazýly lenta taǵyp nemese maqtaý qaǵazyn usynǵan jón.
«Lager arýy»
atty qyz syny baıqaýy
Baıqaýdyń maqsaty:
- qyz balalardyń ujymda ózara til tabysýy, basqa ortada óz múmkindikterin kórsetýi arqyly bedelge ıe bolýy, ujym arasynda dostyqty nyǵaıtý.
- qyz degen názik jaratylystyń ózine tán ereksheligin, ómirdegi alatyn ornyn sezindirý.
Baıqaý talaptary:
1. «Qyzdar sulý kóriner sálemimen» (1 - 2 mınýt).
Sálemdesý salty. Saıystyń bul bóliminde qyzdar ózderin tanystyrady. Tanystyrý barysynda aty - jóni, ata - tegi, oqyǵan, ósken jeri, týǵan Otany týraly óleńdetip, ánge qosyp, taqpaqtatyp ta, qarasózben de aıtýǵa bolady.
2. «Bilimdi qyz súıkimdi». Qazaq eli taqyrybyna suraqtar bıletke jazylyp, bılet alý barysynda jaýap berýge tıis.
Suraqtardy tómendegishe berýge bolady:
- Qandaı tyıym sózderdi bilesiz? Onyń maǵynasy nede?
- Qazaq batyrlaryn atańyz?
- Qazaqstannyń óner juldyzy atanǵan qyzdar kimder?
3. «Barmaǵynan bal tamǵan». (5 mınýt). Qyzdar ózderiniń qolynan keletin ulttyq taǵamyn jasap, ony qansha ýaqytta, qalaı jasalatynyn aıtýyna múmkindik beriledi.
4. «On saýsaǵy maıysqan» (2 mınýt). Osy ýaqyt ishinde qyzdar óz halqynyń oıý - órnegi nemese qoldanbaly qol ónerine qatysty tez jasalatyn zatty qaǵazben nemese matamen jasap kórsetýine bolady.
5. «Tal boıyna jarasyp....» (1 - 2 mınýt). Qyzdar ulttyq nemese sán úlgisi kıimderin kıip kórsetip, kerbez júrisimen, ádemiligimen, sán - saltanatyn sahnada baıqatady.
6. «Ónerli órge júzer» (2 - 3mınýt). Qyzdar ónerdiń san qyryn meńgerýi arqyly baıqaýda ónerdegi óz múmkindikterin kórsete alady.
Qyzdardy marapattaýǵa arnalǵan nomınasıalar:
«Lager arý»- bas júldeger
«Eń súıkimdi»- 1oryn
«Parasatty arý»- 2oryn
«Ónerli arý»- 3oryn
«Zerdeli arý»
«Besaspap arý» t. s. s.
«Tilge qurmet - elge qurmet» kóńildi tapqyrlar klýbynyń baıqaýy
Maqsaty: lagerdegi demalýshylardyń kóńildi ázil - qaljyń arqyly qazaq tiline degen yqylas týǵyzý.
Baıqaýdyń talaptary:
1. Sálemdesý, tanystyrý. «Biz kimbiz?». (1 - 2mınýt)
2. Ázir jaýap sáti. «Tilge qurmet...»
Ár toptyń basshysy bir - birine osy taqyryp aıasynda suraq qoıady nemese oıyndy júrgizýshi ár top basyna túrlendirip saýal tastaıdy.
3. Top basshylary monology: «Meniń tilge degen qurmetim» (2mınýt).
4. Úı tapsyrmasy: «Til – kóńil kilti» (3mınýt).
5. Mýzykalyq sálem. «Tilim, tilim, tilim meniń....»( 3mınýt).
(Lagerdegi saıys kezinde)
Taqyryby: «Saǵyzdyq sport maıtalmandary ortamyzda»
Lager demalýshylary
Túri: Kesh qalmańyz baǵdarlamasy jelisinde shoý, kezdesý keshi.
Maqsaty:
1) Lager demalýshylaryna Saǵyzdyq sport maıtalmandaryn tanystyra otyryp, sportqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
2) Salaýatty ómir saltyna nasıhattaı otyryp, sporttan alǵan túrli jeńisterdi nasıhattaý.
Kórnekiligi, paıdalanǵan quraldar: Mýltımedıalyq taqta, olımpıada rolıkteri, foto sýretter. t. b.
Uıymdastyrý kezeńi:
Júrisi: Tálimger: N. Bekbaýov qurmetti ustazdar, oqýshylar jáne kesh qonaqtary, búgingi sharamyzdyń taqyryby «Saǵyzdyq sport maıtalmandary ortamyzda» atty kezdesý keshine qosh keldińizder! Keshimizdi bastamas buryn ortaǵa mektebimizdiń «Aıdanaı» bıshiler tobynyń oryndaýyndaǵy «Aıgólek» bıin qabyl alyńyzdar.
Júrgizýshi: «Baldáýren» tobynyń demalýshysy: Dostan Symbat sóz alady.
Qurmetti ustazdar men oqýshylar keshimiz habar telearnasyndaǵy «Kesh qalmańyz» baǵdarlama jelisinde ótpekshi. Olaı bolsa alǵashqy kesh qonaǵy Satybaldıev Maqatbaı aǵaıymyzdy shaqyramyz. Aǵaı osy muǵalimdik salada kóp jyldardan beri dene tárbıesi páninen dáris berip keledi. Aǵaı qosh keldińiz! Siz osy muǵalimdikti qaı kezden bastap unattyńyz?
Aǵaı:- sózin aıtady:
Ekinshi suraǵymyz bıylǵa jylda Qazaqstanda Azıa elderi arasynda aq olımpıada oıyndary ótkeli otyr osy jóninde qysqasha ózińizdiń pikirińizdi bildirseńiz? Osy jerde aǵaı óz pikirin jetkizedi.
Júrgizýshi: Dostan Symbat kelesi búgingi keshimizge arnaıy shaqyrylǵan burynǵy mektebimizdiń túlegi, qazirgi kezde Atyraý oblystyq múgedekterge arnalǵan voleıbol qurama komandasynyń múshesi, sport maıtalmany Máteýov Ernardy qarsy alalyq.
Ernar myrzaǵa alǵashqy suraǵymyz. Siz sporttyq degen qyzyǵýshylyǵyńyz qaı kezde bastalyp edi? Ernar jaýap beredi.
Dostan Symbat: Ernar qazirgi kezde Qazaqstan Azıada olımpıadasyna daıyndalý ústinde sizdiń pikirińizshe osy olımpıada Qazaqstan úshin qanshalyqty qajet dep esepteısiz? Ernar jaýap beredi.
Slaıdqa nazar aýdarylady, osy jerde Máteýov Ernardyń shetelderge barǵan kezinen syr shertiledi tanystyrǵan «Aıgólek»tobynyń demalýshysy Tilektes Aıdana
Ernardyń Mysyr eline barǵan sáti.
Ernardyń Qytaı eline barǵandaǵy sáti.
Júrgizýshi: Dostan Symbat. Mine osyndaı sport maıtalmandarymyzdyń qurmetine mektebimizdiń «Aıdanaı» bıshiler tobynyń oryndaýyndaǵy «Qoldaýshylar» bıimen ortaǵa shaqyramyz.
Júrgizýshi: Dostan Symbat Kelesi kezekte ortaǵa qonaǵymyz Saǵyz selosyndaǵy №11 kásiptik lıseıdiń dene tárbıesi pániniń muǵalimi Aqnıet Janbýsınov myrzany shaqyramyz. Sálemetsiz be, qosh keldińiz? Sizge qoıar alǵashqy suraǵymyz bıylǵa qysqy olımpıada oıyndarynyń Qazaqstanda ótýi sizdi qyzyqtyrady ma? Aqnıet jaýap beredi.
Sonymen sizge taǵyda suraq bereıin: Sizdiń sportqa degen shákirtterińiz, ıaǵnı jolyńyzdy qýyp júrgender bar ma? Aqnıet jaýap beredi.
Júrgizýshi: Dostan Symbat. Mine biz búgin aýylymyzdan túlep ushqan sport maıtalmandarymen suhbat qura otyryp, qysqy olımpıadanyń barlyq kezeńinde qamtylǵaly otyrǵan, jaıttardan habardar boldyq. Osymen kesh qalmańyz baǵdarlamasy jelisindegi keshimiz aıaqtaldy. Kelesi jeńisti kúnderde jolyqqansha saý bolyńyzdar!
Ádebı – mýzykalyq qonaq úı
Qazaqstan Respýblıkasynyń ánurany óleńin jazǵan: J. Nájmedenov, N. Nazarbaev
ánin jazǵan: Sh. Qaldaıaqov
Altyn kún aspany,
Altyn dán dalasy.
Erliktiń dastany,
Elime qarashy.
Ejelden er degen,
Dańqymyz shyqty ǵoı.
Namysyn bermegen,
Qazaǵym myqty ǵoı.
Qaıyrmasy:
Meniń elim, meniń elim,
Gúliń bolyp egilemin.
Jyryń bolyp tógilemin, elim,
Týǵan jerim meniń – Qazaqstanym!
Urpaqqa jol ashqan,
Keń baıtaq jerim bar.
Birligi jarasqan,
Táýelsiz elim bar.
Qarsy alǵan ýaqytty
Máńgilik dosyndaı,
Bizdiń el baqytty,
Bizdiń el osyndaı.
Lager demalýshylary – 2007jyl)
Óleń – Jyrlar
Úsh baqyttym
Muqaǵalı Maqataev
Eń birinshi baqytym halqym meniń,
Soǵan beremin oıymnyń altyn kenin,
Ol bar bolsa, men barmyn, qor bolmaımyn,
Qymbattyraq altynnan narqym meniń.
Al ekinshi baqytym – tilim meniń,
Tas júrekti tilimmen tilimdedim.
Dúnıeden keı - keıde túńilsem de,
Qasıetti tilimmen túńilmedim.
Baqytym bar úshinshi – Otan degen,
Qudaı degen kim dese, Otan der em!
... Oty sóngen jalǵanda jan barsyń ba?
Oılanbaı - aq kel - daǵy ot al menen.
Úsh birdeı baqytym bar alaqanda,
Meni mundaı baqytty jaratar ma!
Úsh kún nuryn tógedi aspanymnan,
Atyraý, Altaı, Arqa, Alataýǵa!!!
Men - balasy dalanyń
Muzafar Álimbaev
Bes jasynan at jalynda oınaǵan,
Aq shabaqsha Ertis boıyn boılaǵan.
Jeti túnde bes júz qoıdyń tús - keıpin,
Bes saýsaqtaı túgendeıtin, tústeıtin.
Men – balasy dalanyń,
Keń dalama tartyp týǵan balamyn.
At ústinde án shyrqasam Altaıdan,
Aq Jaıyqta qýanyp el, marqaıǵan,
Muzdan tósek, qardan kórpe jamylar,
Kók daýylda, aq jaýynda jadyrar.
Men – balasy dalanyń,
Keń dalama tartyp týǵan balamyn.
«Ulttyq sport, óner, bilim» komýnasy
Aq súıek. Balalar eki topqa bólinedi. Oıyn bastaýshy súıekti qolyna alyp, alysqa sermep laqtyrady. Teris qarap turyp balalar japa tarmaǵaı júgirip súıekti izdep ketedi. Súıekti tapqan adam basqa toptaǵylarǵa kórsetpeı sórege qaraı júgirýi kerek. Sol kezde ekinshi top ony sezip qoıyp, artynan júgirip jetip ustap alsa, ol súıekti qaıtadan laqtyrady. Qaı toptyń adamy súıekti birinshi taýyp, sórege jetkizetin bolsa, sol top jeńiske jetedi.
Sanamaq. Oıynǵa barlyq oqýshylar qatysady. Oıynnyń sharty: oıyn bastaýshy oıynǵa qatysýshy bir balany ortaǵa alyp shyǵady. Ol oqýshy bir tektes ataý sózden jańylmaı, kidirmeı atap júrip, aıtyp shyǵýy kerek. Toqtamaı, qatelespeı aıtyp shyqsa, júlde alady. Eger qatelesse, oıynnan shyǵady. Mysaly, jańylmaı bir dybystan bastalatyn on adamnyń nemese aqynnyń atyn ataýy kerek: nemese taǵam attaryn ataıdy.
Tympı - tympı. Oıyndy bastaýshy óz oryndarynda otyrǵan oqýshylardyń ortasyna shyǵyp: «Tym - tyrys, tympı - tympı»,- deıdi. Osy sátte qalǵan oqýshylar úndemeýi tıis. Ortaǵa shyqqan oqýshy ártúrli ázil, syqaq, qyzyqty áńgimeler aıtyp, otyrǵandardy kúldirýge tyrysady. Belgili ýaqytqa deıin óziniń osyndaı «ónerimen» eshkimdi kúldire almasa, jeke oqýshynyń janyna baryp, sony kúldirýge kúsh salady. Ázil - syqaqtary álsiz, ásersiz bolsa, aýyzy - murnyn qısaıtyp, túrli qolapaısyz qımyldar jasap kúldirýge áreket etedi.
Osy sátte álgi oıynshy ún shyǵarmaýǵa, ortadaǵy oqýshynyń suraǵyna jaýap bermeýge tyrysady. Al sóılep, kúlip qoısa, aıypker sanalady. Aıyby úshin taqpaq, óleń aıtyp, bı bıleıdi. Aıybyn ótegennen keıin ol ortaǵa shyǵyp, oıyndy basqaryp ketedi.
Atyraý oblysy,
Qyzylqoǵa aýdany, Saǵyz selosy
№9 orta mektep
Nurbek Bekbaýov Sembaıuly
Alǵy sóz
Jaz aılarynda oqýshylardyń bos ýaqytyn uıymdastyrýdyń pedagogıkalyq talaptary
Qazaqstandyq eljandylyq tárbıesi - Yntymaq pen dostyq kepili
Ádebı - mýzykalyq qonaq úı
Óleń – jyrlar
Ulttyq sport, óner, bilim
Paıdalanǵan ádebıetter
Alǵy sóz
Qazaq halqy - talǵampaz halyq. Urpaǵyna qaldyrǵan baı murasy – tunǵan ǵıbrat ónege, urpaq jalǵastyǵyn baılanystyryp turǵan halyqtyń ómirsheń tájirıbesine toly. Ulttyq bolmys pen halyqtyq uǵymdardy shákirt boıyna darytýda otbasy men ustazdar qaýymynyń tálim - tárbıelik sharalaryna qoıylar talap joǵarylady. Mektep – bilim berýmen qatar, taǵylymdy tálim - tárbıe túrlerin uıymdastyratyn ónege ordasy. Tárbıe mazmuny uıymdastyrýshynyń sheberligimen ushtasqanda qandaı shara bolsyn, shákirttiń ishki jan - dúnıesin jańartyp, rýhanı azyq bolyp, sonyda jarqyn qubylystarǵa jetekshi bola bermekshi.
Uzaq ýaqyt boıy oqýshylardyń oı - sanasynyń ósip – jetilýi tek bilim kórsetkishimen baǵalanyp keldi. Nátıjesinde tamyryn tereńge jaımaǵan, qunarsyz jerde ósken ósimdik bolmysyn boıyna daryta almaǵan, al ózinikin baǵalap bilmegen jas urpaq ósip jetildi. Munyń salqyny búkil ult bolmysynan kórinis tapty. «Bala tálimi – qursaqtan» degen halyq danalyǵyn eskermegen keıbir áke - sheshe tálimdik maǵynasy bar danalyq sózder men ónegeli isterdi otbasyna daryta almady.
Osy olqylyqtardyń ornyn toltyrý maqsatynda júrgiziletin tárbıelik sharalary úshin usynylyp otyrǵan ádistemelik jınaǵymnyń septigi tıer degen oıdamyn.
Jaz aılarynda oqýshylardyń bos ýaqytyn uıymdastyrýdyń pedagogıkalyq talaptary
Jaz aılary – mektep oqýshylary úshin erekshe yqylaspen kútiletin ýaqyt. Jyl boıy sabaq barysyndaǵy toqsan arasyndaǵy beriletin kúnder demalys bolyp eseptelgenimen, jaz kezindedegideı demalystyń mol múmkindigin bere almaıdy. Jazǵy demalys – mektep oqýshylarynyń jalpy fızıologıalyq, sana – sezimdik, dúnıetanymdyq turǵyda damý, jetilý kezeńi.
Bastaýysh jáne orta býyn synyptarynyń balalary úshin bul ýaqyt tán – turpattyń tabıǵatpen erekshe úndestik taýyp, dúnıetanym aıasy keńıtin, kózqaras qalyptasyp, úırenýge yqylasy artatyn jyldyń tamasha mezgili.
Jaz mezgilindegi bul ýaqyt balalardyń negizgi sabaqtan, úırenshikti tirshilik qareketinen bosap, ózin qyzyǵýshylyǵymen aınalysýyna múmkindik beredi. Sondyqtan ustaz - tárbıeshilerge oqýshynyń bos ýaqytyn durys paıdalanýǵa baǵyttaýdyń, úıretýdiń máni zor. Bos ýaqyt dene jáne aqyl - oı qyzmetin tynyqtyratyn, qarym - qýatty jetildiretin is - áreketke jumsalýy jón. Áıtse de tynyǵa júrip, oıyn barysynda balalardyń shynyǵý – shyńdalý máselesimen qatar, túrli baǵyttaǵy is - sharalarǵa tartý arqyly tárbıeleý mańyzdy.
Osyǵan oraı, balalardyń jazǵy demalysyn utymdy paıdalaný maqsatynda, olarmen túrli sharalar ótkizýde tárbıeshiler:
- balalardyń jas ereksheligin;
- psıhologıalyq ereksheligin;
- densaýlyǵyn;
- ulttyq ereksheligin;
- aımaqtyq ereksheligin;
- dil (mentalıtetti) ereksheligin;
- jynystyq ereksheligin;
- qabilet - múmkindigin, t. s. s. erekshelikteri men múmkindikterin eskerýi qajet.
Sonymen qatar, ótkiziletin sharalar nátıjesi balalarǵa:
- óz densaýlyǵy men óziniń ósip - jetilýine mán berýge;
- oıyn áreketi barysynda oılaý áreketiniń de tıimdi ádisterin meńgerýge;
- dostyq, joldastyq, syılastyq, ózara kómek t. b. sıaqty adamı qasıetterdi uǵynýǵa;
- týǵan jerdiń tabıǵatynyń jáne ekologıalyq mańyzyna mán berýge;
- azamattyq - eljandylyq sanany qalyptastyrýǵa;
- ulttyq jáne mádenı, turmystyq salt - dástúr, jáne t. b. uǵymdardy meńgerýge qalyptastyrý – tárbıeshi - ustazdyń basty mindeti.
Qoıylǵan mindetterdi júzege asyrý úrdisinde ony oryndaý jáne túzetýdi baqylaý – jospardyń naqtylyǵy.
Naqty pedagogıkalyq mindetterdi anyqtaý:
- lager ornalasqan jerdiń, eldiń damý perspektıvasy;
- qazirgi zamanǵy balalar qozǵalysy men uıymdary qyzmetiniń negizgi baǵyttary;
- lager jumysynyń kúntizbelik jáne perspektıvalyq josparynan;
- lagerdiń áleýmettik keńesiniń usynystary arqyly jolǵa qoıylady;
Lagerdiń top jumystary degenimiz, bul:
- aýysymda júretin jalpy lagerlik jumystardyń baǵyttylyǵy, sıpaty, aýysymdarynyń ózgesheligi;
- lagerdiń dástúrligi;
- lagerdiń profılderi (jas tilshiler, týrıser, sportshylar t. b.);
- muǵalim - uıymdastyrýshylardyń jeke qyzyǵýshylyqtary;
- tárbıe úrdisiniń materıaldyq jaǵynan qamtamasyz etilýi;
- lagerdiń barlyq bólimsheleriniń ózara is - áreketi.
Jazǵy mektep lagerindegi tárbıeshiler jumysty uıymdastyrýdyń tómendegishe retin eskerýge mindetti:
a) kúndelikti jospardy qurý;
á) toptyń kúndeligin júrgizý;
b) uıqydan turǵanǵa deıingi 15 - 20 mınýttyq tárbıeshiler lezdemesine qatysý.
Top attary, urandary
Toptardyń attary men urandary, urandyq sóılesimderi balalardyń jas erekshelikterine saı iriktelip alynady.
Toptardyń attary «Juldyzsha», «Baldyrǵan», «Aq kógershin», «Qarlyǵash», «Jalyn», «Qyran», «Bolashaq», «Murager», «Baldáýren», «Jas tolqyn» t. b. dep ataýǵa bolady.
Top urandarynyń úlgilik nusqalary:
- Biz kishkentaı «Juldyzbyz»,
Ónegeli ul - qyzbyz.
- «Baldyrǵanbyz»- baldaımyz,
Baqytty ómir tańdaımyz.
Shattyq - dýman kóńildi,
Bolashaqqa jalǵaımyz. 3
- «Aq kógershin»- beıbitshilik ulanbyz,
- Jaqsylyq, jaqsy únge uranbyz. t. b. s.
Urandyq sóılesimder:
- Qandaımyz? - Án aıtýǵa qalaımyz?
- Jaraımyz! - Bastaýshyǵa qaraımyz.
- Qalaımyz?
- Sanaımyz: bir, eki, úsh!
Jolǵa bastap tús.
- Bizdiń top qandaı?
Tatýlyǵy baldaı!
Sharyqtatyp, talmaı...
- Án aıtamyz qalmaı!
Lagerde balalarmen júrgiziletin jumys túrleri
Jazǵy maýsymdyq lagerlerde balalarmen júrgiziletin jumys alýan túrli bolýy múmkin. Olar:
- Sporttyq, ulttyq, tanymdyq jáne jergilikti oıyndar;
- Alǵyrlyq, zerdelik, tildik shoý - saıystary;
- Er balalar men qyz balalar arasyndaǵy ádep, salt - dástúrge baılanysty syn - baıqaýlar;
- Ulttyq dástúrler merekesi;
- Óner baıqaýlary;
- Ádebı vıktorınalar;
- Sýret kórmesi, plakattar baıqaýy;
- Pikirtalas, pikir - saıystar, ınteraktıvti tapsyrmalar;
- Kóńildi tapqyrlar klýby (KVN);
- Sózdik saıystar, saıahattar;
- Poezıa keshteri;
- Án - kúı keshteri;
- Konserttik keshter;
- Bı keshteri, t. b.
İs - sharalardyń taqyryptyq úlgileri
Jazǵy demalys lagerinde demalýǵa kelgen balalardyń jas erekshelikterin eskere otyryp, ótkizýge múmkin is - sharalar taqyryptary:
- «Meniń elimniń nyshandary» áńgime;
- «Qazaqstandyq eljandylyq - bul....» pikirtalastar,
- «Ánim sensiń, Týǵan jer!» án - keshi;
- «Qazaqstannyń uly adamdary» shyǵarma;
- «Tilge qurmet – elge qurmet» KVN
- «Meniń elim, meniń aýylym» jobalar saıysy;
- «Lager arýy»qyzdar arasyndaǵy saıystar;
- «Qandaı kórkem, týǵan ólkem» tabıǵat aıasyna saıahat;
- «Ultymnyń ulanymyn» er balalar arasyndaǵy saıys;
- «Lager jetistikteri» baspasózge maqala berý;
Lager jumysyn josparlaýǵa eskeriletin dataly kúnder
1 maýsym – Halyqaralyq balalardy qorǵaý kúni.
5 maýsym - Dúnıe júzilik qorshaǵan ortany qorǵaý kúni.
17 maýsym - Dúnıejúzilik asharshylyq pen qurǵaqshylyqqa kúres kúni.
26 maýsym - Halyqaralyq esirtki paıdalanýshylar men taratýshylar, satýshylarmen kúres kúni.
Mektep janyndaǵy lager jumystary tómendegi retpen qurylýy kerek
1. Jol júrýge daıyndyq.
2. Lager aımaǵyna kelý.
1 - kún
Lagerge kelgennen keıin:
a) balalardy ornalastyrý;
á) lager ómiriniń jaǵdaıymen, kún tártibimen tanystyrý;
2 - kún
Tańerteń: dene shynyqtyrý. (únemi)
Kúndiz toptarǵa bóliný, tapsyrmalardy bólip alý. Lagerdiń ashylýyna daıyndyq.
Tústen keıin: «Biz lagerde qalaı turamyz?» shara
3 - kún
Tańerteń: «Ultymnyń ulanymyn» atty er balalar arasyndaǵy saıysqa daıyndyq.
Kúndiz: Dene shynyqtyrý sabaǵy. «Eń myqty júrgizýshi» saıysy.
Tústen keıin: «Negesh» klýbynda kezdesý. Tanymdyq syryna saıahat.
4 - kún
Tańerteń: «Densaýlyǵyń jaqsy bolsa, jattyǵýǵa alǵys aıt» saıysy.
Kúndiz: «Dastarhan basynda ózin mádenıetti ustaý» áńgime.
Tústen keıin: «Mamandyqqa saıahat» toptyq áńgime.
5 - kún
Tańerteń: «Qazaqstan qyzdar»atty saıysqa daıyndyq.
Kúndiz: «Bizdiń lager» atty sýret saıysy.
Tústen keıin: «Maqaldap sóıleý – sheshenge tán» saıysy.
6 - kún
Tańerteń: Týǵan jer, Otan týraly ánder úırený.
Kúndiz: Jergilikti jerlerdiń oıyndary. Ulttyq oıyn saıysy.
Tústen keıin: Er balalar arasyndaǵy saıys.
7 - kún
Tańerteń: Daladaǵy serýen. «Ózińe zıan keltirmeı, kúnmen qalaı
dostasýǵa bolady?» atty dárigermen kezdesý.
Kúndiz: Mýzykalyq sabaqtar.«Biz qaı ertegidenbiz?» atty vıktorına.
Tústen keıin: Tabıǵı materıaldardan jasap, «Orman keremeti» saıysy.
8 - kún
Tańerteń: Tazalyq kúni.
Kúndiz: «Kóp oqyǵan, kóp biledi»atty ádebı oıyn.
Tústen keıin: Tynysh oıyndar. Negeshpen kezdesý.
Tyıymdar syryna saıahat.
9 - kún
Tańerteń: «Kúshti, alǵyr, qyraǵy oıyndar bizdi damytady»
Kúndiz: Festıvál týraly áńgime.
Tústen keıin: «Eń ádemi qumnan jasalǵan qalalar, aýyldar» saıysy.
10 - kún
Tańerteń: Ata - analarmen kezdesý.
Kúndiz: Oıyn - saıahat.
Tústen keıin: «Dostyq oty». Dostyq týraly ánder men óleńder.
11 - kún
Tańerteń: «Jańyltpash jalyqpaımyz»
Kúndiz: Dene shynyqtyrý sabaqtary. Kórmeni bezendirý.
Tústen keıin: Álem halyqtarynyń bıleri.
12 - kún
Tańerteń: Sýretter saıysy
Kúndiz: Dene shynyqtyrý saıystary. «Qara jorǵa» býyn bıinen.
Tústen keıin: Balshyq pen ermeksazdan músindeý saıysy.
13 - kún
Tańerteń: Taza aýada áńgime. «Ádeptilik álippesi».
Kúndiz: Ulttyq oıyndar.
Tústen keıin: Dostyq oty.
14 - kún
Tańerteń: «jumbaq - jumyp baq....»Aýyz ádebıetine saıahat.
Kúndiz: «Sý patshalyǵy» kúni oıynyna daıyndyq.
Tústen keıin: Bı keshi.
15 - kún
Tańerteń: Kóńildi oıyndar kúni
Kúndiz: «Meniń ómirimdegi eń qyzyqty kún» top jıyndary.
Tústen keıin: «Týǵan ólkem jaınaı ber» áńgime.
16 - kún
Tańerteń: Jergilikti jerdegi oıyndar.
Kúndiz: «Elimniń erteńimin» áńgimelesý.
Tústen keıin: Mergender saıysy.
17 - kún
Tańerteń: «Eń tapqyr»saıysy.
Kúndiz: Mýzykalyq sabaqtar.
Tústen keıin: mergender saıysy.
18 - kún
Toptardyń lager jabylýyna daıyndyǵy.
Qoshtasý konserti.
19 - kún
Lagerdiń jabylýynyń saltanatty merekesi.
Sap túzeý, toptardyń raporty.
Lagerlik bal - maskarad.
(Lagerge qabyldanǵan kúniń ishindegi jıyrma kúni berilgen)
Qazaqstandyq eljandylyq tárbıesi – Yntymaq pen dostyq kepili.
Elimizdiń kópultty memleket ekenin eskere kelip, belgili merzimde az ýaqytqa bas qosatyn qazaq balalary men san ult ókilderi urpaǵynyń bir - birimen yntymaqty, dostyq qarym - qatynasta bolýyna, týǵan el, ósken jerge, jergilikti ult ókilderine, halyqtyń ulttyq mádenıetine degen shynaıy seziminiń úılesýine as kóńil bólý kerek.
Qazaqstandyq eljandylyq degenimiz – bul týǵan elin jaqsy kórip, súıý, ardaqtaý, jalpyhalyqtyq isterge belsene aralasý. Azamattylyq – bul áleýmettendirilgen jeke tulǵanyń belsendilik qasıeti, ol ózi retinde qoǵam men memleket damýynyń ár túrli satylarynda saıası quqyqtyq belsendiliktiń obektisi men sýbektisi bola alady. Qazaqstandyq eljandylyq rýhta tárbıelengen, azamattylyq qasıetteri qalyptasqan tulǵa boıynda:
- Memlekettik tildi bilý;
- Otanyna degen súıispenshilik;
- Otan taǵdyryna degen jaýapkershilik sezimi;
- Otan múddesine qyzmet etý qabileti men daıyndyǵy;
- Qazaqstandaǵy basqa ult ókilderiniń quqyqtaryn syılaý.
- Qalyptasqan ózindik adamgershilik sezim;
- Ózindik tártipke aınalǵan ishki erkindik;
- Bılik júrgizý sheberligine ıe bolýǵa degen qushtarlyq sezimder men ishki daıyndyq bolýy tıis.
Ultjandylyq degenimiz - óz ultyn súıý jáne óz halqy úshin aıanbaı eńbek etý, ulttyq múddeni qorǵaý, qaıda júrse de óz ultynyń balasy ekendigin umytpaý, sonymen qatar basqa ulttyń ókilderine qurmetpen qarap, óz halqynyń múddesine saı saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik - mádenı máselelerdi sheshýge atsalysý. Osyndaı asyl sezimderdi balalar boıyna darytý úshin el men jer, týǵan Otan jáne ultymyz týraly ańyz – áńgimeler oqyp, taldatyp, ánder men óleń – jyrlar jattatyp, oryndatý óte úlken yqpal eteri sózsiz.
Týǵan jer týraly áńgime
Qazaq halqynyń uǵymynda týǵan jerden qasıetti esh nárse joq. Sondyqtan da jaýǵa qarsy joryqqa attanarda nemese el basyna kún týyp, ýaqytsha qonys aýdarǵan kezde, kindik qany tamǵan týǵan jerdiń bir ýys topyraǵyn ata - babamyz árqashan ózimen birge alyp júrgen. Sondaı - aq shet ólkede qaıtys bolǵan kisiniń súıegin týǵan jerine ákelip jerleıtin bolǵan.
Ultaraqtaı bolsa da,
Ata qonys jer qymbat.
At tóbelindeı bolsa da,
Týyp ósken el qymbat,- dep olar týǵan jerin qorǵaýdy qasıetti sanaǵan.
Qazaq halqy týǵan jerdiń tabıǵatyn saqtaýǵa da úlken mán bergen.
«Ultymnyń ulanymyn»atty er balalar arasyndaǵy ótetin saıysy
Lagerde ádette balalar aralasyp júrgendikten, olardyń dostyǵyn nyǵaıtý barysynda, ár ulttyń da maqtanarlyq mádenıeti bar ekenin kórsetken jón.
Lagerde ótetin bul sharaǵa toptardan ár ult ókilderin qatystyrady. Eskertetin bir jaıt: balalardyń qabilet ereksheligine saı, nomınasıa túrin kóbeıtken durys. Saıystyrý arqyly balalardy bir - birine jaýlastyrmaı, dostastyrýdyń bir túri – beriletin ataq túrlerin kóbirek tańdaý kerek.
Saıystyń maqsaty:
- lagerdegi balalardyń til tabysýy, er balalar bedeliniń artýy, toptardyń ujymdyq sıpat alyp, qalyptasýy;
- elimizde turatyn ult ókilderiniń óz ultynyń tili men ónerin, mádenıetin qurmettep qana qoımaı, memlekettik til men týǵan, ósken jerge, jergilikti halyqqa degen qurmet sezimin nyǵaıtý;
- balalardyń óz ónerin erkin kórsetý arqyly bolashaq ómirinde jetistikke jetý jolyna súrleý salý.
1. «Kórgendi eldiń balasy». 2 - 3mınýt. Bul – ózin - ózi tanystyrý. Saıysker - ulan ózin jáne óziniń ata – tegin, ultyn, shyqqan jerin, ósken qalasyn, týǵan jerin taqpaqtap nemese ánge qosyp, tipti qara sózben de áserli baıandaýyna bolady.
2. «Tilge qurmet - elge qurmet» 1 - 2mınýt. Balalardyń qazaq tiline degen qurmetin baǵalaý maqsatynda balalardyń jas ereksheligine saı suraqtar daıyndaýǵa bolady. Tárbıeshi balar múmkindikterine oraı, jumbaq, jańyltpash, maqal - mátel, taqpaq, án t. s. s. talaptardy tańdaǵany durys. Ony bılet suraqtaryn daıyndaǵandaı tapsyrma retinde berýge bolady.
3. «Kúsh atasyn tanymas» (jattyqtyrýshylar belgilengen ýaqytpen) ulandardyń kúshin, eptiligin, qyraǵylyǵyn sarapqa salatyn kezeń. Ol birneshe shaǵyn kúsh synaıtyn oıyndardan turýy múmkin:
- bilek kúrestirý
- asyq atý
- mergendik saıysy t. s. s kópke ortaq sporttyq saıystardy qosýǵa bolady.
Saıys barysynda qıyndyq týǵyzardaı bolsa, sporttyq kúsh - saıystaryn aldyn ala ótkizip, upaıyn jazyp ákelip, habarlaýǵa bolady.
4. «Azamattyq aınasy». Suraq - jaýap túrinde bilimdiligin baıqaý. Bıletke jazylǵan nemese shardyń ishinde jasyrynǵan suraqtardy alyp, oqyp dereý jaýap berýi tıis. Bul shamamen suraqtar shamamen tómendegishe bolǵany jón:
- Qazaqstan Respýblıkasy Ánuranynyń avtorlaryn atańyz?
- Eltańba avtorlary kimder? Onyń maǵynalyq beınesin túsindirip berińiz.
- «Halyq qaharmandaryn atańyz»?
- Qazaqstanda qansha ult ókilderi turady?
- Qazaqstan qandaı memlekettermen kórshi?
5. «Ónerpaz bolsań, arqalan» (2 - 3 mınýt) Atynan belgili bolyp turǵandaı, ulandar saıystyń bul túrinde óz ónerlerin ortaǵa salady. Sahnada kórsetýge laıyq óner túrleri:
- Án aıtý:
- Bı bıleý:
- Shyǵys jekpe - jegi óneri:
- Sýret óneri:
- Rolderde oryndaýshylyq óner:
- Kórkem sóz oqý: t. s. s.
Saıystyń barlyq túri oryndalyp bitken soń, ádil qazylar alqasy ózara aqyldasa otyryp, eshqandaı balany eskerýsiz qaldyrmaǵany durys. Ár qaısysyna saı ataq berip, marapattaǵany durys.
Ulandarǵa laıyq ataq - nomınasıa túrleri:
«Ult ulany»
«Maqtaýly azamat»
«Maýsym juldyzy»
«Lagerdiń abzal ulany»
«Ónerimen kópke jaqqan»
«Kórermender kózaıymy»
«Bolashaq sport juldyzy»
«Ádepti jigit»
Jarys memlekettik tilde ótýi tıis. Marapattaý barysynda jazýly lenta taǵyp nemese maqtaý qaǵazyn usynǵan jón.
«Lager arýy»
atty qyz syny baıqaýy
Baıqaýdyń maqsaty:
- qyz balalardyń ujymda ózara til tabysýy, basqa ortada óz múmkindikterin kórsetýi arqyly bedelge ıe bolýy, ujym arasynda dostyqty nyǵaıtý.
- qyz degen názik jaratylystyń ózine tán ereksheligin, ómirdegi alatyn ornyn sezindirý.
Baıqaý talaptary:
1. «Qyzdar sulý kóriner sálemimen» (1 - 2 mınýt).
Sálemdesý salty. Saıystyń bul bóliminde qyzdar ózderin tanystyrady. Tanystyrý barysynda aty - jóni, ata - tegi, oqyǵan, ósken jeri, týǵan Otany týraly óleńdetip, ánge qosyp, taqpaqtatyp ta, qarasózben de aıtýǵa bolady.
2. «Bilimdi qyz súıkimdi». Qazaq eli taqyrybyna suraqtar bıletke jazylyp, bılet alý barysynda jaýap berýge tıis.
Suraqtardy tómendegishe berýge bolady:
- Qandaı tyıym sózderdi bilesiz? Onyń maǵynasy nede?
- Qazaq batyrlaryn atańyz?
- Qazaqstannyń óner juldyzy atanǵan qyzdar kimder?
3. «Barmaǵynan bal tamǵan». (5 mınýt). Qyzdar ózderiniń qolynan keletin ulttyq taǵamyn jasap, ony qansha ýaqytta, qalaı jasalatynyn aıtýyna múmkindik beriledi.
4. «On saýsaǵy maıysqan» (2 mınýt). Osy ýaqyt ishinde qyzdar óz halqynyń oıý - órnegi nemese qoldanbaly qol ónerine qatysty tez jasalatyn zatty qaǵazben nemese matamen jasap kórsetýine bolady.
5. «Tal boıyna jarasyp....» (1 - 2 mınýt). Qyzdar ulttyq nemese sán úlgisi kıimderin kıip kórsetip, kerbez júrisimen, ádemiligimen, sán - saltanatyn sahnada baıqatady.
6. «Ónerli órge júzer» (2 - 3mınýt). Qyzdar ónerdiń san qyryn meńgerýi arqyly baıqaýda ónerdegi óz múmkindikterin kórsete alady.
Qyzdardy marapattaýǵa arnalǵan nomınasıalar:
«Lager arý»- bas júldeger
«Eń súıkimdi»- 1oryn
«Parasatty arý»- 2oryn
«Ónerli arý»- 3oryn
«Zerdeli arý»
«Besaspap arý» t. s. s.
«Tilge qurmet - elge qurmet» kóńildi tapqyrlar klýbynyń baıqaýy
Maqsaty: lagerdegi demalýshylardyń kóńildi ázil - qaljyń arqyly qazaq tiline degen yqylas týǵyzý.
Baıqaýdyń talaptary:
1. Sálemdesý, tanystyrý. «Biz kimbiz?». (1 - 2mınýt)
2. Ázir jaýap sáti. «Tilge qurmet...»
Ár toptyń basshysy bir - birine osy taqyryp aıasynda suraq qoıady nemese oıyndy júrgizýshi ár top basyna túrlendirip saýal tastaıdy.
3. Top basshylary monology: «Meniń tilge degen qurmetim» (2mınýt).
4. Úı tapsyrmasy: «Til – kóńil kilti» (3mınýt).
5. Mýzykalyq sálem. «Tilim, tilim, tilim meniń....»( 3mınýt).
(Lagerdegi saıys kezinde)
Taqyryby: «Saǵyzdyq sport maıtalmandary ortamyzda»
Lager demalýshylary
Túri: Kesh qalmańyz baǵdarlamasy jelisinde shoý, kezdesý keshi.
Maqsaty:
1) Lager demalýshylaryna Saǵyzdyq sport maıtalmandaryn tanystyra otyryp, sportqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
2) Salaýatty ómir saltyna nasıhattaı otyryp, sporttan alǵan túrli jeńisterdi nasıhattaý.
Kórnekiligi, paıdalanǵan quraldar: Mýltımedıalyq taqta, olımpıada rolıkteri, foto sýretter. t. b.
Uıymdastyrý kezeńi:
Júrisi: Tálimger: N. Bekbaýov qurmetti ustazdar, oqýshylar jáne kesh qonaqtary, búgingi sharamyzdyń taqyryby «Saǵyzdyq sport maıtalmandary ortamyzda» atty kezdesý keshine qosh keldińizder! Keshimizdi bastamas buryn ortaǵa mektebimizdiń «Aıdanaı» bıshiler tobynyń oryndaýyndaǵy «Aıgólek» bıin qabyl alyńyzdar.
Júrgizýshi: «Baldáýren» tobynyń demalýshysy: Dostan Symbat sóz alady.
Qurmetti ustazdar men oqýshylar keshimiz habar telearnasyndaǵy «Kesh qalmańyz» baǵdarlama jelisinde ótpekshi. Olaı bolsa alǵashqy kesh qonaǵy Satybaldıev Maqatbaı aǵaıymyzdy shaqyramyz. Aǵaı osy muǵalimdik salada kóp jyldardan beri dene tárbıesi páninen dáris berip keledi. Aǵaı qosh keldińiz! Siz osy muǵalimdikti qaı kezden bastap unattyńyz?
Aǵaı:- sózin aıtady:
Ekinshi suraǵymyz bıylǵa jylda Qazaqstanda Azıa elderi arasynda aq olımpıada oıyndary ótkeli otyr osy jóninde qysqasha ózińizdiń pikirińizdi bildirseńiz? Osy jerde aǵaı óz pikirin jetkizedi.
Júrgizýshi: Dostan Symbat kelesi búgingi keshimizge arnaıy shaqyrylǵan burynǵy mektebimizdiń túlegi, qazirgi kezde Atyraý oblystyq múgedekterge arnalǵan voleıbol qurama komandasynyń múshesi, sport maıtalmany Máteýov Ernardy qarsy alalyq.
Ernar myrzaǵa alǵashqy suraǵymyz. Siz sporttyq degen qyzyǵýshylyǵyńyz qaı kezde bastalyp edi? Ernar jaýap beredi.
Dostan Symbat: Ernar qazirgi kezde Qazaqstan Azıada olımpıadasyna daıyndalý ústinde sizdiń pikirińizshe osy olımpıada Qazaqstan úshin qanshalyqty qajet dep esepteısiz? Ernar jaýap beredi.
Slaıdqa nazar aýdarylady, osy jerde Máteýov Ernardyń shetelderge barǵan kezinen syr shertiledi tanystyrǵan «Aıgólek»tobynyń demalýshysy Tilektes Aıdana
Ernardyń Mysyr eline barǵan sáti.
Ernardyń Qytaı eline barǵandaǵy sáti.
Júrgizýshi: Dostan Symbat. Mine osyndaı sport maıtalmandarymyzdyń qurmetine mektebimizdiń «Aıdanaı» bıshiler tobynyń oryndaýyndaǵy «Qoldaýshylar» bıimen ortaǵa shaqyramyz.
Júrgizýshi: Dostan Symbat Kelesi kezekte ortaǵa qonaǵymyz Saǵyz selosyndaǵy №11 kásiptik lıseıdiń dene tárbıesi pániniń muǵalimi Aqnıet Janbýsınov myrzany shaqyramyz. Sálemetsiz be, qosh keldińiz? Sizge qoıar alǵashqy suraǵymyz bıylǵa qysqy olımpıada oıyndarynyń Qazaqstanda ótýi sizdi qyzyqtyrady ma? Aqnıet jaýap beredi.
Sonymen sizge taǵyda suraq bereıin: Sizdiń sportqa degen shákirtterińiz, ıaǵnı jolyńyzdy qýyp júrgender bar ma? Aqnıet jaýap beredi.
Júrgizýshi: Dostan Symbat. Mine biz búgin aýylymyzdan túlep ushqan sport maıtalmandarymen suhbat qura otyryp, qysqy olımpıadanyń barlyq kezeńinde qamtylǵaly otyrǵan, jaıttardan habardar boldyq. Osymen kesh qalmańyz baǵdarlamasy jelisindegi keshimiz aıaqtaldy. Kelesi jeńisti kúnderde jolyqqansha saý bolyńyzdar!
Ádebı – mýzykalyq qonaq úı
Qazaqstan Respýblıkasynyń ánurany óleńin jazǵan: J. Nájmedenov, N. Nazarbaev
ánin jazǵan: Sh. Qaldaıaqov
Altyn kún aspany,
Altyn dán dalasy.
Erliktiń dastany,
Elime qarashy.
Ejelden er degen,
Dańqymyz shyqty ǵoı.
Namysyn bermegen,
Qazaǵym myqty ǵoı.
Qaıyrmasy:
Meniń elim, meniń elim,
Gúliń bolyp egilemin.
Jyryń bolyp tógilemin, elim,
Týǵan jerim meniń – Qazaqstanym!
Urpaqqa jol ashqan,
Keń baıtaq jerim bar.
Birligi jarasqan,
Táýelsiz elim bar.
Qarsy alǵan ýaqytty
Máńgilik dosyndaı,
Bizdiń el baqytty,
Bizdiń el osyndaı.
Lager demalýshylary – 2007jyl)
Óleń – Jyrlar
Úsh baqyttym
Muqaǵalı Maqataev
Eń birinshi baqytym halqym meniń,
Soǵan beremin oıymnyń altyn kenin,
Ol bar bolsa, men barmyn, qor bolmaımyn,
Qymbattyraq altynnan narqym meniń.
Al ekinshi baqytym – tilim meniń,
Tas júrekti tilimmen tilimdedim.
Dúnıeden keı - keıde túńilsem de,
Qasıetti tilimmen túńilmedim.
Baqytym bar úshinshi – Otan degen,
Qudaı degen kim dese, Otan der em!
... Oty sóngen jalǵanda jan barsyń ba?
Oılanbaı - aq kel - daǵy ot al menen.
Úsh birdeı baqytym bar alaqanda,
Meni mundaı baqytty jaratar ma!
Úsh kún nuryn tógedi aspanymnan,
Atyraý, Altaı, Arqa, Alataýǵa!!!
Men - balasy dalanyń
Muzafar Álimbaev
Bes jasynan at jalynda oınaǵan,
Aq shabaqsha Ertis boıyn boılaǵan.
Jeti túnde bes júz qoıdyń tús - keıpin,
Bes saýsaqtaı túgendeıtin, tústeıtin.
Men – balasy dalanyń,
Keń dalama tartyp týǵan balamyn.
At ústinde án shyrqasam Altaıdan,
Aq Jaıyqta qýanyp el, marqaıǵan,
Muzdan tósek, qardan kórpe jamylar,
Kók daýylda, aq jaýynda jadyrar.
Men – balasy dalanyń,
Keń dalama tartyp týǵan balamyn.
«Ulttyq sport, óner, bilim» komýnasy
Aq súıek. Balalar eki topqa bólinedi. Oıyn bastaýshy súıekti qolyna alyp, alysqa sermep laqtyrady. Teris qarap turyp balalar japa tarmaǵaı júgirip súıekti izdep ketedi. Súıekti tapqan adam basqa toptaǵylarǵa kórsetpeı sórege qaraı júgirýi kerek. Sol kezde ekinshi top ony sezip qoıyp, artynan júgirip jetip ustap alsa, ol súıekti qaıtadan laqtyrady. Qaı toptyń adamy súıekti birinshi taýyp, sórege jetkizetin bolsa, sol top jeńiske jetedi.
Sanamaq. Oıynǵa barlyq oqýshylar qatysady. Oıynnyń sharty: oıyn bastaýshy oıynǵa qatysýshy bir balany ortaǵa alyp shyǵady. Ol oqýshy bir tektes ataý sózden jańylmaı, kidirmeı atap júrip, aıtyp shyǵýy kerek. Toqtamaı, qatelespeı aıtyp shyqsa, júlde alady. Eger qatelesse, oıynnan shyǵady. Mysaly, jańylmaı bir dybystan bastalatyn on adamnyń nemese aqynnyń atyn ataýy kerek: nemese taǵam attaryn ataıdy.
Tympı - tympı. Oıyndy bastaýshy óz oryndarynda otyrǵan oqýshylardyń ortasyna shyǵyp: «Tym - tyrys, tympı - tympı»,- deıdi. Osy sátte qalǵan oqýshylar úndemeýi tıis. Ortaǵa shyqqan oqýshy ártúrli ázil, syqaq, qyzyqty áńgimeler aıtyp, otyrǵandardy kúldirýge tyrysady. Belgili ýaqytqa deıin óziniń osyndaı «ónerimen» eshkimdi kúldire almasa, jeke oqýshynyń janyna baryp, sony kúldirýge kúsh salady. Ázil - syqaqtary álsiz, ásersiz bolsa, aýyzy - murnyn qısaıtyp, túrli qolapaısyz qımyldar jasap kúldirýge áreket etedi.
Osy sátte álgi oıynshy ún shyǵarmaýǵa, ortadaǵy oqýshynyń suraǵyna jaýap bermeýge tyrysady. Al sóılep, kúlip qoısa, aıypker sanalady. Aıyby úshin taqpaq, óleń aıtyp, bı bıleıdi. Aıybyn ótegennen keıin ol ortaǵa shyǵyp, oıyndy basqaryp ketedi.
Atyraý oblysy,
Qyzylqoǵa aýdany, Saǵyz selosy
№9 orta mektep
Nurbek Bekbaýov Sembaıuly
You Might Also Like
-
Salaýatty ómir salty mádenıetin qalyptastyrý
-
Taqyryby: «Jan qazynasy - adamgershilik negizi» /10synyp/
