Men Abaı shyǵarmalaryn súıip oqımyn
Jambyl oblysy, Qordaı aýdany, №6 negizgi mektep.
Bastaýysh synyp muǵalimi Bahytjanova D.Ý.
Taqyryby: Men Abaı shyǵarmalaryn súıip oqımyn.
Maqsaty: Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly derekter keltirip, aqyn óleńderin mánerlep jatqa oqý qabiletterin shyńdaý. Adamgershilikke, ádeptilikke tárbıeleý.
Barysy:
I. Aqyn ómirinen úzik syr.
Júregińniń túbine tereń boıla,
Men bir jumbaq adammyn, ony da oıla.
Soqtyqpaly, soqpaqsyz jerde óstim,
Myńmen birge alystym, kiná qoıma – dep jyrlaǵan Abaı ult maqtanyshy, Uly tulǵa. Sanaly, oıly adamnyń artyqshylyǵy - zaman talabyn, áleýmettik ózgeristerdiń baǵyt - baǵdaryn durys túsine bilý bolsa kerek. Endeshe, qurmetti ustazdar, 2a synybyndaǵy Abaı óleńderine arnalǵan poezıalyq keshke hosh kelipsizder.
Ǵalym.
Abaı(Ibragım) 1845 jyly Semeı jerinde týylǵan. Ákesi Qunanbaı bolys bolǵan. Abaı anasy Uljan men ájesi Zereniń tárbıesinde bolǵan. Kishkentaı kezinen óner bilimge jaqyn bolǵan. Abaı jasynda Semeıdegi Ahmet Rıza medresesindegi musylmansha bilim alǵan. Sonymen qatar orys mektebine de baryp júrgen. Abaı – qazatyń uly aqyny, oıshyl, fılosof, kompozıtor, qazaq jazba ádebıetiniń negizin qalaýshy klassıgi.
Juldyz.
Abaı uly aqyn, dana oıshyl, qazaqtyń jańa tarıhı dáýirdegi realısik jazba ádebıetiniń atasy.
Quralaı.
Abaı esimi – qazaq halqynyń ulttyq sanasynyń oıanýy men rýhanı qaıta jańǵyrýynyń, qoǵamnyń ozyq kúshteriniń órkenıettilikke umtylys y men áleýmettik ádildiktiń sımvoly. Ámına.
Abaıdyń ádebı murasynyń dúnıejúzilik máni – onyń óz shyǵarmalarynda týǵan halqynyń múddesin, túpki maqsat - muratyn aıqyn kórsetýinde, daryndylyǵy men kemeńgerliginde.
Aıbar.
Aqyn shyǵarmalaryn oqı otyryp, biz onyń adam jany men ýaqyt talabyn jete túsingen daryn ıesi bolǵandyǵyna kóz jetkizemiz.
II. Abaı óleńderi
Toǵjan.
Ǵylym tappaı maqtanba,
Oryn tappaı baptanba.
Qumarlanyp shattanba,
Oınap bosqa kúlýge.
Bes nárseden qashyq bol.
Adam bolam deseńiz
Tileýiń ómiriń aldyńda,
Oǵan qaıǵy jeseńiz.
Ósek, ótirik, maqtanshaq,
Erinshek, beker mal shashpaq -
Bes dushpanyń bilseńiz.
Talap, eńbek, tereń oı.
Qanaǵat, raqym, oılap qoı -
Bes asyl is kónseńiz.
Alı.
Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa,
Tastan túlki tabylar ańdyǵanǵa
Jaqsy at pen tatý joldas bir ǵanıbet,
Yńǵaıly yqsham kıim ańshy adamǵa.
Aııda.
Ásempaz bolma árnege
Ónerpaz bolsań arqalan.
Sen de bir kirpish dúnıege
Ketigin tap ta bar qalan.
Qaırat pen aqyl jol tabar.
Qashqanǵa da qýǵanǵa.
Ádilet shapqat kimde bar,
Sol jarasar týǵanǵa.
Bastapqy ekeý sońǵysyz
Bite qalsa qazaqqa,
Aldyń jalyn, artyń muz
Barar ediń qaı jaqqa.
Aqyryn júrip anyq bas
Eńbegiń ketpes dalaǵa.
Ustazdyq qylǵan jalyqpas
Úıretýden balaǵa.
Aıdos.
Qulaqtan kirip boıdy alar.
Jaqsy án men tátti kúı,
Kóńilge túrli oı salar
Ándi súıseń menshe súı.
Seısen.
Qur aıqaı baqyrǵan
Qulaqqa án be eken?
Ónersiz shatylǵan.
Kisige sán be eken?
Óńkeı nadan anturǵan.
Qansha aıtsa jan ba eken?
Bos júrip qur qalǵan
Ómirińe kán be eken?
Symbat.
Qazaqtyń ózge jurttan sózi uzyn,
Biriniń - biri shapshań uqpas sózin,
Kózdiń jasy, júrektiń qanymenen
Eritýge bolmaıdy ishki muzyn.
Ǵalym.
Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,
Paıdasyn kóre tura teksermedim.
Erjetken soń túspedi ýysyma,
Qolymdy mezgilinen kesh sermedim.
Bul mahrum qalmaǵyma kim kináli.
Qolymdy dóp sermesem óster me edim
Adamnyń bir qyzyǵy bala degen.
Balany oqytýdy jek kórmedim.
Balamdy medresege bil de berdim.
Qyzmet qylsyn, shen alsyn dep bermedim.
Bastaýysh synyp muǵalimi Bahytjanova D.Ý.
Taqyryby: Men Abaı shyǵarmalaryn súıip oqımyn.
Maqsaty: Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly derekter keltirip, aqyn óleńderin mánerlep jatqa oqý qabiletterin shyńdaý. Adamgershilikke, ádeptilikke tárbıeleý.
Barysy:
I. Aqyn ómirinen úzik syr.
Júregińniń túbine tereń boıla,
Men bir jumbaq adammyn, ony da oıla.
Soqtyqpaly, soqpaqsyz jerde óstim,
Myńmen birge alystym, kiná qoıma – dep jyrlaǵan Abaı ult maqtanyshy, Uly tulǵa. Sanaly, oıly adamnyń artyqshylyǵy - zaman talabyn, áleýmettik ózgeristerdiń baǵyt - baǵdaryn durys túsine bilý bolsa kerek. Endeshe, qurmetti ustazdar, 2a synybyndaǵy Abaı óleńderine arnalǵan poezıalyq keshke hosh kelipsizder.
Ǵalym.
Abaı(Ibragım) 1845 jyly Semeı jerinde týylǵan. Ákesi Qunanbaı bolys bolǵan. Abaı anasy Uljan men ájesi Zereniń tárbıesinde bolǵan. Kishkentaı kezinen óner bilimge jaqyn bolǵan. Abaı jasynda Semeıdegi Ahmet Rıza medresesindegi musylmansha bilim alǵan. Sonymen qatar orys mektebine de baryp júrgen. Abaı – qazatyń uly aqyny, oıshyl, fılosof, kompozıtor, qazaq jazba ádebıetiniń negizin qalaýshy klassıgi.
Juldyz.
Abaı uly aqyn, dana oıshyl, qazaqtyń jańa tarıhı dáýirdegi realısik jazba ádebıetiniń atasy.
Quralaı.
Abaı esimi – qazaq halqynyń ulttyq sanasynyń oıanýy men rýhanı qaıta jańǵyrýynyń, qoǵamnyń ozyq kúshteriniń órkenıettilikke umtylys y men áleýmettik ádildiktiń sımvoly. Ámına.
Abaıdyń ádebı murasynyń dúnıejúzilik máni – onyń óz shyǵarmalarynda týǵan halqynyń múddesin, túpki maqsat - muratyn aıqyn kórsetýinde, daryndylyǵy men kemeńgerliginde.
Aıbar.
Aqyn shyǵarmalaryn oqı otyryp, biz onyń adam jany men ýaqyt talabyn jete túsingen daryn ıesi bolǵandyǵyna kóz jetkizemiz.
II. Abaı óleńderi
Toǵjan.
Ǵylym tappaı maqtanba,
Oryn tappaı baptanba.
Qumarlanyp shattanba,
Oınap bosqa kúlýge.
Bes nárseden qashyq bol.
Adam bolam deseńiz
Tileýiń ómiriń aldyńda,
Oǵan qaıǵy jeseńiz.
Ósek, ótirik, maqtanshaq,
Erinshek, beker mal shashpaq -
Bes dushpanyń bilseńiz.
Talap, eńbek, tereń oı.
Qanaǵat, raqym, oılap qoı -
Bes asyl is kónseńiz.
Alı.
Qansonarda búrkitshi shyǵady ańǵa,
Tastan túlki tabylar ańdyǵanǵa
Jaqsy at pen tatý joldas bir ǵanıbet,
Yńǵaıly yqsham kıim ańshy adamǵa.
Aııda.
Ásempaz bolma árnege
Ónerpaz bolsań arqalan.
Sen de bir kirpish dúnıege
Ketigin tap ta bar qalan.
Qaırat pen aqyl jol tabar.
Qashqanǵa da qýǵanǵa.
Ádilet shapqat kimde bar,
Sol jarasar týǵanǵa.
Bastapqy ekeý sońǵysyz
Bite qalsa qazaqqa,
Aldyń jalyn, artyń muz
Barar ediń qaı jaqqa.
Aqyryn júrip anyq bas
Eńbegiń ketpes dalaǵa.
Ustazdyq qylǵan jalyqpas
Úıretýden balaǵa.
Aıdos.
Qulaqtan kirip boıdy alar.
Jaqsy án men tátti kúı,
Kóńilge túrli oı salar
Ándi súıseń menshe súı.
Seısen.
Qur aıqaı baqyrǵan
Qulaqqa án be eken?
Ónersiz shatylǵan.
Kisige sán be eken?
Óńkeı nadan anturǵan.
Qansha aıtsa jan ba eken?
Bos júrip qur qalǵan
Ómirińe kán be eken?
Symbat.
Qazaqtyń ózge jurttan sózi uzyn,
Biriniń - biri shapshań uqpas sózin,
Kózdiń jasy, júrektiń qanymenen
Eritýge bolmaıdy ishki muzyn.
Ǵalym.
Jasymda ǵylym bar dep eskermedim,
Paıdasyn kóre tura teksermedim.
Erjetken soń túspedi ýysyma,
Qolymdy mezgilinen kesh sermedim.
Bul mahrum qalmaǵyma kim kináli.
Qolymdy dóp sermesem óster me edim
Adamnyń bir qyzyǵy bala degen.
Balany oqytýdy jek kórmedim.
Balamdy medresege bil de berdim.
Qyzmet qylsyn, shen alsyn dep bermedim.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
