InfoHub Logo

Qyzylopda qalacy, Úsh tilde oqytatyn mamandandypylǵan cynyptapy bap dapyndy balalapǵa apnalǵan «Mupagep» mektebiniń
5 «K» cynyp oqýshycy- Jeńisbek Gúlsana
Jetekshici: Caılaýova Jamılá Qaıpatqyzy tapıx pániniń muǵalimi

Men, Gúlsana  ushsa qus qanaty talatyn, ken baıtaq jerimizdiń qundy tarıhynan  habar beretin Tasmola mádenıetine arheologıalyq zertteý jumystaryn júrgizýge attandym. Ol Petropavl oblysy, Ekibastuz aýdany, Tasmola degen aýyldan anyqtaldy. Ol jerde qazba jumystary barysynda birneshe qanjarlar, jebe ushtaryn, aınalar jáne  qurbandyq ydystaryn taptyq. Al áshekeı buıymdardan jolbarys, taýteke, bulannyń qola jáne altyn músinderi kezdesti. Tasmola taıpalarynda aǵashtar, bylǵary jáne temirden jasalǵan ydystar keń qoldanysta boldy. Bul obalardan qyshtan jasalǵan ydystardyń qaldyqtary az kezdesedi eken. Buny men qazaqtardyń kóshpeli ómir saltymen uqsastyrdym. Sebebi, olar kóship qonyp júrgende olarǵa yńǵaıly ydys tıimdirek boldy. Murtty obalar b.z.d. VII-III ǵasyrlarda qurastyryldy dep toptyń ǵalymdary eseptedi. Ortalyq Qazaqstan aýmaǵyn mekendegen adamdar erekshe jerleý qurylystaryn qaldyrylǵan. Meniń esime bir suraq keldi. Nege Berel qorymdarynan tabylǵan sarkofagtarda nemese máńgi ton qabattary sekildi jerlenbegen? Sebebi, bul Tasmola mádenıetindegi «Murtty» obalardyń ózindik ereksheliginde. Onyń uzyn jaq bóliginde adam jerlense, al ekinshi jerine óziniń jylqysyn jerlegen.  Al olardyń maǵynasy adamdar ol qaıtys bolǵannan keıin ekinshi ómirinde óziniń jylqysy men qarý jaraqtary kerek bolady dep oılady, ony uzynǵyp jasaǵany qudaıǵa aparar jol dep oılady. Osyndaı «Murtty» obalar elimizde 300-den astam eken. Biz olardy Ortalyq, Soltústik jáne Shyǵys Qazaqstannan taptyq. Sonymen bul ekspedısıa oljaly aıaqtaldy.  Bul shyǵarma meniń bolashaq arheolog retindegi bir kúnim taqyrybynda jazylǵan. Men elimizdegi arheologıa salasynyń damyp, K. Aqyshev, Á.Marǵulan. Z.Samashev, K.Baıpaqov atalarymyz sekildi ataqty arheolog-ǵalymdardyń izin jalǵastyratyn jastar kóbeıip, syry ashylmaǵan jádigerler zertteledi degen oıdamyn.

---