Myń bir maqal, júz bir jumbaq
Atyraý oblysy, Isataı aýdany,
Zıneden selosy, Iý.Gagarın atyndaǵy orta mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi Aqtaeva Janna Turlanqyzy
Taqyryby: Myń bir maqal, júz bir jumbaq
Maqsaty:
1. Oqýshylardy «Sóz máıegi - maqal» degendeı, ata-babamyzdan qalǵan ósıet sózderi arqyly adamgershilikke, oıyn naqty, durys jetkizýge, tapqyr sóıleýge úıretý.
2. Sóz óneri arqyly oqýshylardyń dúnıetanymyn keńeıtýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: qanatty sózder jazylǵan plakattar, sharlar.
Ótilý barysy:
Qurmetti oqýshylar! Búgin bizdiń synybymyzda «Myń bir maqal, júz bir jumbaq» oıyny ótkeli tur.
Bul saıysqa eki top qatysady:
1. «Suńqar» toby.
2. «Barys» toby.
Qurmetti ustazdar sizderdiń ishterińizden ádil qazylardy saılap alsaq.
Aldymen maqal-mátel degenimiz ne? Qysqasha toqtalyp ótsek: Maqal-mátel – ata babamyzdan qalǵan óshpes mura. Kólemi jaǵynan shaǵyn bolǵanmen, ýaqyt ótken saıyn maǵynasy tereńdep, quny artyp, qymbat qazynaǵa aınalyp keledi. Maqal-mátel – tárbıelik máni zor, rýhanı baılyq. Osy tusta men osy maqal men mátel aıyrmashylyǵyn túsindirip ótkim kelip otyr.
Mysaly: Maqalda qorytyndy, tujyrymdy túıin aıtylady. Aıtylar oı naqty tolyq jetkiziledi. Mysaly: «Er jigit eli úshin týady, eli úshin óledi» degen maqalda eldi qorǵaý, jerdi qorǵaý naǵyz jigittiń isi ekendigi aıtylyp tur.
Al, mátelde oı tikeleı bildirilmeı tuspaldap, janamalap aıtylady.
Mysaly: «Kóppen kórgen uly toı». Munda ne kórseń de halyqpen birge kór, óz basyńnyń ǵana qamyn oılama degen sóz tuspaldap aıtylyp tur.
Bizdiń maqsatymyz, oqýshynyń bilimge degen qushtarlyǵyn, izdenimpazdyǵyn, oqý deńgeıin jáne oıyn naqty durys jetkizýge, tapqyr sóıleýge salmaqty oı aıtýǵa úıretý bolyp tabylady. Endeshe biz búgingi saıysymyzdy bastaıyq.
1-týr: «Kim kóp biledi?» Qatysýshy toptar maqal – mátel aıtýdan jarysady.(1 mınýt ýaqyt beriledi, sol ýaqyttyń ishinde toptar qansha maqal aıtsa, upaı sany da soǵan qarap qoıylady)
2-týr: Maqal – sózdiń máıegi
(taqtada maqal-máteldiń basy beriledi, qatysýshy toptar maqaldy jalǵastyrady)
1. Jaqsy kisi baıqap sóıler, ...(jaman kisi shaıqap sóıler)
2. Er eline, ...(ıt ıesine)
3. Balapan uıada ne kórse ... (ushqanda sony iledi)
4. Óner - aǵyp jatqan bulaq, ...(Bilim – janyp turǵan shyraq)
5. Jaqsynyń aty ólmeıdi ...(Ǵalymnyń haty ólmeıdi)
6. Kóz jetpegen jerge, ...(sóz jetedi)
7. Otyz tisten shyqqan sóz, ...(otyz rýly elge taraıdy)
8. Dushpany kópter saqtana júredi, ...(Dosy kópter maqtana biledi)
9. Jalǵan dostan ...(jaý artyq)
10. Ónerliniń qoly altyn, ...(óleńshiniń sózi altyn)
11. Eńbek etseń erinbeı, ...(toıady qarnyń tilenbeı)
12. Otan úshin kúres - ...(elge tıgen úles)
3 – týr: Kim tapqyr?
- Al balalar, men Sizderge jumbaq aıtamyn. Jumbaq degen alaqandy jumýdan, ıaǵnı qoldyń ishinde bir nárseni jasyryp, jumyp turyp, sony tap degennen shyqqan. Jumbaq jasyrǵanda aıtylar nárseni oıda búgip qalyp, soǵan uqsas nárselerge teńep, tuspaldap sıpattap aıtady. Mysaly:
Turǵanmen jyraq ózi,
Taýsylmaıtyn shyraq kózi (Kún)
Sharty: Muǵalim jumbaq jasyrady, jaýabyn aıtý kerek, sol jumbaqtyń jaýabyn taýyp aıtqan soń, jaýabyna sáıkes maqal aıtý kerek.
1.Jumbaq: Shyńdary shyrqaý,
Kóship júr bir taý. (Túıe)
Maqal: Kórmes túıeni de kórmes.
2. Jumbaq: Jaıǵan jastyq sógildi,
Appaq mamyq tógildi. (Qar)
Maqal: Qalaýyn tapsa qar janar.
3. Jumbaq: Jelden jeligedi
Sýdan sheginedi. (Ot)
Maqal: Otan ottan da ystyq.
4. Jumbaq: Jylt-jylt etedi
Jylǵadan ótedi. (sý)
Maqal: Sýdyń da suraýy bar.
5. Jumbaq: Ózimnen ózgeniń bárin kóremin. (Kóz)
Maqal: Kóz qorqaq, qol batyr.
6. Jumbaq: Syldyrdan qorqady, shoshynyp jortady. (Qoıan)
Maqal: Qoıandy qamys, erdi namys óltiredi.
4-týr: «Danalyq oıdan dán izde» saıysy
Sharty: Toptar sandardy tańdaý arqyly ózderi maǵynasyn túsindiretin maqal-máteldi tańdap, taldaıdy.
1- uıashyq: Apama jezdem saı. 20
2-uıashyq: Tasty jerde egin bolmas,
Tekti bala tegin bolmas. 30
3-uıashyq: Azǵa qanaǵat etpegen, kópten qur qalar.40
4-uıashyq: Jalǵan dostan jaý artyq. 10
5-týr: «Ne deý kerek mundaıda?» saıysy
(Sizderge bir-bir jaǵdaıattan beriledi. Sizder osyndaı jaǵdaıda aıtylatyn maqaldardy jazyp oqısyzdar)
1-top. Ertede Odaǵaı degen ótirikshi bolypty. Ol balasyn ótirikke baýlypty. Buǵan ábden mashyqtanǵan balasy ótirik aıtpasa otyra almaıdy eken. Bir jıynda ákesiniń qasynda otyrǵan ol:
- Aspanda ıt qyńsylaıdy ǵoı, - depti.
- It ushatyn ba edi? – depti bireý.
- Baǵana bir qus kúshik kóterip ketip edi, áli óltirmegen eken ǵoı, - depti Odaǵaı.
Sonda bir qarıa: - Apyr-aı, - dep ókinishpen basyn shaıqaǵan eken.
2-top. Syrym Bóken bıge sálem berýge barsa, qart: - Qaı balasyń? – depti.
- Dattyń balasymyn, - depti Syrym.
- Qoı baǵa almaıtyn jamannan da qolaqpandaı ul týady eken-aý,-deıdi Bóken.
6-týr: «Biz bilmeıtin bir maqal»
(Toptar kúndelikti ómirde qoldanylmaıtyn maqal-mátelderdi aıtyp arnamalaıdy)
1. Qarańǵyda tapqanyńdy hanǵa berme,
Jaryqta tapqanyńdy janǵa berme.
Maǵynasy: eńbekpen tapqanyńdy orynsyz shashpa.
2. Kisi bolar balanyń kisimenen isi bar,
Kisi bolmas balanyń bolyp keler ishi tar.
Maǵynasy: bolashaqta jaqsy azamat bolatyn bala kishkentaıynan kópshil, keńpeıil bolyp keledi.
3. Ózin-ózi syılaǵan er baqytty,
Ózin-ózi bılegen el baqytty.
Maǵynasy: Adam áýeli óz qadirin bilse ǵana el men jer qadirin bile alady.
4. Shyn er jeńse, tasymas,
Jeńilse jasymas.
Maǵynasy: Qandaı jaǵdaı bolsa da, óz-ózińdi sabyrly ustap úıren.
Qorytyndy.
Ata-babadan qalǵan asyl mura maqal-mátelder men jumbaqtardy umytpaı, jadymyzǵa saqtap júreıik, balalar! Búgingi saıysqa qatysqan oqýshylarǵa raqmet aıtamyz.
Osymen saıysymyz aıaqtaldy.
Sóz kezegi qazylar alqasynda.
Jeńgen topty marapattaý.
1. Qardaı appaq,
Baldaı tátti-aq (qant)
2. Kúnde oǵan qaraımyn,
Qarap shashymdy taraımyn. (aına)
3. Aıaǵy joqjúredi,
Aýzy joq sóıleıdi. (hat)
4. Shyr-shyr etedi,
Qulaǵyńnan ótedi.
Ustaı alsań,
Sóılep ketedi. (telefon)
5. Aınalada aq otaý,
Aýzy-murny joq otaý. (jumyrtqa)
6. Qabat-qabat qattama,
Aqylyń bolsa, attama. (kitap)
7. Óshirdi, súrtti,
Ózgeni qurtty,
Ózin de qurtty. (óshirgish)
8. Úıretken bilimdi
Qyryq eki ilimdi. (alfavıt)
Zıneden selosy, Iý.Gagarın atyndaǵy orta mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi Aqtaeva Janna Turlanqyzy
Taqyryby: Myń bir maqal, júz bir jumbaq
Maqsaty:
1. Oqýshylardy «Sóz máıegi - maqal» degendeı, ata-babamyzdan qalǵan ósıet sózderi arqyly adamgershilikke, oıyn naqty, durys jetkizýge, tapqyr sóıleýge úıretý.
2. Sóz óneri arqyly oqýshylardyń dúnıetanymyn keńeıtýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: qanatty sózder jazylǵan plakattar, sharlar.
Ótilý barysy:
Qurmetti oqýshylar! Búgin bizdiń synybymyzda «Myń bir maqal, júz bir jumbaq» oıyny ótkeli tur.
Bul saıysqa eki top qatysady:
1. «Suńqar» toby.
2. «Barys» toby.
Qurmetti ustazdar sizderdiń ishterińizden ádil qazylardy saılap alsaq.
Aldymen maqal-mátel degenimiz ne? Qysqasha toqtalyp ótsek: Maqal-mátel – ata babamyzdan qalǵan óshpes mura. Kólemi jaǵynan shaǵyn bolǵanmen, ýaqyt ótken saıyn maǵynasy tereńdep, quny artyp, qymbat qazynaǵa aınalyp keledi. Maqal-mátel – tárbıelik máni zor, rýhanı baılyq. Osy tusta men osy maqal men mátel aıyrmashylyǵyn túsindirip ótkim kelip otyr.
Mysaly: Maqalda qorytyndy, tujyrymdy túıin aıtylady. Aıtylar oı naqty tolyq jetkiziledi. Mysaly: «Er jigit eli úshin týady, eli úshin óledi» degen maqalda eldi qorǵaý, jerdi qorǵaý naǵyz jigittiń isi ekendigi aıtylyp tur.
Al, mátelde oı tikeleı bildirilmeı tuspaldap, janamalap aıtylady.
Mysaly: «Kóppen kórgen uly toı». Munda ne kórseń de halyqpen birge kór, óz basyńnyń ǵana qamyn oılama degen sóz tuspaldap aıtylyp tur.
Bizdiń maqsatymyz, oqýshynyń bilimge degen qushtarlyǵyn, izdenimpazdyǵyn, oqý deńgeıin jáne oıyn naqty durys jetkizýge, tapqyr sóıleýge salmaqty oı aıtýǵa úıretý bolyp tabylady. Endeshe biz búgingi saıysymyzdy bastaıyq.
1-týr: «Kim kóp biledi?» Qatysýshy toptar maqal – mátel aıtýdan jarysady.(1 mınýt ýaqyt beriledi, sol ýaqyttyń ishinde toptar qansha maqal aıtsa, upaı sany da soǵan qarap qoıylady)
2-týr: Maqal – sózdiń máıegi
(taqtada maqal-máteldiń basy beriledi, qatysýshy toptar maqaldy jalǵastyrady)
1. Jaqsy kisi baıqap sóıler, ...(jaman kisi shaıqap sóıler)
2. Er eline, ...(ıt ıesine)
3. Balapan uıada ne kórse ... (ushqanda sony iledi)
4. Óner - aǵyp jatqan bulaq, ...(Bilim – janyp turǵan shyraq)
5. Jaqsynyń aty ólmeıdi ...(Ǵalymnyń haty ólmeıdi)
6. Kóz jetpegen jerge, ...(sóz jetedi)
7. Otyz tisten shyqqan sóz, ...(otyz rýly elge taraıdy)
8. Dushpany kópter saqtana júredi, ...(Dosy kópter maqtana biledi)
9. Jalǵan dostan ...(jaý artyq)
10. Ónerliniń qoly altyn, ...(óleńshiniń sózi altyn)
11. Eńbek etseń erinbeı, ...(toıady qarnyń tilenbeı)
12. Otan úshin kúres - ...(elge tıgen úles)
3 – týr: Kim tapqyr?
- Al balalar, men Sizderge jumbaq aıtamyn. Jumbaq degen alaqandy jumýdan, ıaǵnı qoldyń ishinde bir nárseni jasyryp, jumyp turyp, sony tap degennen shyqqan. Jumbaq jasyrǵanda aıtylar nárseni oıda búgip qalyp, soǵan uqsas nárselerge teńep, tuspaldap sıpattap aıtady. Mysaly:
Turǵanmen jyraq ózi,
Taýsylmaıtyn shyraq kózi (Kún)
Sharty: Muǵalim jumbaq jasyrady, jaýabyn aıtý kerek, sol jumbaqtyń jaýabyn taýyp aıtqan soń, jaýabyna sáıkes maqal aıtý kerek.
1.Jumbaq: Shyńdary shyrqaý,
Kóship júr bir taý. (Túıe)
Maqal: Kórmes túıeni de kórmes.
2. Jumbaq: Jaıǵan jastyq sógildi,
Appaq mamyq tógildi. (Qar)
Maqal: Qalaýyn tapsa qar janar.
3. Jumbaq: Jelden jeligedi
Sýdan sheginedi. (Ot)
Maqal: Otan ottan da ystyq.
4. Jumbaq: Jylt-jylt etedi
Jylǵadan ótedi. (sý)
Maqal: Sýdyń da suraýy bar.
5. Jumbaq: Ózimnen ózgeniń bárin kóremin. (Kóz)
Maqal: Kóz qorqaq, qol batyr.
6. Jumbaq: Syldyrdan qorqady, shoshynyp jortady. (Qoıan)
Maqal: Qoıandy qamys, erdi namys óltiredi.
4-týr: «Danalyq oıdan dán izde» saıysy
Sharty: Toptar sandardy tańdaý arqyly ózderi maǵynasyn túsindiretin maqal-máteldi tańdap, taldaıdy.
1- uıashyq: Apama jezdem saı. 20
2-uıashyq: Tasty jerde egin bolmas,
Tekti bala tegin bolmas. 30
3-uıashyq: Azǵa qanaǵat etpegen, kópten qur qalar.40
4-uıashyq: Jalǵan dostan jaý artyq. 10
5-týr: «Ne deý kerek mundaıda?» saıysy
(Sizderge bir-bir jaǵdaıattan beriledi. Sizder osyndaı jaǵdaıda aıtylatyn maqaldardy jazyp oqısyzdar)
1-top. Ertede Odaǵaı degen ótirikshi bolypty. Ol balasyn ótirikke baýlypty. Buǵan ábden mashyqtanǵan balasy ótirik aıtpasa otyra almaıdy eken. Bir jıynda ákesiniń qasynda otyrǵan ol:
- Aspanda ıt qyńsylaıdy ǵoı, - depti.
- It ushatyn ba edi? – depti bireý.
- Baǵana bir qus kúshik kóterip ketip edi, áli óltirmegen eken ǵoı, - depti Odaǵaı.
Sonda bir qarıa: - Apyr-aı, - dep ókinishpen basyn shaıqaǵan eken.
2-top. Syrym Bóken bıge sálem berýge barsa, qart: - Qaı balasyń? – depti.
- Dattyń balasymyn, - depti Syrym.
- Qoı baǵa almaıtyn jamannan da qolaqpandaı ul týady eken-aý,-deıdi Bóken.
6-týr: «Biz bilmeıtin bir maqal»
(Toptar kúndelikti ómirde qoldanylmaıtyn maqal-mátelderdi aıtyp arnamalaıdy)
1. Qarańǵyda tapqanyńdy hanǵa berme,
Jaryqta tapqanyńdy janǵa berme.
Maǵynasy: eńbekpen tapqanyńdy orynsyz shashpa.
2. Kisi bolar balanyń kisimenen isi bar,
Kisi bolmas balanyń bolyp keler ishi tar.
Maǵynasy: bolashaqta jaqsy azamat bolatyn bala kishkentaıynan kópshil, keńpeıil bolyp keledi.
3. Ózin-ózi syılaǵan er baqytty,
Ózin-ózi bılegen el baqytty.
Maǵynasy: Adam áýeli óz qadirin bilse ǵana el men jer qadirin bile alady.
4. Shyn er jeńse, tasymas,
Jeńilse jasymas.
Maǵynasy: Qandaı jaǵdaı bolsa da, óz-ózińdi sabyrly ustap úıren.
Qorytyndy.
Ata-babadan qalǵan asyl mura maqal-mátelder men jumbaqtardy umytpaı, jadymyzǵa saqtap júreıik, balalar! Búgingi saıysqa qatysqan oqýshylarǵa raqmet aıtamyz.
Osymen saıysymyz aıaqtaldy.
Sóz kezegi qazylar alqasynda.
Jeńgen topty marapattaý.
1. Qardaı appaq,
Baldaı tátti-aq (qant)
2. Kúnde oǵan qaraımyn,
Qarap shashymdy taraımyn. (aına)
3. Aıaǵy joqjúredi,
Aýzy joq sóıleıdi. (hat)
4. Shyr-shyr etedi,
Qulaǵyńnan ótedi.
Ustaı alsań,
Sóılep ketedi. (telefon)
5. Aınalada aq otaý,
Aýzy-murny joq otaý. (jumyrtqa)
6. Qabat-qabat qattama,
Aqylyń bolsa, attama. (kitap)
7. Óshirdi, súrtti,
Ózgeni qurtty,
Ózin de qurtty. (óshirgish)
8. Úıretken bilimdi
Qyryq eki ilimdi. (alfavıt)
You Might Also Like
-
Aqtóbe oblysy,Áıteke bı aýdany, M. Jumabaev atyndaǵy orta mekteptińbastaýysh klass muǵalimi Týrsynbekova Halıda Hamıtovna
