InfoHub Logo

Móde qaǵan (qytaı jazbalarynda Maodýn, keıbir ádebıetterde Oǵyz qaǵan, t.j.b. - b.z.b. 174 j.) — ǵundardyń áıgili táńirquty. Ákesi Tuman da ǵun kósemi bolǵan. Móde ákesi dúnıeden qaıtqan soń muragerlik jolmen táńirqut taǵyna otyrady. Tumannyń ýaqytynda ǵundar biraz jerlerinen aıyrylady. Móde bılik qurǵan tusta, ıaǵnı b.z.b. III ǵasyrdyń aıaǵyndaǵy kezeńde ǵundar qýatty elge aınaldy. Móde qolbasshylyq darynynyń arqasynda san myńdaǵan myqty ásker quryp, onda temirdeı tártip ornata aldy. Ol shynyqtyrǵan shabandoz sadaqshylary eptilik pen áskerı qabilet jaǵynan bárinen basym túsetin. Móde erjúrek ári tapqyr qolbasshy edi. Móde ushkan kezde jandy túrshiktirer ashshy dybys shyǵaratyn jebe oılap tapty. Osy dybystyń ózi jaý áskeriniń boıyna úreı qondyratyn.

Móde kórshiles halyqtardy, batysta ıran tildes kóshpeli taıpalar — ıýechjılerdi, soltústikte — Enesaı boıyndaǵy ejelgi qyrǵyzdar men Ońtústik Sibir taıpalaryn, shyǵysta - dýnhýlardy baǵyndyrdy. Al ońtústikte qýatty Qytaı memleketimen kúres júrgizdi. Qytaılar Móde qaǵanǵa jibek, bıdaı jáne basqa da taýarlar túrinde jıi-jıi salyq tólep turýǵa májbúr boldy. Qytaı ımperatory oǵan áıeldikke hanshaıymdaryn bergen. Sonyń nátıjesinde ǵundar men Qytaı arasynda biraz ýaqytqa beıbit kelisim jasalǵan. Ǵundardyń tegeýrinine tótep berý úshin qytaılar óte uzyn jáne berik Uly qorǵan turǵyzǵan, ol qazirgi kúnge deıin saqtalǵan.

Qudiretti kórshilerine táýeldi bolǵan elin olardyń tyrnaǵynan julyp alyp, tuńǵysh kóshpendiler ımperıasyn qurǵan uly qolbasshy — Móde qaǵan b.z.b. 174 jyly qaıtys boldy. Ol qurǵan Ǵun memleketi úsh júz jyl ómir súrdi, al onyń uly ámirshisiniń esimi myńjyldyqtar boıy jasap keledi.

 

---