InfoHub Logo

Muǵalimniń kásibı damýy - tynymsyz izdenis

Muǵalim óziniń bilimin úzdiksiz kóterip otyrǵanda ǵana bilimdi, pedagogıka, metodıkadan habardar, jaqsy oqyta biletin muǵalim bola alady. Rasymen de, ómirdegi san túrli mamandyq bar, adam balasy ózi tańdap alǵan kásibiniń maıtalmany bolýy kerek, al sol kásibiniń maıtalmany bolý úshin ne kerek? Árıne, eńbek kerek, izdenis kerek, ózin - ózi jan - jaqty adam retinde, tulǵa retinde úzdiksiz damytý kerek.
Mekteptiń jany, mekteptiń júregi – muǵalim dep aıtyp ta, estip te jatamyz. Ahmet Baıtursynovtyń «Mekteptiń jany – muǵalim. Muǵalim qandaı bolsa, mektep sondaı bolmaqshy. Iaǵnı, muǵalim bilimdi bolsa, ol mektepten kóbirek bilimdi tulǵalar shyǵady. Solaı bolǵan soń, eń áýeli mektepke keregi – bilimdi, pedagogıka, metodıkadan habardar, jaqsy oqyta biletin muǵalim» degen sózinde qanshama oı, qanshama túıin jatyr. Rasymen de, ómirdegi san túrli mamandyqtardyń ishinde bilimdilikti, kásibılikti, tárbıelilik pen sheberlikti asa qajet etetin mamandyqtyń birden - biri – muǵalim mamandyǵy. Sondyqtan da urpaq tárbıesi men bilimi máselesi kezek kúttirmeıtin, egemendi elimizdiń bolashaǵyn aıqyndaıtyn eń mańyzdy mindetterdiń biri. Osy mindetti sheshý pedagogtyń enshisinde. Olaı bolsa, qoǵam pedagogqa úlken úmit artyp, el taǵdyryn senip tapsyryp otyr jáne odan joǵary jaýapkershilikti talap etedi. Osyndaı kúrdeli máseleniń sheshimin tabý jolynda pedagogıka ǵylymynyń kóptegen ǵalymdary talmaı izdenip, zertteýler júrgizip, óz kezeginde bilim berý salasyna jańalyqtar men ózgerister engizýde. Al pedagogtar bolsa, óz pedagogıkalyq is - áreketinde sol jańalyqtardy, ınovasıalyq tehnologıalardy, ádis – tásilderdi jete uǵynyp, tájirıbede utymdy qoldana bilýleri kerek.
Muǵalimniń ózindik damýyńda ol "Nelikten osyndaı jaǵdaı oryn aldy? nemese almady?", "Kemshilikterimdi qalaı jetistikke aınaldyramyn?", "Keleshekte is - tájirıbemdi qalaı jaqsartamyn?" degen suraqtardy únemi qoıa otyryp, kásibı refleksıa júrgize bilýi kerek. Refleksıa deńgeıinen tez arada shyǵyp biz damı bastaıtynymyz sózsiz. Biz óz kásiptik deńgeıimiz týraly oılanýymyz kerek, sebebi jańa ýaqyt jańa talap qoıyp otyr. Buryńǵy "dástúrli" sabaq óz kúshin joıýda, oqýshylar ózderine kerekti málimetterdi, ınformasıalardy ınternet júıesinen alý dárejesine jetti. Bári de oılaı alady, bári oıdan bastalady. Qazirgi jańa formasıa pedagoginiń - "refleksıvti praktık" dep ataýǵa bolady dep esepteımin, ıaǵnı ondaı pedagog - óziniń oqytý jáne oqý tájirıbesin damytý, ózgertý jáne jetildirý ádisterin muqıat jáne únemi oılastyryp júretin pedagog. Jańa tehnologıalardyń ádis - tásilderin sabaqtarymyzda qoldana otyryp, olardyń tıimdiligin aıqyndap, biz olardy meńgeremiz jáne jańa tehnologıalardy meńgerý bizdiń ıntellektýaldyq, kásiptik, adamgershilik, rýhanı, azamattyq jáne de basqa kóptegen adamı kelbetiniń qalyptasýyna ıgi áser tıgizedi, ózin - ózi damytyp, oqý - tárbıe úrdisin tıimdi uıymdastyrýymyzǵa kómektesedi. Árbir sabaqta ártúrli jańa tehnologıalardy, ádis - tásilderdi qoldana otyryp, biz óz - ózimizdi damytyp, oqý - tárbıe úrdisin tıimdi uıymdastyrýǵa úırenemiz. Árıne, jumysymyzda qıynshyldyqtar da kezdesedi, degenmen olardy ótý barysynda biz tájirıbe jınaqtaımyz, jattyǵamyz, maqsatqa jetýge umtylamyz. Aldymyzǵa qoıǵan maqsatqa jetýde oqý - tárbıe jumysyndaǵy ádis - tásilderdi qoldana otyryp, oqýshylardyń aqyl - oıyn damytýdy maqsat etetin bolǵandyqtan olardyń dara erekshelikterin bilip, sanasyp otyrýymyz kerek. Bul - árbir ustazdyń paryzy.
Muǵalim ózindik damýyna kásibı refleksıa jasaı otyra, jańa ádis - tásilderdi jetik meńgerýge qalyptasady, sapaly nátıjege jetýge múmkindik beredi. Óz jumysymyzda refleksıa jasap, zaman talabyna saı daǵdylanamyz, úırenemiz, biz óz áreketimiz arqyly ǵana damımyz. Muǵalimder ózderimizdiń bilimimiz ben kásibı daıyndyqtarymyzǵa sáıkes, ózderimizdiń jumysymyz týraly tolǵanysta bolýymyz kerek. Refleksıvti oıdy sheshýge jatatyn máselelerdi zıatkerlendirý turǵysynan qarastyra otyryp, ıdeıalar men boljamdardy damytyp, praktıkalyq jaǵdaıattardyń zertteýlerine bastama jasap jáne iske asyrýymyz kerek. Osylaısha oqytýǵa erekshe yqpal etiledi.
Kásibılik – ustazdyń psıhologo - pedagogıkalyq, ǵylymı - pándik bilim - biliktiń mádenı - adamgershilik ustanymdarymen úılesýdiń joǵary deńgeıi. Kásibı quzyrettilik – óz betinshe jáne jaýapty áreket jasaýǵa múmkindik beretin belgili bir psıhıkalyq jaǵdaı, arnaıy bilimniń bolýy, jalpy jáne arnaıy erýdısıanyń bolýy, ǵylymı - kásibı daıyndyǵyn únemi jetildirý, kúndelikti is - árekette mindetterdi sheshý úshin eńbek sýbektisiniń kásibı daıyndyǵy jáne qabileti. Al muǵalimniń kásibı quzyrettiligi bilim berý nátıjesin qamtamasyz etetin sheshýshi faktor, óz kezeginde, tipti qoǵam jaǵdaıynyń sapaly ózgerýine áser etedi. Mine, sondyqtan da, qazirgi pedagog bilim berý úrdisin uıymdastyrýdyń kópqyrlylyǵy týraly bilýi shart. Iaǵnı, pedagog óz qyzmetine qatysty ınovasıalardy, tehnologıalardy, ózgeristerdi jaqsy meńgergen bolýy qajet. Sonymen qatar, qazirgi kezde muǵalimge degen dástúrli kózqarastar ózgerdi. Kez kelgen pedagog kásibı jáne tulǵalyq ósýdiń birden bir joly – kásibı ózin – ózi jetildirý ekenin túsingeni durys. Ustazdyń jeke tulǵalyq qasıetteri pedagogıkalyq is - árekettiń ishki mazmunyn qurap, sheber - ustaz bolyp qalyptasýǵa asa qajet. Qazirgi tańdaǵy kóptegen pedagogtar óziniń kásibı jetilýine kóp mán bermeıdi. Ony ártúrli jaǵdaılarmen baılanystyryp jatady. Degenmen, joǵaryda aıtyp ketken qoǵamymyzdaǵy sheshimin kútip turǵan máseleler eshqandaı syn kótermeıdi.
Oıymdy qoryta kele muǵalimniń kásibı damýynda keri baılanys, kásibı refleksıa - manyzdy ekendigi sózsiz. Qazirgi kezde qoǵam daryndy, qabiletti adamdardy qajet etedi. Úzdiksiz jańalyq engizý bilim berý salasynda mektep jumysynyń damýynyń eń basty faktor bolyp otyr. Ár muǵalim óz is - áreketinde qajetti ózgeristerdi, ár túrli tájirıbeler jónindegi maǵlumattardy, jańa ádis - tásilderdi der kezinde qabyldap, durys paıdalanyp, kásibı damyp otyrýy kerek.