InfoHub Logo

Lakshmı Mıttal – álemdegi eń baı kásipkerlerdiń biri, Forbes reıtıńisinde nómiri úshinshi mıllıarder dep kórsetilgen. Sheteldik BAQ-tyń sózine sensek, Úndistannyń týmasy jasynan ilim izdep, alǵashqy kásipornyn Indonezáda ashqan. Álemdegi eń yqpaldy 50 adamnyń qataryna kiredi. Onyń metalýrgıalyq ımperıasy 30 eldegi kásiporynǵa qojalyq etedi. Lakshmı Mıttalǵa álemdik bolat óndirisiniń 10 paıyzy tıesili. Álemniń 18 elinde kásibin dóńgeletip otyrǵan Mıttaldyń kezekti kásiporny Qazaqstandaǵy Temirtaýda ornalasqan. Ol «Arselor Mıttal Temirtaý»-ǵa ıelik etý barysyn eske alyp, Ashhabadtaǵy Úndi menejmenti ınstıtýtynyń stýdentterimen ótken kezdesýinde óz bıznesiniń tarıhymen bólisken: – Biz 1995 jyly Temirtaýdaǵy 34 myń adam jumys jasaıtyn «Karmet» ónerkásibin satyp aldyq. Sol kezde bul elde qysta qyryq gradýs aıaz, jazda qyryq gradýs aptap ystyq bolatynyn bilgen joqpyz. Bolat quıatyn zaýytty satyp almaq bolǵanymyzda, basshysy joq qalaǵa kelgendeı kúı keshtik. Temirtaýdyń qala mártebesi bolsa da, sý men elektr jaryǵy joq bolatyn. Biz Qazaqstanda zaýyt satyp alamyz degende esinen aýysyp ketken shyǵar dep oılaǵandar da bolǵan. Dúnıejúzine tanymal Mıttal myrzanyń aıtqanyna sensek, jaǵdaı   oıdaǵydaı kórinedi. Biraq, sońǵy jyldary Temirtaýda oryn alǵan keleńsiz jaıttardan soń, álemdik magnattyń sózine kúmándana bastadyq. 1995 j. 17 qarashada Qaraǵandy metalýrgıa kombınatyn jekeshelendirýe baılanysty jabyq tender ótti. Sol kezde «Ispat Interneshnl LTD» kompanıasy tórt básekelesten ozyp shyqqan. Kompanıanyń shtab páteri London qalasynda ornalasqan. Nátıjesinde «Ispat Karmet» AAQ quryldy. Kelisim boıynsha kompanıa Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetine Qarmetkombınattyń qaryzdaryn jabý úshin alǵashynda 52 mln. dollar jáne jınaqtalyp qalǵan jalaqy qaryzy úshin 11 mln dollar tóleýdi moınyna aldy. Munymen qosa bir jyl ishinde memleket basqarýynda bolǵan QarMK-yn saýyqtyrýǵa jumsalǵan qarjylardy Respýblıkalyq qalpyna keltirý bankine qaıyrýdy mindettendi. Bul kezde «Ispat Intershashnl» jylyna 12 mln. tonnaga deıin suıyq metal óndire alatyn álemdegi eń iri jeke menshik kompanıalardyń birinen sanalatyn. Qarmetkombınatty satyp alǵannan keıin álemdik bolat óndirýdegi 32-orynnan 14-orynǵa shyqty. Osy zamanǵa saı tehnologıalyq qurylǵylar engizilip, jańa óndirister salyna bastady. Búginde kompanıanyń zaýyttary 4 qurlyqtyń 14 elinde, onyń ishinde AQSH, Fransıa, Germanıa, Polsha, Chehıa, Rýmynıa, Bosnıa, Makedonıa, AQSH, Kanada, Meksıka, Trınıdad, Ońtústik Afrıka Respýblıkasy men Aljırde bar. Olarda 164 myń adam jumys isteıdi. Jylyna 70 mln. tonna bolat óndiredi

Ol qalaı baıydy?

Bilesiz be, onyń ómir jolyn úlgi etetin kitaptar bar. «Mıllıarder bolǵyń kelse, Mıttaldaı bol» deıdi.

Búgingi mıllıarder degen, burynǵynyń meshkeıi emes pe? Mıttal qansha mıllıarder bolsa da, ol oǵan az.

Ol óte sarań. Oǵan qarasty «Arselor Mıttal Temirtaý» metalýrgıalyq kásipornynyń jumysshylary Mıttaldyń «tájirıbelerinen» talaı  taıaq jedi. Osydan shamamen 10 jyl buryn Lakshmı «Arselor Mıttal Temirtaýdyń» metalýrgteri men shahterlerine mynadaı «syı» jasaıdy. Mıttal zaýyt jumysshylarynyń barlyǵyn «kásiporynnyń ortaq ıesine» aınaldyrady. Osy maqsatta 347 mıllıon  aksıany basyp shyǵaryp, onyń 712 myńy ujymnyń arasynda úlestiriledi. Mıttal muny ózinshe «on úshinshi aılyq» dep atapty. Aılyǵy qansha deseńiz, jyl sońynda árbir jumysshyǵa…100 teńgeden «buıyrǵan». Ol kezderi bul aqsha bir temekeniń quny edi. Qazir she?

Onyń osy ýaqytqa deıin Qazaqstanǵa qansha ınvestısıa quıǵany belgisiz. Áıteýir Memleket basshysy Nazarbaevtyń qabyldaýynda bolǵanda bylaı degenin estigenbiz:

– Sońǵy 4 jyl boıy «Arselor Mıttal Temirtaý» ósip keledi. Jyl saıyn biz 350-400 mln ınvestısıa quıýdamyz, – degen-tuǵyn Mıttal.

Mundaı ınvestısıalardyń qalaı jáne qaıdan keletinin saıasatker, qazir AQSH-ta turatyn Ǵalymjan Jaqıanov aıtyp ketken edi.

– Qarjyny syrttan ákelip, ekonomıkamyzǵa quıǵan ınvestordy kórgen emespin. Barlyǵy da óz esebimizden. Aıtalyq, «kómir kenishine 20 mln dollar bólindi» dep statısıka málimetterin beredi. Biraq, ol aqsha ne kómirdiń ózin satyp tapqan, ne bankterden nesıege alynǵan. Ol nesıeni de qaıtarý úshin keıin kómir satyp, ornyn toltyrady. Sonda qarasańyz, qaıta aınalyp, bári de óz esebimizden, óz qazba-baılyǵymyzdan túsken aqshadan shyǵady eken. Bul – «ınvestısıalary». Bylaısha aıtqanda, «óz tonymyzdy» ózimizge, tek teris aınaldyryp, qymbatqa satqanmen birdeı, – deıdi Ǵalymjan.

Mıttaldyń aıtyp otyrǵany da osy «óz ınvestısıamyz» emes pe?

Endeshe mundaı ınvestordan  bizge ne paıda? Memleketimiz úshin mundaı saıasat ne beredi?

Taǵy bir toqtalatyn tus

«Arselor Mıttal Temirtaý» jalǵyz bolat óndirisimen shektelip otyrǵan joq. Kompanıa budan tys Qaraǵandydaǵy 8 kómir shahtasyna jáne Ortalyq Qazaqstan men Soltústik Qazaqstandaǵy 4 temir rýdasyna ıelik etedi.

Mıttaldyń Qazaqstandaǵy fılıalyna qatysty óz oılaǵany bar. Ol – qysqartý. Bul Mıttal úshin jumysshylarǵa aqshany az tóleýdiń eń tıimdi amaly.

Ol bul ádisti Qazaqstanda ǵana emes, ózine qarasty búkil kompanıalardyń barlyǵynda qoldanyp keledi. 1996 jyly ol ırlandıalyq Irish Steel metkombınatynyń 600 adamyn jumystan shyǵaryp jiberdi. Mittal Steel Poland kombınatynyń jóndeý jumystaryna jumsalatyn shyǵyndy 25 paıyzǵa qysqartqandyqtan Polshanyń metalýrgıa tarıhynda buryn-sońdy bolmaǵan úlken apat boldy. 270 tonna shoıyn jerge tógildi.

Kúni keshe ǵana «Arselor Mıttal Temirtaý» bas dırektory Vıdjaı Pahadevana teńgeni quldyraýy jumysshylardyń aılyq aqysyn 25 paıyzǵa qysqartýǵa tek az ǵana ýaqytqa tejeý bolatynyn óziniń áleýmettik paraqshasynda jazypty.

Jalaqynyń qysqarýy ýaqyttyń enshisindegi dúnıe degeni bul. Salystyrar bolsaq, Qazaqstandaǵy mıttaldyq kásiporyndardyń jalaqysy dál sondaı baǵadaǵy ónim óndiretin reseılik kásiporyndarmen salystyrǵanda úsh ese tómen eken.

 Sonda bizge mundaı ınvestordan ne paıda?

---