«Naǵyz qazaq – dombyra» Dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshiniń senarıi
«Naǵyz qazaq – dombyra»
Dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshiniń senarıi
Taqyryby: «Naǵyz qazaq – dombyra»
Maqsaty: Oqýshylarǵa qazaq halqynyń kúıshilerin tanystyrý, olardyń kúılerin tyńdap, shyǵý tarıhymen zerttep, rýhanı azyq berý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, qazaqy kıiz úı jabdyqtary, sharlar.
(Sahna ashylady)
Prolog: «Sherli dombyra»
(Fanfar, júrgizýshi shyǵady)
Júrgizýshi:
Eki ishektiń birin qatty,
Birin sál - pál kem bura.
Naǵyz qazaq, qazaq emes,
Naǵyz qazaq – Dombyra.
Armysyzdar qurmetti qonaqtar, aıaýly ustazdar, jánede jas dostar! Búgingi mektebimizde Elbasymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasy aıasynda ótkizilgeli otyrǵan «NAǴYZ QAZAQ – DOMBYRA» atty dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshimizge qosh keldińizder! Elbasymyz «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasynda; «Elimiz jańa tarıhı kezeńge aıaq basty. Jyl basyndaǵy halyqqa Joldaýymda Qazaqstannyń úshinshi jańǵyrýy bastalǵanyn jarıaladym. Osylaısha, biz qaıta túleýdiń aıryqsha mańyzdy eki prosesi – saıası reforma men ekonomıkalyq jańǵyrýdy qolǵa aldyq. Bizdiń maqsatymyz aıqyn, baǵytymyz belgili, ol – álemdegi eń damyǵan 30 eldiń qataryna qosylý.
Endi, aýqymdy jáne irgeli jumystardy bastaǵaly otyrmyz. Memleket pen ult quryshtan quıylyp, qatyp qalǵan dúnıe emes, únemi damyp otyratyn tiri aǵza ispetti. Ol ómir súrý úshin zaman aǵymyna sanaly túrde beıimdelýge qabiletti bolýy kerek. Jańa jahandyq úrdister eshkimnen suramaı, esik qaqpastan birden tórge ozdy. Sondyqtan, zamanǵa sáıkes jańǵyrý mindeti barlyq memleketterdiń aldynda tur. Synaptaı syrǵyǵan ýaqyt eshkimdi kútip turmaıdy, jańǵyrý da tarıhtyń ózi sıaqty jalǵasa beretin proses. Eki dáýir túıisken óliara shaqta Qazaqstanǵa túbegeıli jańǵyrý jáne jańa ıdeıalar arqyly bolashaǵyn baıandy ete túsýdiń teńdessiz tarıhı múmkindigi berilip otyr. Men barsha Qazaqstandyqtar, ásirese, jas urpaq jańǵyrý jónindegi osynaý usynystardyń mańyzyn tereń túsinedi dep senemin. Jańa jaǵdaıda jańǵyrýǵa degen ishki umtylys – bizdiń damýymyzdyń eń basty qaǵıdasy. Ómir súrý úshin ózgere bilý kerek. Oǵan kónbegender tarıhtyń shańyna kómilip qala beredi.» dep jazdy.
Endeshe, bizdiń de búgingi keshimiz Elbasymyzdyń «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasynyń aıasynda bolmaq.
Sahnada Seıtektiń kúıi «Toıbastar»
Oryndaıtyn: Ábdiǵapparova Nuraına
Júrgizýshi:
Babamyzdyń muńysyń sen dombyra,
Anamyzdyń syrysyń sen dombyra.
Qazaǵymnyń júreginen jaralǵan,
Dalamyzdyń únisiń sen dombyra.
Sahnada Seken Turysbekovtyń kúıi «Kóńil tolqyny»
Oryndaıtyn: Muńaıtpas Erqanat
(Ekranda Dına Núrpeıisovanyń vıdeorolıgi qosylady)
Júrgizýshi:
Dına Nurpeıisova qazaqtyń áıgili kúıshi kompozıtory, Qazaqstannyń halyq ártisi. Ol 1861 jyly Batys Qazaqstan oblysy, Jańaqala aýdany, Beketaı qumy degen eldi mekende dúnıege keldi. Dına ata - ana shańyraǵynda bulańdap ósken jas keziniń ózinde - aq Dáýletkereı, Músiráli, Álikeı, Túrkesh, Uzaq, Esjan, Baıjuma, Balamaısań sıaqty kúıshilerdiń kúıin naqyshyna keltire tartyp, tóńiregi «dombyrashy qyz» dep ataǵan. Qarshadaı qyzdyń dańqyn estip, áıgili Qurmanǵazy arnaıy izdep kelgen. Ol Dınanyń dombyra tartysyna súısinip, bolashaǵynan úlken úmit kútip, batasyn bergen.
(Sahnaǵa Jetpis Ádemi «Quttyqtaımyn mama» ánimen shyǵady)
Júrgizýshi:
Dombyra munsha sheshen boldyń nege?
Kúı tolǵan kókiregiń shejire me?
Syr qozǵap ǵasyrlardan jónelesin,
Saýsaǵym tıip ketse ishegińe, - dep Qasym Amanjolov jyrlaǵandaı qazaq halqynyń basqa halyqtardan erekshelikteriniń biri ol óziniń ulttyq mýzykasynyń bolýy. Atadan balaǵa jetken, qadirlep kóziniń qarashyǵyndaı saqtalyp, qymbat qazynaǵa aınaldy. Qaımaǵy buzylmaı jetken bul ónerdiń bir shyńy dombyra kúıleri. Ortada Jas Ulandyqtardyń ádebı montajy.
Júrgizýshi:
Dombyram, júregimmen úndes ediń,
Senimen syrlasymdaı tildesemin.
Babamnan qalǵan muram sen bolmasań,
Ónerdiń ne ekenin bilmes edim.
Bákir Tájibaevtyń áni «Aqbulaq»
Oryndaıtyndar: Mansur men Káýsar
(Sahna syrtynda «Adaı» kúıi qosylady)
Júrgizýshi:
Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly 1823 jyly Atyraý oblysy, Jańaqala aýdanyna qarasty Jıdeli degen jerde dúnıege keldi. Jastaıynan alǵyr, dombyranyń qulaǵynda oınap ósken. Sondyqtan da, ol saharanyń dańǵyl kókirek dáýlesker kúıshisi Soqyr Esjandy alǵash kópip tyńdasymen - aq dombyrasynyń tilin men dinin túsinip, uıyp tyńdaıdy. Qurmanǵazynyń kóptegen shyǵarmalary bar. Sonyń biri Adaı kúıi.
Sahnaǵa Aýyldyq mádenıet Úıiniń dombyra úıirmesiniń jetekshisi Aıapova Baqyt apaıdy shaqyramyz.
Oryndalatyn kúı «Adaı»
Júrgizýshi:
Halyq kúıi «Kelinshek»
Sahnada Aıapova Bahyt apaı shákirtterimen.
Júrgizýshi:
Eki ishektiń birin qatty, birin sál - pál kem bura.
Naǵyz qazaq – qazaq emes, Naǵyz qazaq – Dombyra!
Bilgiń kelse bizdiń jaıdy, sodan sura tek qana:
Odan asqan joq shejire, odan asqan joq dana.
Aqıqatty aıtqandardyń bári osylaı sorlasyn
Dep bir handa shanaǵyna quıǵan onyń qorǵasyn.
Jalǵan sóılep kórgen emes dál sol kezdiń ózinde:
Appaq jalyn kúıdiń janyn jalap jatqan kezinde. - dep Qadyr Myrza Áli jyrlaǵandaı qazaq halqynyń árbir shyǵarmalarynda ózindik tarıhy bar. Baıyrǵy kezde qazaq úıiniń tórinde árdaıym dombyra ilýli turǵan nemese úı - ishiniń bireýi dombyrada kúı shertpeıtin otbasy qazaq arasynda kemde - kem bolǵan.
Sahnada Dáýletkereıdiń kúıi «Qos alqa»
Oryndaıtyn: Aıtbaı Ulpan
(«Týǵan jer» áni qosylady. Ulpan men Aıaýlym)
Júrgizýshi:
Ádemi sende áýen bar sezingenge,
Meniń de ony uqpaǵan kezim kem be?
Únińe qulaq tosam qulap túsip,
Tirliktiń ý – shýynan bezingende.
Bizdiń zamanymyzǵa qazaq halqynyń án - kúıleri, jyr dastandary osy kıeli dombyra arqyly jetken. Dombyrany árbir qazaq qasterlep úıiniń tórine ilip qoıady. Búgingi «Naǵyz qazaq – Dombyra» atty ádebı sazdy keshimizdi qorytyndylaý úshin búgingi keshimizdiń qadirli qonaqtary ardaqty anamyz Shektibaeva Sveta apaıymyzdy jánede Aýdandyq oqýshylar Úıiniń úıirme jetekshisi Bekmoldaev Jasulandy ortaǵa shaqyramyz.
Júrgizýshi:
Qurmetti kórermender! Elbasymyzdyń «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasy aıasynda ótken «Naǵyz qazaq – Dombyra» atty dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshimizge kelip kórip tamashalaǵandaryńyzǵa kóp - kóp rahmet! Kelesi kezdeskenshe qosh saý bolyńyzdar!
Mardan Baıdildaev atyndaǵy
№232 orta mekteptiń tárbıe isiniń orynbasary
Gúlsim Núrpeıisova Berikbolqyzy
Dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshiniń senarıi
Taqyryby: «Naǵyz qazaq – dombyra»
Maqsaty: Oqýshylarǵa qazaq halqynyń kúıshilerin tanystyrý, olardyń kúılerin tyńdap, shyǵý tarıhymen zerttep, rýhanı azyq berý.
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, qazaqy kıiz úı jabdyqtary, sharlar.
(Sahna ashylady)
Prolog: «Sherli dombyra»
(Fanfar, júrgizýshi shyǵady)
Júrgizýshi:
Eki ishektiń birin qatty,
Birin sál - pál kem bura.
Naǵyz qazaq, qazaq emes,
Naǵyz qazaq – Dombyra.
Armysyzdar qurmetti qonaqtar, aıaýly ustazdar, jánede jas dostar! Búgingi mektebimizde Elbasymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasy aıasynda ótkizilgeli otyrǵan «NAǴYZ QAZAQ – DOMBYRA» atty dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshimizge qosh keldińizder! Elbasymyz «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasynda; «Elimiz jańa tarıhı kezeńge aıaq basty. Jyl basyndaǵy halyqqa Joldaýymda Qazaqstannyń úshinshi jańǵyrýy bastalǵanyn jarıaladym. Osylaısha, biz qaıta túleýdiń aıryqsha mańyzdy eki prosesi – saıası reforma men ekonomıkalyq jańǵyrýdy qolǵa aldyq. Bizdiń maqsatymyz aıqyn, baǵytymyz belgili, ol – álemdegi eń damyǵan 30 eldiń qataryna qosylý.
Endi, aýqymdy jáne irgeli jumystardy bastaǵaly otyrmyz. Memleket pen ult quryshtan quıylyp, qatyp qalǵan dúnıe emes, únemi damyp otyratyn tiri aǵza ispetti. Ol ómir súrý úshin zaman aǵymyna sanaly túrde beıimdelýge qabiletti bolýy kerek. Jańa jahandyq úrdister eshkimnen suramaı, esik qaqpastan birden tórge ozdy. Sondyqtan, zamanǵa sáıkes jańǵyrý mindeti barlyq memleketterdiń aldynda tur. Synaptaı syrǵyǵan ýaqyt eshkimdi kútip turmaıdy, jańǵyrý da tarıhtyń ózi sıaqty jalǵasa beretin proses. Eki dáýir túıisken óliara shaqta Qazaqstanǵa túbegeıli jańǵyrý jáne jańa ıdeıalar arqyly bolashaǵyn baıandy ete túsýdiń teńdessiz tarıhı múmkindigi berilip otyr. Men barsha Qazaqstandyqtar, ásirese, jas urpaq jańǵyrý jónindegi osynaý usynystardyń mańyzyn tereń túsinedi dep senemin. Jańa jaǵdaıda jańǵyrýǵa degen ishki umtylys – bizdiń damýymyzdyń eń basty qaǵıdasy. Ómir súrý úshin ózgere bilý kerek. Oǵan kónbegender tarıhtyń shańyna kómilip qala beredi.» dep jazdy.
Endeshe, bizdiń de búgingi keshimiz Elbasymyzdyń «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasynyń aıasynda bolmaq.
Sahnada Seıtektiń kúıi «Toıbastar»
Oryndaıtyn: Ábdiǵapparova Nuraına
Júrgizýshi:
Babamyzdyń muńysyń sen dombyra,
Anamyzdyń syrysyń sen dombyra.
Qazaǵymnyń júreginen jaralǵan,
Dalamyzdyń únisiń sen dombyra.
Sahnada Seken Turysbekovtyń kúıi «Kóńil tolqyny»
Oryndaıtyn: Muńaıtpas Erqanat
(Ekranda Dına Núrpeıisovanyń vıdeorolıgi qosylady)
Júrgizýshi:
Dına Nurpeıisova qazaqtyń áıgili kúıshi kompozıtory, Qazaqstannyń halyq ártisi. Ol 1861 jyly Batys Qazaqstan oblysy, Jańaqala aýdany, Beketaı qumy degen eldi mekende dúnıege keldi. Dına ata - ana shańyraǵynda bulańdap ósken jas keziniń ózinde - aq Dáýletkereı, Músiráli, Álikeı, Túrkesh, Uzaq, Esjan, Baıjuma, Balamaısań sıaqty kúıshilerdiń kúıin naqyshyna keltire tartyp, tóńiregi «dombyrashy qyz» dep ataǵan. Qarshadaı qyzdyń dańqyn estip, áıgili Qurmanǵazy arnaıy izdep kelgen. Ol Dınanyń dombyra tartysyna súısinip, bolashaǵynan úlken úmit kútip, batasyn bergen.
(Sahnaǵa Jetpis Ádemi «Quttyqtaımyn mama» ánimen shyǵady)
Júrgizýshi:
Dombyra munsha sheshen boldyń nege?
Kúı tolǵan kókiregiń shejire me?
Syr qozǵap ǵasyrlardan jónelesin,
Saýsaǵym tıip ketse ishegińe, - dep Qasym Amanjolov jyrlaǵandaı qazaq halqynyń basqa halyqtardan erekshelikteriniń biri ol óziniń ulttyq mýzykasynyń bolýy. Atadan balaǵa jetken, qadirlep kóziniń qarashyǵyndaı saqtalyp, qymbat qazynaǵa aınaldy. Qaımaǵy buzylmaı jetken bul ónerdiń bir shyńy dombyra kúıleri. Ortada Jas Ulandyqtardyń ádebı montajy.
Júrgizýshi:
Dombyram, júregimmen úndes ediń,
Senimen syrlasymdaı tildesemin.
Babamnan qalǵan muram sen bolmasań,
Ónerdiń ne ekenin bilmes edim.
Bákir Tájibaevtyń áni «Aqbulaq»
Oryndaıtyndar: Mansur men Káýsar
(Sahna syrtynda «Adaı» kúıi qosylady)
Júrgizýshi:
Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly 1823 jyly Atyraý oblysy, Jańaqala aýdanyna qarasty Jıdeli degen jerde dúnıege keldi. Jastaıynan alǵyr, dombyranyń qulaǵynda oınap ósken. Sondyqtan da, ol saharanyń dańǵyl kókirek dáýlesker kúıshisi Soqyr Esjandy alǵash kópip tyńdasymen - aq dombyrasynyń tilin men dinin túsinip, uıyp tyńdaıdy. Qurmanǵazynyń kóptegen shyǵarmalary bar. Sonyń biri Adaı kúıi.
Sahnaǵa Aýyldyq mádenıet Úıiniń dombyra úıirmesiniń jetekshisi Aıapova Baqyt apaıdy shaqyramyz.
Oryndalatyn kúı «Adaı»
Júrgizýshi:
Halyq kúıi «Kelinshek»
Sahnada Aıapova Bahyt apaı shákirtterimen.
Júrgizýshi:
Eki ishektiń birin qatty, birin sál - pál kem bura.
Naǵyz qazaq – qazaq emes, Naǵyz qazaq – Dombyra!
Bilgiń kelse bizdiń jaıdy, sodan sura tek qana:
Odan asqan joq shejire, odan asqan joq dana.
Aqıqatty aıtqandardyń bári osylaı sorlasyn
Dep bir handa shanaǵyna quıǵan onyń qorǵasyn.
Jalǵan sóılep kórgen emes dál sol kezdiń ózinde:
Appaq jalyn kúıdiń janyn jalap jatqan kezinde. - dep Qadyr Myrza Áli jyrlaǵandaı qazaq halqynyń árbir shyǵarmalarynda ózindik tarıhy bar. Baıyrǵy kezde qazaq úıiniń tórinde árdaıym dombyra ilýli turǵan nemese úı - ishiniń bireýi dombyrada kúı shertpeıtin otbasy qazaq arasynda kemde - kem bolǵan.
Sahnada Dáýletkereıdiń kúıi «Qos alqa»
Oryndaıtyn: Aıtbaı Ulpan
(«Týǵan jer» áni qosylady. Ulpan men Aıaýlym)
Júrgizýshi:
Ádemi sende áýen bar sezingenge,
Meniń de ony uqpaǵan kezim kem be?
Únińe qulaq tosam qulap túsip,
Tirliktiń ý – shýynan bezingende.
Bizdiń zamanymyzǵa qazaq halqynyń án - kúıleri, jyr dastandary osy kıeli dombyra arqyly jetken. Dombyrany árbir qazaq qasterlep úıiniń tórine ilip qoıady. Búgingi «Naǵyz qazaq – Dombyra» atty ádebı sazdy keshimizdi qorytyndylaý úshin búgingi keshimizdiń qadirli qonaqtary ardaqty anamyz Shektibaeva Sveta apaıymyzdy jánede Aýdandyq oqýshylar Úıiniń úıirme jetekshisi Bekmoldaev Jasulandy ortaǵa shaqyramyz.
Júrgizýshi:
Qurmetti kórermender! Elbasymyzdyń «Bolashaqqa baǵdar; rýhanı jańǵyrý» maqalasy aıasynda ótken «Naǵyz qazaq – Dombyra» atty dástúrli án, kúı ádebı sazdy keshimizge kelip kórip tamashalaǵandaryńyzǵa kóp - kóp rahmet! Kelesi kezdeskenshe qosh saý bolyńyzdar!
Mardan Baıdildaev atyndaǵy
№232 orta mekteptiń tárbıe isiniń orynbasary
Gúlsim Núrpeıisova Berikbolqyzy
You Might Also Like
-
Qazaq tili men ádebıeti pánderi boıynsha tyńdalym jumystarynyń toptamasy
