InfoHub Logo

Ashyq tárbıe saǵaty “Naǵyz qazaq – qazaq emes, naǵyz qazaq – dombyra “
Maqsaty:
Bilimdilik: Jastardyń oı ushqyrlyǵyn shyńdap, ata babadan kásip bolǵan dástúrli dombyraǵa qyzyǵýshylyq sezimin oıatyp jáne óner arqyly bilimge tereń boılaýǵa múmkindik týdyrý.
Damytýshylyq: Dombyradan – taralǵan tárbıe – bilimniń qaınaǵan bulaǵyna, sarqylmas qazyna, qazaq tiline óz úlesin qosyp kele jatqan úrdiske baǵyttaý.
Tárbıelik: dombyra aspaby arqyly jetken tárbıe qaǵıdalaryn úırenip jáne pán aralyq baılanystaryn túsindirý.
Jýmagýl Radjapovna: Qurmetti qonaqtar, áriptester jáne stýdentter!
Bizdiń ashyq tárbıe saǵatymyzǵa Hosh keldińizder!
Sizderdi Táýelsizdigimizdiń jyldyq merekesimen quttyqtaımyn.
Osy 25 - jyldyq mereke qarsańynda búgin sizderge «Naǵyz qazaq – qazaq emes, naǵyz qazaq dombyra» atty ashyq tárbıe saǵatymdy usynǵaly otyrmyn.
Syrt kózge kórine bermeıtin, máni zor dombyradan qalyptasqan tárbıe úlgisi adamnyń oı ushqyrlyǵyn shyńdaýǵa, ata babadan kásip bolǵan dástúrli damýǵa, óner arqyly bilimge tereń boılaýǵa múmkindik týdyratyny anyq. Dombyradan - taralǵan tárbıe – bilimniń qaınaǵan bulaǵyna, sarqylmas qazyna, dástúr tabıǵatyna, qazaq tiline óz úlesin qosyp kele jatqan úrdis.
Endeshe kıesi saqtalǵan dombyranyń negizinde tárbıelik bilim berý maqsatynda osy taqyrypty aldym. Dombyra aspaby arqyly jetken tárbıe qaǵıdalarynyń kózderine úńiletin bolsaq, birneshe pánderdi kezdestirýge bolady.
Dombyra - tartyp úırený eńbek páni. 2. Dombyra – tartyp ár dybysyn eseptep oınaý matematıka páni. 3. Dombyra – tartyp qaǵý, perne basý, bir mezgilde áýen dybysyn anyq shyǵarý, oǵan qosylatyn poezıa sózin daýys yrǵaǵymen dál aıtý logıka páni bolsa, al dombyra eki shekti burap tartý arqyly dybysty estip otyryp, qulaq kúıin keltirý fızıka páni t. s. s. baılanystardy eskerip aıta ketken jón dep oılaımyn.
Usynyp otyrǵan tárbıe saǵatymyzda osy dombyranyń tarıhyn, úninen shyǵatyn kúılerdiń ańyz áńgimelerimen qysqasha tanys bolasyzdar.

Ortaǵa Azamat: (ulttyq kıimde)
Men qazaqpyn myń ólip, myń tirilgen
Jórgegimde tanystym muń tilimen.
Jylaǵanda júregim kún tutylyp,
Qýanǵanda kúlkimnen tún túrilgen.
Men – qazaqpyn, bıikpin baıtaq elmin,
Qaıta týdym, ómirge qaıta keldim.
Men myńda bir tirildim máńgi ólmeske,
Aıta bergim keledi, aıta bergim…
Armandardy jaqyndatyp tym alys,
Bizdiń jaqqa jetken eken jyly aǵys.
Egemendik – el baqyty erteńi
O, Halaıyq! Qutty bolsyn 20 - jyldyq mereke!
«Kúı Adaı» Qolǵanat

İ júrgizýshi: Dombyra munsha sheshen boldyń nege
Kúı tolǵan kókiregiń shejiremen
Syr qozǵap ǵasyrlardan jónelesiń
Saýsaǵym tıip ketse ishegińe, –
– dep Qasym Amanjolov jyrlaǵandaı qazaq halqynyń basqa halyqtardan erekshelikteriniń biri ol óziniń ulttyq mýzykasynyń bolýy. Atadan balaǵa jetken, qadirlep kóziniń qarashyǵyndaı saqtalyp, qymbat qazynaǵa aınaldy. Qaımaǵy buzylmaı jetken bul ónerdiń bir shyńy dombyra kúıleri. Bul mura ǵasyrdan ǵasyrǵa iriktelip, túrlenip jetken halyqtyń ózimen birge damyp, qalyptasyp otyrǵan. Baıyrǵy kezde qazaq úıiniń tórinde árdaıym dombyra ilýli turǵan nemese úı - ishiniń bireýi dombyrada kúı shertpeıtin otbasy qazaq arasynda kemde - kem bolǵan. Kópke belgili, qazaqtyń halyq arasynda eń keń taraǵan mýzykalyq aspaby – dombyra. Ózine tán ereksheligi bar, ishekti, shertpeli aspaptar tobyna jatady. Dombyra ár túrli úlgide tutas aǵashtan oıylyp, nemese qurap jasalady. Moınyna on toǵyzdan jıyrma eki sanyna deıin perneler baılanady. Arnaıy qulaq kúıge keltiriledi. Dombyranyń eki ishektisinen basqa úsh ishekti, qos jaqty, keń shanaqty, qýys moıyn, shińkildek dep atalatyn túrleri bar. Daýsy maıda, qońyr, qulaqqa jaǵymdy.
Eki ishekti birin qatty
Birin sál - sál kem bura
Naǵyz qazaq, qazaq emes
Naǵyz qazaq Dombyra.
Án: «Qazaq osy»

İİ júrgizýshi: Eldiń jyryn jyrlaǵan,
Qaıǵysyn da tolǵaǵan.
Dombyrasyz eshqashan
Júrekke em qonbaǵan –
degendeı Dombyra – aspaby arqyly ata - babalarymyz án shyrqap, kúı oryndaǵan, ony óziniń ómirlik serigi etken. Halyqtyń birde - bir meıramy dombyrasyz ótpegen.
Eki ishekke bir tıekti qondyra,
Oınaımyz biz qolymyzdy taldyra.
Bilseń eger aıta qoıshy, dostarym?!
Qaıdan shyqty asyl mura dombyra.
Dombyra týraly ańyz:
Jaýmen kúresten, uzaq joldan sharshap – shaldyǵyp kele jatqan batyr jolda kezdesken aýylǵa toqtap, demalmaqshy bolady. Jar jaǵasyndaǵy kóleńkege otyrǵan batyr aǵashtyń bóligin kesip alyp, oǵan attyń qylyn tartyp, ózi jasaǵan aspaptan dybys shyǵarmaqshy bolady. Biraq aspap dybys bermeıdi. Ony batyr qasyna qoıady da, uıyqtap qalady. Bir kezde oıansa, aspaptan ózdiginen dybys shyǵyp jatyr eken deıdi. Aspapty qolyna alyp qarasa, dombyranyń basyna, shektiń astyna salynǵan aǵash kertpeni kóredi de, muny shaıtannyń isi dep sheshedi. Sonan beri, halyq arasynda bul “shaıtan tıek” dep atalyp keledi. At qylynan tartylǵan shekti, tıeksiz aspaptar erte kezde qoldanylǵan.

Kúı «Kóńil tolqyny» Bógenov Ábiltaı

İ júrgizýshi: Babamyzdyń muńysyń sen, dombyra
Anamyzdyń syry sen, dombyra.
Qazaǵymnyń júreginen jaralǵan
Dalamyzdyń únisiń sen, dombyra!
Dombyra – qazaqtyń osy zamanǵa deıingi rýhtandyryp kele jatqan mýzykalyq aspaby. Endi qurmetti tyńdarmandar, osy bir dombyranyń qurylysyna toqtalyp óteıik.
Jáýkebaeva Gúlnaz: Dombyranyń qurylysy týraly sóıleıdi.

İİ júrgizýshi: Dombyrasyz sán qaıda,
Dombyrasyz án qaıda?
Án men kúı bar ómárde
Ot ta laýlap janbaı ma?
Án: ………………………………………….

İ júrgizýshi: Dombyra, sende min bar ma?
Minsiz bolsań - til bar ma?
Til joq deýge bola ma,
Tilden artyq ún bar da.
Dombyranyń kúshi mol
Kómeıinde kúı bar da –
– degendeı “Kúı – bizdiń mýzykalyq tilimizde erteden kele jatqan sóz. Ejelde “kúı” sózi mýzykalyq jáne vokaldyq uǵymdy biriktirgen bolýy kerek”. Kúıdi shyǵarýshy kóbinese dombyrada oryndaýshy adam. Dombyra – eldiń qýanyshy men muńyn estirtken. Mysaly, halyq arasyndaǵy tarǵan
Hİİİ ǵ. «Aqsaq qulan» ańyz kúıi.
«Aqsaq qulan» ańyzy. Jýmagazıeva Aısaýle:
“Aqsaq qulan” ańyzynda (Hİİİ ǵ.) Joshy hannyń uly ańshylyqta júrgende jaraly qulannan qaza bolady. Jamandyqty sezgen ákesi uly jaıly jaman habar ákelgen adamnyń kómeıine qorǵasyn quıamyn dep jar salady. Joshy hanǵa bolǵan jaıdy jetkizýge eshkimniń batyly barmaıdy. Sol kezde Ketbuǵy kúıshi kelip, “bolǵan jaıdy dombyra aıtyp beredi deıdi”. Ol sol jerde kúı shyǵaryp tartyp beredi, keıinnen ol “Aqsaq qulan” atanǵan. Han mýzykadan qaıǵyly oqıǵanyń mán - jaıyna qanyǵady. Biraq, óziniń aıtqan sózin oryndap, ulynyń ólgeni týraly habardy birinshi jetkizgen dombyranyń shanaǵyna qorǵasyn quıady.

Aqtaý qalasy «Qaınar» kolejiniń
Fızıka - matematıka pániniń joǵary
sanatty oqytýshysy Ýrazova Jýmagýl Radjapovna
Naǵyz qazaq – qazaq emes, naǵyz qazaq – dombyra. júkteý