InfoHub Logo

«Ne? Qaıda? Qashan?» vıktorınalyq oıyny

Vıktorınalyq oıynnyń maqsaty: Oqýshylardyń bilim deńgeıin tekserý, oıynǵa qabiletin qalyptastyrý, sóıleý mánerine úıretý, oılaryn bir júıege keltirip óz pikirlerin aıta bilýine kómektesý.
Oıynǵa qajetti kórnekilikter: zyryldaýyq, sandyqsha, suraq salynǵan konvertter, ınteraktıvti taqtadan sýret
slaıdtar (altyn adam, taıqazan, lampochka, termometr t. b.)
Oıynǵa qatysýshy toptar: İ top, İİ top

Oıynnyń sharty: Oıynǵa qatysýshy toptar ózderi daıyndaǵan suraqtary jáne jeńil suraqtardan quralǵan blıs suraqtaryn qarsy toptarǵa beredi.
Suraqtar konvertterdiń ishinde jazylǵan:
1 – konvert.
(1 - slaıd). Interaktıvti taqtadan « Altyn kıimdi adamnyń» múrdesi kórsetiledi.
Suraq: Osy múrde qaı jyly, qaıda jáne kim ashty? Jáne de qandaı málimetter bere alasyń? Jáne osy beıneniń táýelsiz Qazaqstanymyzǵa qandaı qatysy bar?

2 – konvert.
(2 - slaıd). Termometr (gradýsnık) kórsetiledi.
Suraq: Alǵash kimder paıdalanǵan? Jáne osy zattyń boıynda qandaı metal bar? Kim ashty jáne qalaı ataǵan?. Ol metal týraly ne bilesiń?

3 – konvert.
Sıqyrly sandyqsha. Osy sandyqshanyń ishinde tirshilikke qajetti eń keremet zat bar. Ol ne zat dep oılaısyń? Jáne ol týraly ne bilesiń?
(3 - slaıd) 4 – konvert.
Álemdik ekonomıkada osy zattyń róli kúnnen - kúnge artyp keledi. Sońǵy jyldary ımperalıstik saıasattaǵy barlyq daǵdarystar álemdik osy zattan bastaý alǵan. Bul zat otyn retinde qoldanylýymen qatar, onyń jasyryn kúshi kosmos kemelerin juldyzdar bıigine kóterip, ushaqtarǵa ushqyrlyq, avtokólikterge senimdi júris beredi. Qandaı zat týraly aıtyp otyrmyn? Quramy? Qasıeti. Mańyzy týraly ne bilesiń?
(4 - slaıd) 5 – konvert.
Staqandaǵy zattar ne dep atalady? Onyń ishinde bireýi avtotransport salasynda qoldanylady eken, ne úshin qoldanylatynyn bilesiń be? Jáne de 1 jáne 2 sýretterdiń qaısysy durys? Qaısysy qaıda quıylady?

6 – konvert.
«Patsha araǵy» eki qyshqyldyń qospasynan daıyndalady. Qandaı qyshqyldar? Ol bir metaldy erite alady, ol qaı metal?

Suraqtar:
1 – konvert.
(5 - slaıd). Interaktıvti taqtadan «Taıqazannyń» sýreti kórsetiledi. Osy taıqazan týraly ne bilesiń? Qaı jyly, qaıda quıylǵan? Quramynda neshe element bar? Jáne oǵan sıpattama ber.
2 – konvert.
Adamzat qoǵamymen birge týyp, birge jasasyp, adam múddesine qyzmet etip kele jatqan tarıhı element? Ol qandaı element? Ol element týraly ne bilesiń?
3 – konvert.
Sıqyrly sandyqsha. Sandyqshanyń ishinde tiri aǵzalarǵa qajetti zattardyń qospasy bar. Ol ne zat dep oılaısyń? (paýza). Onyń quramyn kim ashty? Qaı jyly? Jáne quramyndaǵy elementter men zattarǵa sıpattama ber.
4 – konvert.
Men ótkende qara tas taýyp aldym. Onymen sýret saldym, qara iz qaldyrdy. Dalada ot jaǵyp, tamaq pisirip júrgende álgi belgisiz tasty otqa túsirip aldym. Tas ot bolyp tútindedi. Osy kezde jańbyr jaýyp ketip, jańbyr tútindi jerge sińiredi. Qara tas ne? Júrgen reaksıa úrdisteriniń shemasyn kórset.
(6 - slaıd) 5 – konvert.
«Lampochka» - qazaqsha ne dep atalady? Jáne de ony daıyndaǵan kezde qansha metal paıdalanylady? Shynysynyń quramynda qansha element bar?
6 – konvert.
Aýyl sharýashylyǵynda ósimdikterdiń túsimdiligin arttyratyn hımıalyq zat ne dep atalady? Onyń quramyna kiretin negizgi elementter? Ony kim ashty? Jáne qaı jyly? Qaı eldiń ǵalymy?

1 – konvert jaýaptary:
«Altyn kıimdi adamnyń» múrdesin 1969 jyly Jetisý jerindegi Esik qorǵanynan arheolog Q. Aqyshev tapqan. Zertteýshilerdiń pikiri boıynsha ol b. z. b. 5 - 6 ǵasyrlarǵa, erte temir dáýirine jatady. Ony jasy 17 - 18 - de, boıy 165 sm shamasynda bolsa kerek. Saq hanzadasynyń qolynda eki altyn júzik, qurastyrmaly belbeýi bolǵan. Altyn plasınkalar japsyrylǵan qynapqa salynǵan temir qanjar, qyzyl qynapty uzyn semser tabyldy. « Altyn kıimdi adam» saq elinde óz zamanyna saı órkenıettiń bolǵandyǵyn dáleldeıdi. Onyń kıiminde 4 myńnan astam altyn áshekeılermen bezendirilgen. Onyń ishinde barys, taýeshki, arqar, at, ár túrli qustardyń beınesi kezdesedi.
Qazirgi tańda osy «Altyn kıimdi adam» beınesi Qazaqstannyń egemendiginiń rásimine aınalyp, Respýblıka alańynda ulttyǵymyzdy asqaqtatyp tur. Al saq jaýyngeriniń bórkinde beınelengen qanatty tulparlar bizdiń táýelsiz Qazaqstanymyzdyń eltańbasynan oryn tapqan.

2 – konvert jaýaptary:
Termometrdiń basynda synap metaly bar. Alǵash qytaılar men úrdister paıdalanǵan. Grek dárigeri Dısskrıd «hıdr» - «sý», «argıros» - «kúmis»-«suıyq kúmis» dep ataǵan. Synaptyń balqý t0 = 38 - 390S. 6 perıodtyń taq qatary, II toptyń qosymsha topsha metaly, balqý t0 – sy tómen bolǵandyqtan termometrlerde qoldanylady, suıyq metal.