InfoHub Logo

Ǵalymdar jeksuryn adamdardyń mansap jolynda nelikten tabysqa jıi keneletinin anyqtapty. Shyn máninde onyń sebebi qarapaıym máselede.

Tarıhta jeksuryndardyń, ozbyr jáne qyrsyq adamdardyń mansap jolynda keremetteı jetistikke jetkeninen talaı mysal keltirýge bolady. Oıǵa birinshi bolyp keletini -  Stıv Djobs (Steve Jobs), onyń jetekshiliginiń kezinde Apple bankrotqa ushyraýdan aman qaldy jáne álemdegi eń tabysty kompanıanyń statýsyn aldy.

Djobs áriptesterimen qarym-qatynasqa túskende ozbyr, qyrsyq bolǵan, olardyń jumysy týraly ádiletsiz syn aıtyp, tıise sólep, qarǵys ta aıtatyn bolǵan. Biraq buǵan qaramastan onyń jetekshiligindegi kompanıa alpaýyttardyń birine aınaldy.

Qyrsyq adamdar sypaıy adamdarǵa qaraǵanda aqyldy, jańashyl bolýyna baılanysty tabysqa jıi jetedi dep oılaýyńyz da múmkin, alaıda jańa júrgizilgen zertteýler bul teorıany joqqa shyǵardy.

Shyn máninde jaǵymsyz adamdar óz ıdeıalaryn ózgelerge qaraǵanda júzege asyrmaı tynbaıdy eken, olar kópshiliktiń qoldaýyn tappasa da, kópshiliktiń qalyptasqan kózqarasyna sáıkes kelmese de óz degenin isteıdi.

Brıtanıalyq psıhologıa qoǵamynyń resmı blogynda jarıalanǵan zertteýde ǵalymdar Semúel Hanter (Samuel Hunter) jáne Lılı Kýshenberrı (Lily Cushenberry) jaǵymdy dep sıpattaýǵa kelmeıtin adamdardy qasaqana tańdap alǵan. Bul zertteýge ashýshań, menmen, qyrsyq jáne aınalasyndaǵylarǵa jaýgershilikpen qaraıtyn adamdar kirgen.

Bastapqyda joǵarǵy kýrstardaǵy 200-ge jýyq stýdent tulǵalyq sıpatty zertteýge baǵyttalǵan testileýden ótedi. Stýdentterden ýnıversıtetke túser kezde tapsyrǵan ózderiniń ortasha baldary men akademıalyq baǵalaý testiniń málimeti suralǵan. Osylaısha, zertteýshiler olardyń tanym qabiletteri men oqýdaǵy jetistikterin baǵalaǵan.

Sodan keıin árbir stýdentke jeke tapsyrmadan bergen: olar 10 mınýt ishinde berilgen marketıń problemasynyń sheshimin usyný kerek bolǵan. Kelesi kezeńde zertteýshiler úsh stýdentten toptastyryp, birlese otyryp, marketıń josparyn 20 mınýtta qurýlaryn suraǵan.

Josparlanǵandaı-aq, jeke tapsyrmany oryndaý kezinde «jaǵymsyzdyqpen» eshqandaı da másele týyndamaǵan. Alaıda, toptarǵa bólingen kezde minezi aýyr stýdentterdiń ıdeıalary toptyq jospardyń negizi bolǵan.

Tájirıbeniń ekinshi kezeńinde zertteýshiler jaǵymsyz adamdardyń belgili bir ómirlik jaǵdaıattarǵa tap bolǵanda dıskomfortty qalaı sezetinin anyqtaǵysy keledi. Bul joly synalýshylardyń sany 300-ge jetken, olarǵa ýnıversıtetke syılyq oılap tabý tapsyrylǵan. Qyzdar men jigitterdi kompúter aldynda bir-birlep otyrǵyzǵan, olar onlaın-chattaǵy eki adammen baılanysqa túsýi tıis. Tájirıbege qatysyp jatqandar chatta kimmen sóılesip jatqanyn bilmegen, al olar zertteýshilerdiń taǵy bir tapsyrmasyn oryndaıtyn adamdar bolǵan: synalýshylardyń syılyq tańdaý týraly ıdeıalaryna quptaý nemese kelispeý týraly sheshimderin aıtýy kerek.

Ýnıversıtetke beriledi degen syılyq týraly synaq aıaqtalǵannan keıin, taǵy bir tapsyrma júkteledi: bolashaqta jataqhanalardaǵy bólmelerdiń qandaı bolatyny jaıly birneshe nusqa usyný. Munda da chattaǵy eki adam ǵalymdardyń aıtqanyn oryndaý úshin otyrǵyzylǵan. Biraq bul joly olar synalýshy stýdentterge óz ıdeıalaryn da aıta alatyn bolady, bul keri baılanys qyzmetin atqardy.

Birinshi tájirıbeniń nátıjesi ekinshisiniń nátıjesimen birdeı bolyp shyqty... Stýdentter óz betimen ıdeıa oılap jatqanda jaǵymsyz minez aralaspady. Al áńgimelesýshiler óz pikirlerin aıtyp, synaı bastaǵanda, synalýshylar óz nusqalarynan qaıtpaǵan. 

Bul zertteýler boıynsha, jaǵymsyz ári qyrsyq adamdarǵa syn áser etpeıdi, kerisinshe, óz degenderiniń durystyǵyna kózderin jetkizedi eken. Mehanızm kerisinshe de jumys isteıdi: jaǵymdy adamdar jaqsy baǵanyń berilýine táýeldi.

Ǵalymdar júrgizilgen zertteýlerdiń birqatar shekteýi bar ekenin moıyndap otyr. Birinshiden, tájirıbelerge qatysqandar ýnıversıtette oqıtyn jas adamdar, sondyqtan bul nátıjeler halyqqa jalpylaı qatysty bola almaıdy. Ekinshiden, jaǵymsyz minez uzaqmerzimdi josparda paıdaly ma, joq pa – ol da belgisiz. Tipti aınalasyndaǵy adamdarda qyrsyqtar men olardyń ıdeıasyna degen qarsylyq oıanýy múmkin.

Sonda shyǵatyny, jaǵymsyz adamdar aqyldyraq nemese shyǵarmashylyqqa beıim deýge kelmeıdi, munda basqa másele mańyzdyraq: olar ózderiniń ıdeıasynan jaǵymsyz syn aıtylǵannan keıin de bas tarta alady. Olardyń alar asýy alda. Tabysqa kenelý úshin zulym aqylgóı bolýdyń qajeti shamaly, bastysy óz tarapyńyzǵa aıtylǵan aýyr synnan keıin mysyńyz basylmaýy kerek. Degenińizden qaıtpaı, ózińizge, kúsh-qýatyńyzǵa senseńiz jetkilikti.

Shyndyq kelesideı: qatal adamdar básekeles ortaǵa tez beıimdeledi, al sezimge erik beretinder árqashan sheginýshiligimen ári ádeptiligimen artta qalyp qoıady.

 

PS: Biz sizdi tıran bolsyn demeımiz, biraq sál de bolsa óz-ózińizge senimdi bolǵanyńyzdy qalaımyz. ;)

---