Nútonnyń úshinshi zańy
Almaty oblysy, Uıǵyr aýdany,
Súmbe orta mektebiniń fızıka páni muǵalimi B. K. Orazbaev
Synyby: 9
Sabaqtyń taqyryby: Nútonnyń úshinshi zańy
Sabaqtyń maqsaty: eki dene bir-birimen áserleskendegi kúshterdiń ereksheligin anyqtaý.
Sabaqtyń dıdaktıkalyq mindetteri:
1) Bilimdilik: Nútonnyń birinshi, ekinshi zańdaryn qaıtalaı otyryp, massa men údeý arasyndaǵy qatynasty bekitý arqyly, eki deneniń bir-birimen birdeı kúshpen áserlesetinin meńgertý.
2) Damytýshylyq: negizgini bóle bilýin, teorıany praktıkalyq tájirıbemen ushtastyra bilýin, tájirıbelerden qorytyndy jasaı bilýin jáne óz oıyn qorytyp aıta bilýin damytý. Este saqtaý qabiletin tájirıbeler arqyly damytý.
3) Tárbıelik: materıalısik –dıalektıkalyq kózqarasyn qalyptastyrý. Nútonnyń úshinshi zańy arqyly realızmge tárbıeleý. Óz oı-pikirin aıta otyryp, aqıqatqa jetýge tárbıeleý. Toptyq jáne juptyq yntymaqtastyqqa baýlý. Túıindi sóz arqyly patrıotızmge tárbıeleý.
Túıindi sóz: Dushpan basynbaǵan elmiz, basymyzdan sóz asyrmaǵan elmiz.
Dosymyzdy saqtaı bilgen elmiz, dám-tuzyn aqtaı bilgen elmiz.
Biraq asqaqtaǵan han bolsa – han ordasyn taptaı bilgen elmiz.
Qaz daýysty Qazybek bı
Sabaqtyń túri: jańa bilim berý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi: ıllústratıvti-túsindirmeli.
Sabaqta paıdalanatyn tehnologıa «Úsh ólshemdi ádistemelik júıe» tehnologıasy
Sabaqtyń dıdaktıkalyq kezeńderinde paıdalanatyn tásilder: tájirıbe, zertteý,suraq-jaýap.
Sabaqty ótkizý formalary: jekeleı,toptyq, juptyq.
Sabaqtyń kórnekiligi men TOQ: I. Núton portreti, arbashalar, tórt dana dınamometr, jip, temir jáne mys sılındrler, serpimdi temir syzǵysh, sirińke, ınteraktıvti taqta, kompúter, flıpchart,
Sabaqqa paıdalanǵan ádebıetter.
Oqýlyqtar: fızıka jáne astranomıa-9synyp, fızıka jáne astronomıa esepter jınaǵy -9synyp, fızıkadan test esepteri jáne ony sheshý joldary.
Ádistemelik ádebıetter: ádistemelik nusqaý hat 2012jyl. Metodıka prepodavanıı fızıkı v sredneı shkole.
Qosymsha ádebıetter: «Ensıklopedıa ıýnnogo fızıka» jáne ınternet jelisi.
Pánaralyq baılanys:
Qaı pánmen qalaı?
Matematıkamen esepteýler júrgizý
Informatıkamen kompúterlik saýattylyqty ashý
Sabaqtyń barysy:
1) Uıymdastyrý kezeńi. Sabaqqa deıin oqýshylardy túgeldeý. Synyp bólmesiniń gıgıenalyq talapqa saılyǵyn, kórnekilikter men TOQ-yn tekserý. Bilim tómen oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý. Toptarǵa jáne juptarǵa bólý. Sabaq bastalǵannan keıin sabaq maqsatyn qoıý, psıhotrennıg júrgizý.
2) Jańa sabaqty meńgerýge qaıtalaý arqyly daıyndaý jáne bilim mańyzdylyǵyn túıindeý.
1-kezeń. Testik tapsyrma. (Oqýshylardy testik synaqqa daıyndaý maqsatynda jáne ótkendi qaıtalaý úshin 7 suraq, 5-7 mınýtqa beriledi) Jekeleı jumys. Ár jaýapqa 1bal.
1. Inersıaldy sanaq júıesi.
2. Nútonnyń 1-zańyn tujyrymda.
3. Inertti massa degendi qalaı túsinesiń.
4. Nútonnyń 2-zańyn tujyrymda
5. Nútonnyń 2-zańyndaǵy kúsh formýlasy.
6. Teń áserli kúsh degen ne?
7. Eki dene áserleskendegi údeý men massa arasyndaǵy baılanysty kórset.
3) 2-kezeń. Jańa taqyrypty ózdiginen meńgerý. Damytýshylyq jáne tárbıelik maqsatqa jetý úshin 2 topqa bólip, toptyq jumys júrgizemiz. Toptyq jumysqa tájirıbe jasaý arqyly ony qorytyndylaý júkteledi. Ár durys qorytyndyǵa 5 bal.
1-toptyń birinshi tájirıbesi. Eki Núton arbashalary beriledi. Aldymen massalary birdeı júk arbashaǵa qoıylyp ekeýi qarama qarsy baǵytta soǵystyrady. Keleside massalary ártúrli júkpen tájirıbe qaıtalandy. Massa men údeýlerdiń qatynastaryn paıdalana otyryp qorytyndy shyǵarady. Tájirıbe ýaqyty 8 mınýt.
1-toptyń ekinshi tájirıbesi. Eki dınamometrdi ilgishine bir-birin alyp eki jaqqa tartamyz. Kúshterdi salystyryp olardyń shamasy men baǵyty boıynsha qorytyndy jasaımyz. Tájirıbe ýaqyty 3 mınýt.
2-toptyń birinshi tájirıbesi. Eki massalary birdeı júkter jıyntyǵynan eki temir sılındrler alamyz. Olardyń ortasyna serippeli temir syzǵyshty ıip jippen baılap, odan soń sirińkemen jipti kúıdiremiz. Sharıkterdiń qandaı qashyqtyq ketkenin baqylaımyz. Eki massalary ártúri júkter jıyntyǵynan bir temir bir mys sılındrler alamyz. Tájirıbeni qaıtalaımyz. Massa men údeýlerdiń qatynastaryn paıdalana otyryp qorytyndy shyǵarady. Tájirıbe ýaqyty 8 mınýt.
2-toptyń ekinshi tájirıbesi. Dóńgelek dınamometrdi alyp onyń bir jaq ilgishine serippeli dınamometr ilemiz ekinshi jaǵyna 100g júk ilemiz. Dınamometr ústel ústinde gorızontal jatady, 100g júk blok arqyly ilinedi. Kúshterdi salystyryp olardyń shamasy men baǵyty boıynsha qorytyndy jasaımyz. Tájirıbe ýaqyty 3 mınýt.
Ár toptan jetekshiler shyǵyp ınteraktıvti taqtada óz qorytyndylaryn túsindiredi.
a1/a2= m2/m1;
a1m1= a2m2;
F1=- F2. Ekenin dáleldeıdi
4) 3-kezeń. Deńgeılik tapsyrmalar. Oqýshylar bilim deńgeıleri para-par balalarmen juptarǵa bólinedi. Bul damytýshylyq maqsatty júzege asyrý úshin. Juptar bilim deńgeılerine saı flıpchartaǵy esepterdi shyǵarady. Mýltımedıalyq kabınette ár jupqa jeke beriledi. Esepter bir sapaly, bir esepteýdi qajet etetin esepterden turady.
1-jup esebi. (Bilim deńgeıi tómen oqýshylar) 1-deńgeılik tapsyrma. (3 bal) 1. Ústelde jatqan kitap nege tómen túspeıdi?Qandaı kúshter áser etedi? 2. Massasy 50 kg dene eki jaǵy bekitilgen taqtaıdyń ústinde tur. Taqtaıdyń serpimdilik kúshi qandaı? (g=10ms2)
2-jup esebi. 2-deńgeılik tapsyrma. (4 bal)Baron Múnhgaýzen ózin shashynan saz balshyqtan tartyp shyǵarǵany týraly aıtylady. Osylaı bolýy múmkin emes ekenin dáleldeńder. 2. Eki bala dınamometrdi sozady. Árqaısysy 80N kúsh túsiredi. Dınamometr ne kórsetedi?
3-jup esebi. 3-dengeılik tapsyrma. (5 bal)Qajymuqan eki túıeni eki qolymen tartyp ustap turǵan. Bir túıeni tartyp ustap tura ala ma?Jaýaptaryńdy túsindir. 2. 240 N kúsh denege 6 m/s2 údeý beredi. Osy denege qandaı kúsh 8 m/s2 údeý bere alady?
4-jup esebi. 4-deńgeılik tapsyrma. (6 bal) Bir turǵan adamǵa ekinshi adam júgirip kele jatyp soqtyǵysyp qaldy. Qaısy adam kóp zardap shegedi? Nege? 2. Ústeldiń betimen úıkelissiz syrǵanaı alatyn dınamometrdiń bir ushyna 20N kúsh túsiriledi. Dınamometr neni kórsetedi?
5 - jup esebi. 5-deńgeılik tapsyrma. (7 bal)1. At júk artylǵan arbany tartady. Nútonnyń úshinshi zańy boıynsha attyń arbany tartý kúshi arbanyń tartý kúshine teń bolady. Nelikten arba attyń artynan qozǵalady?2. 6m/s jyldamdyqpen qozǵalyp kele jatqan massasy 2 t avtokólik 6000 N kúshtiń áreketinen tejeledi. Avtokóliktiń údeýi qandaı?
5. Shyǵarmashylyq deńgeı. Túıindi sóz Qazybek bıdiń aıtqanyn eske ala otyryp Nútonnyń 3-zańyn baılanystyra esse jazý. Ne óleń shýmaqtaryn qurastyrý.
6. Úıge tapsyrma: §13. 11-jattyǵý (1,2) Barlyǵyna, 4 ne 5 baǵasyn alam deýshilerge 11jattyǵý (1-5)
7. Qorytyndylaý,baǵalaý.
15-19mınımaldy upaı jınaǵandarǵa «3» degen baǵa qoıylady.
20-21 upaı jınaǵandarǵa «4» degen baǵa qoıylady.
22-25 upaı jınaǵandarǵa «5»degen baǵa qoıylady.
Súmbe orta mektebiniń fızıka páni muǵalimi B. K. Orazbaev
Synyby: 9
Sabaqtyń taqyryby: Nútonnyń úshinshi zańy
Sabaqtyń maqsaty: eki dene bir-birimen áserleskendegi kúshterdiń ereksheligin anyqtaý.
Sabaqtyń dıdaktıkalyq mindetteri:
1) Bilimdilik: Nútonnyń birinshi, ekinshi zańdaryn qaıtalaı otyryp, massa men údeý arasyndaǵy qatynasty bekitý arqyly, eki deneniń bir-birimen birdeı kúshpen áserlesetinin meńgertý.
2) Damytýshylyq: negizgini bóle bilýin, teorıany praktıkalyq tájirıbemen ushtastyra bilýin, tájirıbelerden qorytyndy jasaı bilýin jáne óz oıyn qorytyp aıta bilýin damytý. Este saqtaý qabiletin tájirıbeler arqyly damytý.
3) Tárbıelik: materıalısik –dıalektıkalyq kózqarasyn qalyptastyrý. Nútonnyń úshinshi zańy arqyly realızmge tárbıeleý. Óz oı-pikirin aıta otyryp, aqıqatqa jetýge tárbıeleý. Toptyq jáne juptyq yntymaqtastyqqa baýlý. Túıindi sóz arqyly patrıotızmge tárbıeleý.
Túıindi sóz: Dushpan basynbaǵan elmiz, basymyzdan sóz asyrmaǵan elmiz.
Dosymyzdy saqtaı bilgen elmiz, dám-tuzyn aqtaı bilgen elmiz.
Biraq asqaqtaǵan han bolsa – han ordasyn taptaı bilgen elmiz.
Qaz daýysty Qazybek bı
Sabaqtyń túri: jańa bilim berý sabaǵy.
Sabaqtyń ádisi: ıllústratıvti-túsindirmeli.
Sabaqta paıdalanatyn tehnologıa «Úsh ólshemdi ádistemelik júıe» tehnologıasy
Sabaqtyń dıdaktıkalyq kezeńderinde paıdalanatyn tásilder: tájirıbe, zertteý,suraq-jaýap.
Sabaqty ótkizý formalary: jekeleı,toptyq, juptyq.
Sabaqtyń kórnekiligi men TOQ: I. Núton portreti, arbashalar, tórt dana dınamometr, jip, temir jáne mys sılındrler, serpimdi temir syzǵysh, sirińke, ınteraktıvti taqta, kompúter, flıpchart,
Sabaqqa paıdalanǵan ádebıetter.
Oqýlyqtar: fızıka jáne astranomıa-9synyp, fızıka jáne astronomıa esepter jınaǵy -9synyp, fızıkadan test esepteri jáne ony sheshý joldary.
Ádistemelik ádebıetter: ádistemelik nusqaý hat 2012jyl. Metodıka prepodavanıı fızıkı v sredneı shkole.
Qosymsha ádebıetter: «Ensıklopedıa ıýnnogo fızıka» jáne ınternet jelisi.
Pánaralyq baılanys:
Qaı pánmen qalaı?
Matematıkamen esepteýler júrgizý
Informatıkamen kompúterlik saýattylyqty ashý
Sabaqtyń barysy:
1) Uıymdastyrý kezeńi. Sabaqqa deıin oqýshylardy túgeldeý. Synyp bólmesiniń gıgıenalyq talapqa saılyǵyn, kórnekilikter men TOQ-yn tekserý. Bilim tómen oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý. Toptarǵa jáne juptarǵa bólý. Sabaq bastalǵannan keıin sabaq maqsatyn qoıý, psıhotrennıg júrgizý.
2) Jańa sabaqty meńgerýge qaıtalaý arqyly daıyndaý jáne bilim mańyzdylyǵyn túıindeý.
1-kezeń. Testik tapsyrma. (Oqýshylardy testik synaqqa daıyndaý maqsatynda jáne ótkendi qaıtalaý úshin 7 suraq, 5-7 mınýtqa beriledi) Jekeleı jumys. Ár jaýapqa 1bal.
1. Inersıaldy sanaq júıesi.
2. Nútonnyń 1-zańyn tujyrymda.
3. Inertti massa degendi qalaı túsinesiń.
4. Nútonnyń 2-zańyn tujyrymda
5. Nútonnyń 2-zańyndaǵy kúsh formýlasy.
6. Teń áserli kúsh degen ne?
7. Eki dene áserleskendegi údeý men massa arasyndaǵy baılanysty kórset.
3) 2-kezeń. Jańa taqyrypty ózdiginen meńgerý. Damytýshylyq jáne tárbıelik maqsatqa jetý úshin 2 topqa bólip, toptyq jumys júrgizemiz. Toptyq jumysqa tájirıbe jasaý arqyly ony qorytyndylaý júkteledi. Ár durys qorytyndyǵa 5 bal.
1-toptyń birinshi tájirıbesi. Eki Núton arbashalary beriledi. Aldymen massalary birdeı júk arbashaǵa qoıylyp ekeýi qarama qarsy baǵytta soǵystyrady. Keleside massalary ártúrli júkpen tájirıbe qaıtalandy. Massa men údeýlerdiń qatynastaryn paıdalana otyryp qorytyndy shyǵarady. Tájirıbe ýaqyty 8 mınýt.
1-toptyń ekinshi tájirıbesi. Eki dınamometrdi ilgishine bir-birin alyp eki jaqqa tartamyz. Kúshterdi salystyryp olardyń shamasy men baǵyty boıynsha qorytyndy jasaımyz. Tájirıbe ýaqyty 3 mınýt.
2-toptyń birinshi tájirıbesi. Eki massalary birdeı júkter jıyntyǵynan eki temir sılındrler alamyz. Olardyń ortasyna serippeli temir syzǵyshty ıip jippen baılap, odan soń sirińkemen jipti kúıdiremiz. Sharıkterdiń qandaı qashyqtyq ketkenin baqylaımyz. Eki massalary ártúri júkter jıyntyǵynan bir temir bir mys sılındrler alamyz. Tájirıbeni qaıtalaımyz. Massa men údeýlerdiń qatynastaryn paıdalana otyryp qorytyndy shyǵarady. Tájirıbe ýaqyty 8 mınýt.
2-toptyń ekinshi tájirıbesi. Dóńgelek dınamometrdi alyp onyń bir jaq ilgishine serippeli dınamometr ilemiz ekinshi jaǵyna 100g júk ilemiz. Dınamometr ústel ústinde gorızontal jatady, 100g júk blok arqyly ilinedi. Kúshterdi salystyryp olardyń shamasy men baǵyty boıynsha qorytyndy jasaımyz. Tájirıbe ýaqyty 3 mınýt.
Ár toptan jetekshiler shyǵyp ınteraktıvti taqtada óz qorytyndylaryn túsindiredi.
a1/a2= m2/m1;
a1m1= a2m2;
F1=- F2. Ekenin dáleldeıdi
4) 3-kezeń. Deńgeılik tapsyrmalar. Oqýshylar bilim deńgeıleri para-par balalarmen juptarǵa bólinedi. Bul damytýshylyq maqsatty júzege asyrý úshin. Juptar bilim deńgeılerine saı flıpchartaǵy esepterdi shyǵarady. Mýltımedıalyq kabınette ár jupqa jeke beriledi. Esepter bir sapaly, bir esepteýdi qajet etetin esepterden turady.
1-jup esebi. (Bilim deńgeıi tómen oqýshylar) 1-deńgeılik tapsyrma. (3 bal) 1. Ústelde jatqan kitap nege tómen túspeıdi?Qandaı kúshter áser etedi? 2. Massasy 50 kg dene eki jaǵy bekitilgen taqtaıdyń ústinde tur. Taqtaıdyń serpimdilik kúshi qandaı? (g=10ms2)
2-jup esebi. 2-deńgeılik tapsyrma. (4 bal)Baron Múnhgaýzen ózin shashynan saz balshyqtan tartyp shyǵarǵany týraly aıtylady. Osylaı bolýy múmkin emes ekenin dáleldeńder. 2. Eki bala dınamometrdi sozady. Árqaısysy 80N kúsh túsiredi. Dınamometr ne kórsetedi?
3-jup esebi. 3-dengeılik tapsyrma. (5 bal)Qajymuqan eki túıeni eki qolymen tartyp ustap turǵan. Bir túıeni tartyp ustap tura ala ma?Jaýaptaryńdy túsindir. 2. 240 N kúsh denege 6 m/s2 údeý beredi. Osy denege qandaı kúsh 8 m/s2 údeý bere alady?
4-jup esebi. 4-deńgeılik tapsyrma. (6 bal) Bir turǵan adamǵa ekinshi adam júgirip kele jatyp soqtyǵysyp qaldy. Qaısy adam kóp zardap shegedi? Nege? 2. Ústeldiń betimen úıkelissiz syrǵanaı alatyn dınamometrdiń bir ushyna 20N kúsh túsiriledi. Dınamometr neni kórsetedi?
5 - jup esebi. 5-deńgeılik tapsyrma. (7 bal)1. At júk artylǵan arbany tartady. Nútonnyń úshinshi zańy boıynsha attyń arbany tartý kúshi arbanyń tartý kúshine teń bolady. Nelikten arba attyń artynan qozǵalady?2. 6m/s jyldamdyqpen qozǵalyp kele jatqan massasy 2 t avtokólik 6000 N kúshtiń áreketinen tejeledi. Avtokóliktiń údeýi qandaı?
5. Shyǵarmashylyq deńgeı. Túıindi sóz Qazybek bıdiń aıtqanyn eske ala otyryp Nútonnyń 3-zańyn baılanystyra esse jazý. Ne óleń shýmaqtaryn qurastyrý.
6. Úıge tapsyrma: §13. 11-jattyǵý (1,2) Barlyǵyna, 4 ne 5 baǵasyn alam deýshilerge 11jattyǵý (1-5)
7. Qorytyndylaý,baǵalaý.
15-19mınımaldy upaı jınaǵandarǵa «3» degen baǵa qoıylady.
20-21 upaı jınaǵandarǵa «4» degen baǵa qoıylady.
22-25 upaı jınaǵandarǵa «5»degen baǵa qoıylady.
You Might Also Like
