InfoHub Logo

Shvedtyń uly rejısery Ingmar Bergman áıgili «Únsizdik» dep atalatyn fılminde adam ary men nápsisi ortasyndaǵy kúresti qarama-qarsy tıptegi eki keıipker arqyly kórsetken bolatyn. Eń qyzyǵy osy fılmdi kórgen kez-kelgen esti kóreremen ekrannan ekige jarylǵan óz keıipin kóre alatyny haq. Óıtkeni pendeniń ishki qaıshylyqtarymen kúresi ol bitpeıtin jáne eń úlken kúres. Alaıda bizdiń aıtpaǵymyz «Bergmannyń keıipkerleri» spetti búgingi ulttyq bolmysymyzdyń qarama-qarsylyǵyn dál kórsete alǵan kınotýyndy týraly edi. Dálirek aıtsaq, Begarys Elýbaevtyń «Oazıs» fılmi jáıli bolmaq.

2 aqpan kúni T. Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademıasynda qazaqtyń belgili jazýshysy Symaǵul Elýbaevtyń senarıi boıynsha túsirilgen «Oazıs» kórkem fılminiń arnaıy kórsetilimi ótti. Kınokartına osydan bir kún buryn ǵana qazaqstannyń barlyq kınoteatrlarynan prokatqa shyǵa bastaǵan bolatyn. Kórsetilimdik keshke T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademıasynyń rektory Bıbigúl Núsipjanova jáne Asanali Áshimov, Esmuhan Obaev, Symaǵul Elýbaev syndy óner ujymynyń aqsaqaldary arnaıy kelip qatysty. Rejıser B.Elýbaev bastaǵan Fılmniń túsirilimdik tobynyń ókilderi de kórsetilimde bolyp, kórermen suraqtaryna jaýap berdi.

Fılm túngi ottary jaınaǵan úlken qalanyń kórinisinen bastaý alady. Jalpy plandar aýysa kelip oryndyqta eńsesi túsip, oı qajytqan jalǵyz keıipkerge kelip toqtaıdy. Ol rýslan edi. Joq, onyń oılanyp otyrýyna izine túsken polısıa qyzmetkerleri múmkindik bergen joq. Rýslan uzaq qashty. Kenet álde qaıdan aldynan kezdese ketken poıyz vagonyna jarmasqan kúıi qaladan shyǵyp, tań ata qumdy daladan túsip qalady. Dramatýrgıadaǵy bir sheberlik osy tusta kórine bastaıdy. Qystyrma baıandaý tásili arqyly berilgen kadrlar Rýslannyń balalar úıinen bastalatyn, ótken ómirin kórermenge jetkize bastaıdy. Iá, jalǵyzdyqqa, tyǵyryqqa, qylmysqa toly ómir. Alasapyran oılardyń jetegindegi toryqqan janǵa ıen qumnyń ortasynan kenet ádemi oazıs paıda bolady. Adasqan jannyń aldynan kezdesken kól men aǵash aldyn-ala oqıǵanyń múlde basqasha damıtynyn ańǵartqysy kelgen rejıser maqsatyn bildirse kerek. Qum tyǵyryq pen adasý bolsa, oazıs úmit pen bolashaq. Demek endi Rýslannyń taǵdyryna baılanysty senarı basqasha órbýi múmkin degen senim ushqyny paıda bola bastaıdy. Árıne, bundaı sátti kórkemdik sheshim kez-kelgen shyǵarmaǵa tán emes.

Alaıda, Rýslannyń tula boıy tolǵan kek edi. Ol ishinde oıanyp ketken qıratýshy kúshke erik bergen jan. Ol qazaq. Alaıda tilin umytqan. Ol óziniń rýhanı tamyrynan aıyrylǵan jan. Ony qalyptastyrǵan basqa emes, dál búgingi bizdiń qoǵam edi. Onyń boıyndaǵy qatigezdikti oıatqan da osy qala edi. Rýslan ózi panalap kelgen jalǵyz aǵashtyń basynda áýlıe jerlengenine de asa kóńil bóle qoıǵan joq. Ol kezekti bir ashýmen adamdar kıeli sanaǵan manaǵy aǵashty op-ońaı órteı saldy. Sebebi Rýslan úshin kıe, rýh, áýlıe uǵymdarynyń máni joq.

Mánniń bolýy – kez-kelgen sanaly tirshilik ıesin ómirge qushtar etetin faktor. Mánniń joǵalýy ómirdi tyǵyryqqa tireıdi. Mine Rýslan úshin mán joǵaldy. Ol úshin mir súrýdiń maǵynasy joıyldy. Fılmniń kelesi kadrlarynda Rýslan ózi órtegen aǵashqa asylyp ólmekshi bolady da, iske kirisedi. Dál osy sáttiń ústinen Mámbet túsedi. Qarapaıym, ımandy jan. Beıne sonaý jahıldik dáýirdegi arab qoǵamyna qutqarýshy ıslamdy alyp kelgen Muhammed sekildi Rýslandy qutqarýǵa taǵdyr Mámbetti jibergendeı edi. Fılm avtorlary keıipker atynyń Mámbet bolýyna da aıyryqsha kóńil bólgeni baıqalady. Bul sózdiń etımologıasy da Muhammed ataýynan bastaý alady. Qosh, Rýslan ólimnen arashalandy. Alaıda munymen bári birden ózgere qoıǵan joq. Rýslandy qutqarǵan Mámbet ári qaraı áýlıe aǵash túbinen baba ósıeti boıynsha kómilgen kıeli qoljazbany izdeýge kirisedi. Áýlıeniń óler shaǵynda qaldyrǵan amanaty boıynsha jasyrylǵan qoljazba keıingi urpaqqa ólsheýsiz rýhanı qazyna bolyp tabylmaq. Alaıda qazý barysynda kútpegen jerden judyryqtaı altyn tabylady da Rýslan ony kórip tipti múlde basqa adamǵa aınalady. Búginginiń zattanǵan adamy úshin keregi de sol edi. İle-shala qoljazba da tabyla ketti. Olar izdegenin tapqandaı bolǵanymen Rýslannan qaıta tynyshtyq qashady. Ol qaıtsem Mámbetti óltirip altyndy jeke ıemdenem degen aram oıdyń arbaýyna shyrmaldy da qaldy. Mámbet altynǵa asa qyzyǵa qoımady, ol úshin basty qazyna qoljazbaǵa qolynyń jetkeni bolatyn.

Eger de osy eki keıipkerdiń arasyndaǵy jaǵydaıdy úlken masshtapqa kótersek, búgingi biz ómir súrip jatqan qoǵamnyń naqty kórinisi shyǵa keledi. Jyldam damyp bara jatqan tutynýshyldyq qoǵam rýhanı qundylyqtardy yǵystyryp bara jatyr. Bul beıne fılmdegi Rýslannyń ózin qutqarǵan Mámbetti qurtyp jibergisi keletini syndy shyndyq. Aıtpaqshy keıipkerlerdiń kostúmderiniń de túsi aq pen qaradan turady. Aq pen qara kúresi ómir zańy. Rejıserlyq sheshimniń taǵy bir utymdy qyry oazıstegi ekeýdiń isin aǵash basynda otyrǵan kári qarǵanyń bastan-aıaq baqylap otyrýy edi. Táńirdiń elshisi sanalatyn danyshpan qus bizdiń ómirimizdi syrttan baqylap otyrǵan babalar rýhy spetti elesteıdi. Rýslan Mámbetti óltirýge birneshe ret naqty oqtalǵanymen, Ánes áýlıeniń rýhy bul jamandyqtyń jolyn kesip otyrdy. Ekrandyq shyǵarmanyń fınaly kórermenge taǵylym beretin dúıemen aıaqtaıdy. Rýslan Mámbettiń izgi nıeti aldynda aqyry tazarý jolyna túsedi. Aqıqattyń sımvoly sanalatyn qulshylyq úıine qaraı bettegen ekeý arqyly rejıser kınokartınanyń ózekti oıyn sátti jetkize aldy. Olardyń qoldarynda endi keıingi urpaqqa jol kerek rýhanı mura da, tirshilikke kerek baılyq ta bar. Aqqa qudaı jaq deıdi. İzgilik qra nıetti jeńdi. Endi ómir nurlanbaq...

Fılm bizdiń búgingi ómirimizdiń shyndyǵyn sheber dramatýrgıalyq jeli men názik rejısýralyq sheshimderge qura alǵandyǵymen baǵalansa kerek. Árıne, búgingi kún týraly dál aıta alý nemese búginge baǵa bere alý ol ótkenge bılik aıtýdan áldeqaıda kúrdeli sharýa. Fılmniń ón-boıynda detaldar sátti sóıleı aldy, keshegi qasiretti jyldardyń bir parasy júrekti bir syzdatyp ótetin tustary da kezdesip jatty. Qoryta aıtsaq, bizge tán salt pen dástúr, sana men senim ekrandyq shyǵarmada úılesimdi kórinis tapty. Rýhanı tamyryńnan alys ketpeı, ózińdi tanı bil deıdi fılm avtorlary. Endeshe biz de «Oazıs» fılmine sol babalar kómip ketken kıeli qoljazbanyń bir paraǵy dep seneıik.   

Álimaqyn Janbolat, 
T. Júrgenov atyndaǵy Qazaq 
Ulttyq óner akademıasynyń oqytýshysy

---