InfoHub Logo

Balalyq shaq - adam ómirindegi eń ǵajap ýaqyt. Ol kimdi de bolmasyn saǵyntpaı, ańsatpaı qoımaıdy. Balalyq tátti qylyqtaryń, aınalańnyń eljirep, meıirim tógýi, bári de sanańda berik ornap, janyńa jylý uıalatady. Kóbimiz osy ýaqytty baǵalaı bilmeımiz, eseıýge asyǵamyz. Úlken kisilerdiń túsine kóbine balalyq shaqtary kiretinin bilesiń be? Balalyq shaq qaıta oralmaıdy. Baqytty balalyq shaqtyń kepili-súıikti ata-anań, birge týyp ósken baýyrlaryń, jaqsy kóretin ata-ájeń,jaqyndaryń jáne jan dostaryń. Balalyq shaq- eń alǵash degen sózden quralady. Osy ýaqytta kóp nárse baıqap kórgimiz keledi, kókke ushardaı sezim boıymyzdy bıleıdi. Ár izdenisimiz, ár kórgen nársemiz,bastan ótkizgen oqıǵalarymyz bizdi eseıte beredi. Birge ósken dostarymmen dalaǵa shyǵyp, oınap, alysyp, kıim jyrtyp alyp, qulap , jylap, talaı qyzyqty bastan keship óstik. Balalyq shaqtyń qyzyqtary mektepte de az emes.Birge oqıtyn synyptastarmen talaı qyzyq pen shyjyqty bastan keshemiz. Mektepti bitire bere ǵana, qasyndaǵy balalarǵa qalaı baýyr basyp qalǵanymyzdy túsinemiz. Jazǵy kanıkýl oqýshynyń kópten kútken demalysy. Kanıkýldy asyǵa kúte, aýyldy ańsaımyn. Ol jaqtada talaı qyzyqtarym ótti. Ata-ájeme, týystaryma jáne dostaryma asyǵyp baramyn.Talaı qalalardy da ata-anammen qyzyqtaıtyn ýaqyt-osy jaz.Kanıkýl bite sala úıge kelgende, óz úıiń ózińe sonsha ystyq bolyp kórinedi. Saǵynysh sezimi shyǵar. Qys mezgili de tamasha ǵoı. Syrǵanaq tebý, kónkı tebý óte unaıdy. Men balalyq shaǵym baqytty ótti desem qatelespeımin. Al baqytty balanyń júregi árdaıym meıirimge toly bolady. Ár bala baqytty bolýǵa laıyq.

Balanyń obektıvke kózqarasy ata-anasynan bastalady. Balany januıada durys tárbıeleý, onyń mektepte jaqsy oqýyna, bolashaqta jaqsy azamat bolyp shyǵýyna úlken yqpalyn tıgizedi. Úıde balalardy jazý syzýǵa, aýyzsha esepke mashyqtandyrý, olarǵa qyzyqty áńgimeler aıtyp berý sıaqty istermen qosa olardy bir mezgil úı sharýasymen aınalystyryp otyrsa, bala úshin onyń mańyzy zor. Bul rette bala birinshiden bilimge qushtar bolsa, ekinshiden ol eńbekke daǵdylanady. Al eńbek pen bilim egiz ekenin esten shyǵarmaýymyz kerek. Jas jetkinshekke januıada durys tárbıe berilse, bolashaqta odan úlken nátıje kútýge bolady. Durys tárbıe alǵan bala ata - anasyn qýantyp otyrady. Balaǵa durys tárbıe berýdiń ózekti bir salasy jas jetkinshekti eńbekke degen áleýmettik kózqarasyn qalyptastyrý bolyp tabylady. Buny tek muǵalimder ǵana emes árbir ata - ana qolǵa alyp, óz balalarynyń gúl, aǵash egip, aýlany kógaldandyrý sıaqty ıgilikti iske qatysýyn qadaǵalap otyrýy kerek. Sonda ǵana eńbeksúıgishtik qasıet berik daǵdyǵa aınalady. Elimizdiń bolashaǵy - erteńgi tártipti de tárbıeli urpaq ekeni daýsyz. Sol tártipti, tárbıeli urpaq ósirý - barshaǵa ortaq, ári mindet. Qurmetti ata - analar, balalaryńyzdyń boıynan jat qylyq kórseńizder, muǵalimderdi joldastaryn, qoǵamdy kinalaýdan góri, «men balamdy tárbıeleýde qaı jerinen aǵattyq ketti, balamnyń boıyna jaqsy ádet sińirýde, jaqsy tárbıe berýde qaı jerden jańyldym» degen oı túıseńizder eken. Tárbıeniń ot basynan bastalatyny sózsiz. Kúndelikti « beti qolyńdy jý, tisińdi tazala, ótirik aıtpa, bireýdiń zatyn ruqsatsyz alma t. b» degen sıaqty sózderdi aıtýǵa jeńil bolǵanmen, osy sózderdiń tárbıelik máni zor ekenin esten shyǵarmaý kerek. Osydan bala tazalyqqa, shynshyldyqqa, uqyptylyqqa úırenedi. Adam balasynyń shyr etip ómirge kelgende kóretini ata - ana, al ata - ana ómiriniń jalǵasy - bala. Ómiriniń jalǵasy balasynyń keremet ǵalym bolmasa da, tárbıeli úlgili, aqyldy kishipeıil, baýyrmal, meıirimdi bolyp ósýin ata – ana qadaǵalaıdy. «Tárbıe basy tal besik», «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» dep aıtylǵan dana sózder tekke aıtylmasa kerek. Balany tárbıeleýde ata – ananyń bir – birine degen qarym - qatynasy, qalaı sóılesetindigi, týǵan – týyspen, kórshi - kólemmen qalaı aralasatyndyǵy, kelgen qonaqty qalaı syılaıtyny, tipti usaq-túıek bolsa da qalaı tamaqtanatyny, dastarhan basyndaǵy ádeptiligi, qalaı kıinetini bunyń barlyǵy balaǵa áser etedi. Bala úlkenge qarap ósedi. Balany únemi uryp - soǵyp, qatelesken jerinde qatań jazalap tárbıeleýdiń qajeti joq. Aqylmen, mysal keltire otyryp túsindirý kerek.

Qoryta aıtqanda: Balany adamgershilikke, qarapaıymdylyqqa, jaqsy ádetke, ádemilikke, ádeptilikke uqyptylyqqa, jaýapkershilikke sózben jetkize otyryp tárbıeleýge bolady. «Jaqsy sóz jan azyǵy» dep beker aıtylmasa kerek. Qaı zaman, qaı qoǵamda bolmasyn adamzat balasy jas urpaq tárbıesine zor mán berip kelgen. Órkenıet jolynda alǵa umtylǵan ult, eń aldymen jastarǵa oqý bilim berý isin durys jolǵa qoıýy tıis. Sondyqtan da Elbasymyz XXI ǵasyrdy bilim jarysy ǵasyry dep atap otyr. Tárbıeniń maqsaty pándi keremet meńgergen oqýshy tárbıeleý emes, eń bastysy Adamdy tárbıeleý. Búgingi kúni biz – álem halqy, bir kisideı jańa dáýir, jańa ǵasyr - jańa myńjyldyqqa aıaq basyp otyrmyz. Shákárimniń: «Adamnyń jaqsy ómir súrýine úsh sapa negiz bola alady, olar barlyǵynan basym bolatyn adal eńbek, minsiz aqyl, taza júrek. Bul sanalar adamdy dúnıege kelgen kúnnen bastap tárbıeleıdi»- degen sózi bar. Adamgershilikke tárbıeleý isi bilim berýmen ǵana shektelmeıdi. Bul balanyń sezimine áser etý arqyly ishki dúnıesin oıatýdyń nátıjesinde onyń dúnıetanymyn qalyptastyrady.

Jasýlan Almat Jastalapuly Uıymdastyrýshy-ustaz Baldáýren Respýblıkalyq oqý-saýyqtyrý ortalyǵy Qaraǵandy oblysy Balqash qalasy

Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi:

1. Ýsova A «Balabaqshadaǵy ertegilerdi oqytý» Almaty, 1987 – 126 bet. 2. Bakradenova A. «Balabaqshadaǵy ertegini

---