InfoHub Logo

«On san orta júzge uran bolǵan Oljabaı» desedi. Bul sózge dálel bolarlyq áńgime aıtady.

Burynǵy qazaqtyń joryqshyl, jortýylshy bolyp júrgen kúnderinde birin-biri tanymaıtuǵyn eki jaý túzde kezdesse, qaı buryn «Oljabaılap» shapqany joıyp, jeńip alyp kete beredi eken. Birinen biri estip, qulaǵy esitken (estigen) qazaq jaýǵa shapsa: «Oljabaı, Oljabaı!» — dep shabatuǵyn bolypty.

Qazaq orysqa qaramaǵan kúnde Aıdabol ishinde Qulnıaz, Babyr atalǵan eki rý eldiń jylqylaryn jaý alypty. Qarap otyra ala ma, taıly-taıaǵyna sheıin qalmaı, qýypty. Sonda jaýǵa shapqanda: «Qulboldy! Qulboldylap» shaýypty. Jetkenderin «qyzyl kóten» qylyp túsirip, qıratyp barady deıdi. Qýǵynshylardyń ishinde Qulnıaz urpaǵy, Qundy balasy Baıdaly bar eken.

Aty júırik bolmaǵandyqtan, jigeri qum bolyp, keıingi qýǵynshylardyń ishinde keledi eken.

— «Qulboldy joly qyzyl-josyl qan bolady!» — deıtuǵyn, «Oljabaı, Oljabaı!» — dep, shaba kórińder! degen soń:

— Oljabaı! Oljabaı! — desip shýlasypty.

Sóıtse, Babyr ishinde túbi-tegi sart bir bıeshi bıe saýyp júrgen bir qulyndy bıege jaıdaq mine salyp, shapqan eken.

«Oljabaı! Oljabaılap» baryp, jaýdy jaıratyp, qalǵany tyrym-tyraqaı qashyp, jurt jylqysyn aman aıyryp alyp qalypty.

— Jaýdy túsirgen kim? Kim? — degende:

— Bir bıeshi, — delingennen: «Bıeshi» atanyp, osy kúnde sonyń urpaǵy: «Bıeshi balalarymyz!» — desedi. «Toǵaıda Apaıberi Qazanǵap aýylynda tórtti-besti úı barmyz!» — deıdi.

Qazaq orysqa qaramaǵan kúnderde Ertistiń arǵy júzi «Qaraǵaı», «Jaqsylyq» — degenmen, jalpaq Súıindik jylqysyn solaı aıdady deıdi. Jylqyshylardyń ishinde Shoń, Toraıǵyrdyń kenje inisi Qosdáýlet bar, Sary degen taptan Botbaı bar, Qarjas, Talastan «Tórtqara» atanǵannyń bir qarasy Jamanqara bar. ózge eldiń jylqysy Ertisten ári ótip, Qyzyltaý-Qozǵanynyń jylqylary Ertistiń ber jaǵynda jatyp qalypty. Qozǵan jylqylaryn túp kótere jaý alypty. Qostarynda arqandaýly turǵan attaryn mine sala jylqyshylar qýdy deıdi. Sonda ishinde qý saqal bir qyrqyljyń:

— Balalar, «Oljabaı! Oljabaı!» — dep, shaba kórińder! — depti. «Oljabaılasyp», shýlasqan soń, jaýdan kisi topyrlap túse bastapty, jylqylaryn da aman aıyryp alypty. Qolǵa túsken jaý kisisin atqa jaıdaq mingizip, eki aıaǵyn attyń baýyryna qosa baılap, jylqymen birge aıdasyp qaıtypty. Sonda qolǵa túsken jaý kisisi:

— Senderdiń mana bizdi qýǵan kóp kisileriń qaıda?! — dep qoımaıdy deıdi.

— Osy shirkin ne bylshyldap otyr? Qos basyna besti- altyly jylqyshymyz. El joq, kún joq, kóp kisi bizge qaıdan kelýshi edi?! — desipti, — endeshe mana bizdiń kózimizge kúnniń kózi, jerdiń júzi kisige tolyp ketti. Bizdiń batyr-basymyz Namanaı, Mendeke batyr edi. Ol «óziniń óz bolǵaly, kóılegi bóz bolǵaly» betin buryp, taısalyp, jaýdan qashqany-aq osy shyǵar! Ol qashqan soń, ózgemizde ne úreı qalsyn?! Jan tátti ǵoı! Qaısyń uryp jyǵyp, meni baılap aldyńdar? «Etimizge nápiz etpesin (ıtmesin)!» — dep, ózimiz attan qulap, topyldap túse berdik. Myna otyrǵan senderge bul jylqydan bir tal qyl da buıyrmaıtyn edi! — depti.

Osy sózder sol zamandaǵy talaıdyń aýzynda áńgime bolyp júrgen sóz ǵoı. Kókten maǵan Jebireıil kelip aıtyp otyr deısińder me?! «Qulaǵynyń tesigi bar, qeýdesiniń esigi bar» quma qulaq shaldar sóılep, sonan birden birge qalyp, áńgime bolyp, jeti ataǵa kelgen. Mine, men sóılep otyrmyn. «On san orta júzge uran bolǵan Oljabaı» batyrdyń nemeresi Arystanbaı jigit kúninde qasynda eki joldasy bar joǵarǵy qarakesek: qarsun-kerneı, qoıanshy-taǵaı jaǵynda joryqta júrse, elsizde bir bes kisi jaý jolyǵypty. Sonda bul Arystanbaılar «Oljabaılap» shaýypty. Ana beseýi de «Oljabaılap» shaýypty. Erteńnen keshke deıin soǵysyp, birin-biri ala almaı, attary boldyrǵan soń, tıtyǵy quryp, attarynan túsip: «Bir-birimizge qastyq oılamasqa!» — dep, qorjyndarynan alyp, malta tas túsiripti. Olaı qylǵanyı eldeskendigine senimdi ýádeleri eken.

— Tanysyp, biliseıik! — desip jón surasypty.

— Biz — Aıdabol, Kúliktiń Aıdaboly. Ákemniń aty — Dýlat, óz atym — Arystanbaı, Dýlat ákesi — batyr Oljabaı. Men babamnyń arýaǵyn shaqyrdym. Senderdiki ne? Sen nege «Oljabaıladyń?» — depti. Onda ol aıtypty:

— Ja[s]tyqta sol óziń aıtyp otyrǵan batyr Oljabaı bir joryqqa bara jatyp, bizdiń Shor ulytaýdikine qonady. Ulytaý ózi ulytaý, Kishitaýdyń ulytaýynda týyp, atyn «ulytaý» qoıǵan eken. Óz zamanynda ózi ulytaý qandaı bolsa, sondaı jan bolypty. Dúnıeniń júzinde jalǵyz-aq kemshiligi — perzentsiz bolypty. Alǵan qatyny da óz tusyndaǵy áıeldiń «qulan qaraýyl alǵary — qıǵashy» atanypty, pushpaǵy qanamapty. Oljabaı batyrǵa qos tigip berip, mandyq kórpe jaýyp, qatyny bir shapandy bas jaǵyna ilipti:

— Mynaý árýaǵyńa baılaǵan aqtyǵym. «Erteń kıip [ketse], kózi bola ma?! Tıip ketse, sózi bola ma?» dep, Oljabaı batyrdyń qoınyna kirip barypty. — Men borbaıymnan sýym sorǵalap júrgen jalań but qý emespin. Abysyn-ajynnyń: «pushpaǵy qanamaǵan, Qudaı qalamaǵan!» — degen sózin ne qylaıyn?! «uryspas ul, kerispes kelin» bola ma? Aýzyna áli jetpegen jamandardyń: «qýbas, shirkin!» — dep, baıymdy muńaıta bergendiginen, taryǵyp, zaryǵyp: «mergennen — sıraq (syraǵy), batyrdan — saýǵa» deýshi edi ǵoı! Atyń shyqqan er ediń: «bir atym oǵyn aıamas!» — dep, árýaǵyńnan dámetip keldim, — depti.

— Atym Oljabaı bolyp, at arqasyna mingeli aram etekke etegimdi ashyp kórgen jan emes edim. «Bolatymdy boqqa sýarmaspyn!» degen antym bar edi. «Jolyma jobalǵy bolar!» dep, jolamaýshy edim. Mende bar bolsa, sen bir ul tabasyń. Atyn «Oljabaı» qoı! — dep, kindiginen júndigine sheıin bir sıpap júre beripti.

Qatyn erteńinde qaıta tura kelipti:

— Qo...ǵymen s.ip bergen joq, qolymen tyǵyp bergen joq.
Bir bala berip ketti! — dep, bozqasqa soıyp tarqatypty.
Sonan kidirmeı býaz bolyp, er ul taýyp, atyn: «Oljabaı» qoıyp, sol Oljabaıdan týǵan Hankeldi — myna men! Men de sol Oljabaıdyń lepes balasy Oljabaıdan týǵam. Sondyqtan biz de Oljabaıdy uran qylyp alǵanbyz! — depti.

Mine, burynǵynyń áýlıe ekendigi — osy, óz zamanyndaǵylar «Oljabaı!» dep júrgen, júrip, qylyp júrgen qylyǵy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Súıindik Oljabaı batyr ertegisi

Ótegenniń qyz berýi

Ótegenniń qaryzyn qaıtarýy

---