InfoHub Logo

(nemese balalyq shaqta estigen áńgime sońy)

Jazdyń jaıdary, janǵa rahat syılar tamyljyǵan kúnine qaramastan, kenetten soqqan jel jerdiń usaq-túıegi men shań-tozańyn aspanǵa kóterdi. Aldy-artyna qaramaı, ashý shaqyra kelip, óz degenin isteıtin tentek jelden seskengendeı, qaz-qatar ósken appaq qaıyńdar japyraq jelekteri jelbirep, bas ızep, oǵan sálem bergendeı boldy. Biraq muny elegen jel bolǵan joq. Tabıǵatqa ásem reń berip, óz kórkimen adamdarǵa qýanysh syılaıtyn appaq qaıyńdardyń jelekterin uıpa-tuıpa etip, jaınap ósip turǵan bireýiniń jasyl japyraǵyn jerge ushyryp túsirdi. Aǵashta qalǵan ózge japyraqtar jerge túsken japyraqqa qınala qarap, qaıǵyrǵandaı ózara terbele jóneldi. Onyń tirshilik saǵaty búgin toqtaryn bilgen kim bar eken?! Qazir bolmasa da, osy bir sát óz bastarynan ótetinin sezetindeı barlyq aǵash bir-birine ún qatqandaı, ózara sybdyrlasqanymen, úzilgen japyraq óz ornyna kelgen joq.

Kózdi ashyp-jumǵansha bolǵan osy qubylysty terezeden baıqap qalǵan meniń oıym sanamda sińip, jadymda jattalyp kelgen ómirdiń máni uǵymynyń soqpaǵyn sharlady.

Iá, ótken is te, kúnderde ornyna kelmeıdi. Olardyń ornyn tek esten etpes estelikter men saǵynysh sazy ǵana aýystyra alady. «Biz — ómirge qonaqpyz», — deıdi sol tirshilik ıesi atanatyn adamdarymyzdyń talaıy. Bunysy — aqıqat. Máńgilik mánisiniń uzaqqa barmaıtynyn tiri pendeler biledi. Shynynda da, ómir — bir ótkel. Aldyńǵy da ótedi, keıingi de ketedi. Sonda ómirdiń máni nede?

Tirshilik ataýly paıda bolǵannan bastap, jaqsylyqtyń mánin túsiný úshin — jamandyq, qýanyshtyń mánisin bilý úshin — qaıǵy, qımastyqtyq ereksheligin paıymdaý úshin — saǵynysh uǵymy adamdarǵa serik boldy.

«...Jer betine endi jan bitip, tiri jan ıeleri qalyptasa bastaǵanda, adamǵa oı men aqyl bergen jaratqannyń arqasynda osy bir tirshilik ıeleri damýdyń talaı belesinen ótip, baqytty kúnderdiń qushaǵynda shalqydy. Biraq onyń mánin de, qasıetin de sezbedi. Ómir boıy osy qubylystar qalyptasatyndaı sezindi. Adamnyń adamdyq bolmysyn qalyptastyratyn Parasat pen Aqyl olarǵa osy ómirdiń mánin túsindirý úshin Qaıǵy men Ókinishti kómekke shaqyrypty.

Qaıǵy keldi. Adamdardy jasyna jetkizbeı qartaıtty. Dúnıeniń orny tolmas bólshekterin sezindirdi. Olar odan qutylýdyń amalyn izdendi. Biraq tym kesh edi. Baqytty ǵumyrdyń besiginde terbelgen myna ómirdiń shat-shadymanynan aıyrylǵysy kelmegen Qaıǵy adamdar mekeninde máńgilikke turaqtap qaldy.

Onyń sońyn ala bere Ókinish jetti. Tiri kezinde syılasa almaǵan pendeler ókinish ózegin órtegen kezde ǵana, tatýlyq pen dostyqtyń, keshirimdilik pen kishipeıildiliktiń ǵumyr kelbetin kelistirer mándi uǵymdar ekenin shyn máninde túsindi. Biraq aıtqanynan qaıtpaıtyn, bir izdi Ókinish te óz ordasyn osy ómirge qalaǵanda, san soqty, baqytty ǵumyrdyń qadirin sezinbegenderine barmaqtaryn tistedi. Biraq kúresýge tym kesh edi.

Jaılylyq pen máńgilikti kóksegen Qaıǵy men Ókinish ózge izgi uǵymdar: Baqyt, Qýanysh, Parasat, Aqyl sıaqty adamdarmen máńgilikke birge bolýdy maqsat etkendikten, olardyń júreginen oryn alýdy kózdedi. Jaqynynan ajyratyp, jandaryna jara saldy. Jaman sóz aıtqyzyp, teris áreketter istetkizip, opyq jegizdi. Alǵashynda adamdarǵa tek bir sát qana baqyttyń mánisin sezindirý úshin shaqyrǵan Aqyl men Parasat bul ekeýinen qalaı qutylýdyń amalyn izdedi.

Aqyl oılandy, Parasat tolǵandy. Sóıtip, sheshimge keldi.

Olar bireýdiń jany jaralanyp, bireý qaıǵyrsa da, ekinshileri ony qaıtalamaý úshin odan sabaq alsyn degen nıetpen Qaıǵy men Ókinishtiń adamdar júreginen oryn alýyna ishteı kelisti. Sonymen birge olardyń ornyn basa alatyn erekshe, sony, jaıdary, jaıbaraqat júretin bir uǵymdy adamdar mekenine shaqyrdy. Ol óte qarapaıym bolatyn. Sol qarapaıymdylyǵynyń arqasynda Qaıǵy men Ókinish sıaqty ár adamnyń júreginen oryn alýdy kózdegen joq. Ózin izdep kelgen adamǵa ǵana qyzmet etýdi oılady.

Qarapaıym ǵana qońyr turmys keshken oǵan adamdar da Qaıǵy men Ókinishke qaraǵandaı zer salmady. Bári birdeı baǵalaı da almady. Tek kóńili tereń, aq-jarqyn, keń peıil qaýym ǵana ómirdiń mánin sol ekenin tereń sezindi. Sol sebepten olar da qaıǵy da, ókinish te az boldy. Kelgen Qaıǵyny sabyrǵa jeńgizýdi bildi...

Sodan beri talaı ýaqyt ótse de, osy bir uǵymdar bizben birge jasap keledi. Ómirdiń máni túsingenge — aýyr, túsinbegenge — jeńil. Ómirdiń máni — ómirde emes...»

Qoǵamdaǵy kelispeýshilik pen túsinbeýshilikti kórgen saıyn óz órnekterimen oıyma ózdiginen orala beretin, anam jıi aıtatyn osy áńgime meni taǵy da oı qushaǵyna orady. Anam áńgime jelisiniń qalaı aıaqtalýy kerek ekendigin óz erkime beretin. «Ómirde adam úshin eń mańyzdy ne?Aqyl men Parasat adamdar mekenine neni shaqyrdy? Qalaı oılaısyń?» degen saýaldardy qoıyp, júzime jymıa qaraıtyn da, ózge ispen aınalysyp ketetin.

Oqıǵa sońyn qalaı aıaqtarymdy bilmeı, oıym orta jolda talaı ret toqtap ta qaldy.

Qoǵamdaǵy alaýyzdyq pen arazdyqty, túsinbeýshilikti, eki sózdiń basyna jetpeı, urysa ketetin qubylystar únemi oıǵa saýal qaldyratyny da jasyryn emes. Tóńirektegi adamdardyń barlyǵy jyly júz men jaqyn qabaqty qajetsinetindeı. Ómir adamdardy talaı istiń qyr-syryna úıretse de, biraq júrekteri ǵajaıypqa senetin olar sol shyn máninde ózderine aýadaı qajet shyraıdy ózgelerge ózderi sezdiretinin sezbeıdi de.

Kóbiniń júzinen rahattanyp turyp Qaıǵy oryn alǵan. Myna mekenniń máńgilik uǵym ıesi atanatynyna tek sol qýanatyndaı.

Eger adamdar únemi kóńilsizdikti serik etip júrse, bir keleńsizdiktiń bolǵany da. Tirshilik taýqymeti, kúndelikti turmystaǵy jetispeýshilik, isteıtin isine úlgermeýshilik syndy uzyn-sonarǵa sozylatyn kóńilsizdik ákeletin uǵymdar ataýy sansyz kóp. Degenmen ár nársege bir ashý shaqyryp, bolmashyǵa yza bola berý — adamnyń az jasaýyna taptyrmaıtyn «em» bolatynyn da bilmeıtinder joq emes-aý.

Kerisinshe, adamdarǵa jaqsylyq jasaý, qaıyrymdy is etý, jyly sóz aıtý — ózgeniń ǵana emes, óz janyńdy emdeýdiń eń qarapaıym joly ekenin qoǵamdaǵy basym kópshiliktiń kóbi paıymdasa eken ǵoı deısiń. Basqa el, basqa memleket emes, bizdiń qoǵam!

Bizdiń qoǵam, bizdiń el deıtinim: jer betinde qanshama ult mekendese, sonshama el bar ekeni málim bolsa, solardyń ortasynan óz elimiz kishipeıildilikpen oryn alsa ǵoı armannyń ańsaýy ǵoı.

Jer betindegi kóp ult demekshi, olardyń túr-tulǵasy ǵana emes, ózindik adamdyq syrlary da ár qyrynan tanylady.

Búginde jer-jahanǵa aty jaqsy tanys, damyǵan elder qataryna jatatyn japon halqynyń minezdiligin osy bir jerde tilge tıek etpeı bolmas. Kóshede kele jatqan adam baıqaýsyzda bireýdi qaǵyp keter bolsa, onyń keýdesine qos qolyn qoıyp tájim etip, keshirim suraýy mindet bolsa, tipti, qaǵylǵanynyń da keshirim suraýy — sypaıygershiliktiń mánisi eken. Eki jaq ta keshirimdi. Eki jaq ta bolmashyǵa ashý shaqyrmaıdy. Sanalaryna sińip ketken osy bir ádet ol halyqtyń qaı elde júrse de, búginge deıin jalǵasqan, ustanatyn ozyq dástúri. Alaıda keshirimdiliktiń sımvoly ispettes bul árekettiń alystan ózi ashý shaqyryp, izdenerge qara tappaı júretin kópshilikten kóz súriner bizdiń qoǵamǵa áli de jat ekendigi jasyryn emes...

Degenmen «peshenege jazylǵan» qandaı ǵumyr ıesi bolsań da, ómirińdi gúldendiretin de, kúlin kókke ushyratyn da óziń ekenińdi umytpaǵanyń jón! Aldyńǵy býyn júrip ótken, keıingi keleshek kele jatqan osy ómir kóshinde ómirdiń máni baqyt dep te, baılyq dep te, ataq dep te arpalyspaǵanyń abzal.

Biz izdegen ómirdiń máni oı tereńinde, sana túsiniginde qalyptasqan. Sondaı-aq, qazaq uǵymynda salt-dástúrdiń bir belgisi retinde saqtalǵan. Osyǵan qaraǵanda keıingi urpaǵynyń ashýshań bolyp, aıtqan sózge túsinbeı kete beretinin babalarymyz sezgen be degen oıǵa qalasyń. Kishiniń — úlkenge, úlkenniń kishi aldyndaǵy syılasymdylyǵy, adamdardyń bir-birine syılasymdylyǵy — qarapaıym kúndelikti turmystan bastalatyndyǵy barshamyzǵa málim.

Qaıǵy men ókinish ómir súrip júrgen ár pendede bolatyny belgili. Adamnyń adamdyǵy qıyndyǵyn kórsetpeýinde, qasiretin boıyna jasyra bilýinde. Janyndaǵy jandardy óz adamgershiligimen baýrap, syılaıbilýinde.

...Demek ómirdiń máni ózinde bola otyryp, aspaı-taspaı júre beretin SYILASYMDYLYQtyń shynynda da qarapaıym bolǵany ǵoı. Ózimniń ár sátime serik bolýǵa tyrysatyn — Syılasymdylyqty qalaı ǵana baıqamaǵanmyn...

Adamdar mekenine kelgen uǵym Syılasymdylyq eken ǵoı.

Jyldar jetegine jalǵasqan sol kezdegi áńgime sońyn tereze aldynda turǵan men óz oıymsha, osylaı aıaqtaýdy uıǵardym.

Adamdar arasyndaǵy syılasymdylyq sanańa sana, oıyńa oı, kóńiline qýanysh syılaıdy. Bireýge qajet ekenińdi sezdiredi. Jyly sóz, jarqyn kúlki adam muqtajdyǵyn joımaıdy, kóterińki kóńil syılaıdy.

Ózgeniń jaqsy isine janyńdy jadyratyp, shyn nıetińmen qýana alsań, aq peıilmen qyzyǵa qaraı alsań, qýanyshyń men baqytyń ózińe qaraı qanattaryn qaǵyp quraq ushatynyn seze bil!

Adam ǵumyry da kez kelgen sátte jas japyraqtaı úzilip ketetini daýsyz. «Qamshynyń sabyndaı» qysqa ǵana ǵumyrda jaqynyńdy janyńdaı, jatyńdy jaqynyńdaı syılap, ǵumyr kúnderin syılasymdylyqqa arnaǵannyń nesi aıyp?!

 

---