InfoHub Logo

Selk ete qaldy. Ózi telefon qońyraýyn sarsyla kútip otyryp, oıda-joqta júreginiń dir ete túskenine ishteı tańdanys bildirdi de qoıdy. Sirá, qýanǵan men qoryqqan birdeı-aý! Oı-hoı, qyzmet babymen syrtqa ketkenniń jóni osy eken dep, barar jerlerine aman-esen jetip alǵan soń, yń-shyńsyz jatyp alǵandaryna jol bolsyn! Aqylǵa syıa ma bulary? Onyń ústine Maǵrıpanyń tolyp jatqan ul-qyzy bolsa, dáp solar úshin óstip ýáıim jep nesi bar! Italıasyna ma, odan ári kete me, o jaǵyn ózderi sheshsin de aman-esen júre bersin dep, úırenshikti tirshiligimen alańsyz aınalysa bermes pe. Bar-joǵy eki túıir, sol kezdegi solaqaı saıasat ­— bir ul, bir qyz. Ár balanyń nesibesi ózimen, árbiri dúnıege kelgen saıyn bir túp jýsan artyq ósedi dep týa bermegenine endi ókinedi. Bul ókinishtiń keıingi kezderi tipti ulttyq tragedıaǵa aınalǵanyn jan dúnıesimen tolyqtaı sezinse de, bul taqyrypty tereńirek qozǵaǵysy kelmeıdi. Sebebi, oǵan aıypkerdi alystan izdeýdiń qajeti joq-ty... Já-já, o dáýren ótti-ketti. Endi kózge kóringeniniń berekesin bersin.

Shetelge kóshken qyzy úıli-barandy, kúıeýi ájeptáýir bedeldi kisi. Oǵan nesine renjıdi, jumys yńǵaıymen shapqylap, ne oǵan, ne buǵan ýaqyt jetkize almaı, dińkelep júrgen adamdy kinálaǵannan ne ónedi. Oý, munda júrgende qyzynyń aqyl-esi bútin edi ǵoı, ekeýi yńǵaıyn taýyp qurdastarsha syrlasatyn edi ǵoı. Ara-tura, árıne, sóz oraıy kelgende sheshesiniń ústine shyq juqtyrmaı baǵyp-qaǵyp, úkilep, bar jaqsyny úıip-tógip osynyń aýzyna tossa da jalǵyz aǵasynyń áıelin de syn tezine salyp, bir túırep ótýshi edi ǵoı. Qudaı uryp, qyzynyń yńǵaıyna jyǵylǵandyqtyń áseri me, álde qapelimde ýáj taba almaǵan shalaǵaılyǵynan ba, qalaı degende de sol sátte: «áı, qalqam, munyń qıanat, bir kelin — meniń kelinimdeı-aq bolsyn», dep betin birden qaıtaryp tastamaǵandyǵyna kádimgideı ishi ashıdy. Júregi shanshyp, ústi-ústine suqqylaıdy. Júregi álsiz, qan aınalysy nashar, eki-úsh tamyrǵa jasandy tútikshe qoıǵyzǵan. Dárigerler anany-mynany oılap, júıkege júk túsirmeńiz dep, eki kúnniń birinde zar ıleıdi. Úıge kelip qan qysymyn ólsheıdi, dári egedi. Biraq janǵa batyp bara jatqan aýrý bolmaǵan soń, dymnan-dymsyz qaıtip qarap otyrady. Arǵy jaqtan habar kelse, bul kimniń shikarasy, al týralap aıtqanda Aqedilden áýlıe me, ajalǵa qarsy turatyn amaly bolsa, Aqedildi alyp qalmaı ma. Bala-shaǵanyń aldynda osy búgin alyp ketse de záredeı qınalmaıdy. Shalynyń janynan topyraq buıyrsa, sonyń ózi ájeptáýir olja. Biraq bul oıyn tisinen shyǵarmaıdy. Álgideı aıtyla-aıtyla ábden aqjem bolǵan qazaqy góı-góıdiń ushtyǵyn sezdirse, erjetip qalǵan nemereleri ájelerinen erteń aıyrylyp qalatyndaı-aq, tus-tustan qaýmalap ortaǵa alady. Ortaǵa alǵanda da Maǵrıpany qaıtadan partaǵa otyrǵyzǵandaı ómir jaıly, tirshilik jaıly ózderiniń osy zamanǵa laıyqtalǵan túsinikterin tyqpalap, sonyń negizinde ájesinen de qatań túrde «emtıhan» qabyldaıdy. Máselen, Maǵrıpa jıyrma birinshi ǵasyrdyń tańdaı qaqtyrarlyq keremetterine kýáger — aqyldy áıel. Tisi túsip, taıaqqa súıenip, aıaq-jolyn ázer taýyp júrgen kári kempirge uqsamaıdy. Oılaý qabileti, dúnıetanymy, jaqsy-jamandy ajyrata bilýi kisi jańyldyrady. Jumystan da shetqaqpaı qalǵan emes, elmen aralasady, jurttyń pikirin tyńdaýǵa jáne óz pikirin de jyp-jınaqy etip jetkizýge asa qabiletti. Mine, óstip sap-saý júrgen adamnyń qaıdaǵy bir ólim týraly qaıǵylanýy aqylǵa sıa ma. Ágárákim, bir toǵa, bir yrǵaqty tirlik jalyqtyrsa, taza aýa jutyp, orman-toǵaı arasyna baryp serýendegisi kelse, shıpajaıdyń kez kelgenine joldama daıyn. Bári daıyn, tek ólim jaıly eski uǵymdy kishkentaılardyń esine qaıta túsirmese jarady.

Durys, durys-aq, biraq ury oıdyń qaı jaǵynan jyltyń etip shyǵa keletindigine tańy bar. Shetel asqan qyzynyń jaı-japsaryn óz aýzynan estimeıinshe qaıtip alańsyz júre alady. Onyń ber jaǵynda Italıanyń bir qalasynda jer silkindi degen sýyt habardy da myna sańyraý bolǵyr qulaǵy anyq estigen. Al kerek bolsa!.. Teledıdar ekrany úıindi astynda qalǵandaryn da, keýdelerinde jany barlaryn da, ıtpen izdep taýyp, jer betine shyǵaryp jatqanyn kórsetpese eken, kórsetti ǵoı. Sodan beri shetel habarlaryn qalt jibermeıdi. Ana joly bir sóıleskende álgi bar bolǵyr qyzy jeńil máshıneniń róline ózi otyra salyp, balalaryn janyna alyp, kúlli Eýropańyzdy armansyz aralap shyǵýǵa bel býdyq degendi de bir nárseni qıratyp tastaǵandaı, urtyn tompaıtyp aıtyp salǵan. Aralasyn, aralaı bersin, oǵan kimniń qarsylyǵy bar, tek sonyń arasynda sheshemizdiń júregin aýyrtpaıyq, amanshylyǵymyzdy bildirip qoıalyq dep, qalta telefonnyń bes-alty tetigin basyp jiberýge bolady ǵoı!

Úzilip qalǵan qońyraý birazdan soń qaıta jalǵandy: — Al-lo, Italıa, Italıa ma?!.. Áı, qyzym sender osy, zakaz bergenime týra bir saǵat... Mundaı qyzmetterińmen eldiń kóńilin qaıtip tappaqsyńdar?! Bir úzip, bir jalǵap...

— Apaı, Maǵrıpa apaı?! — Mynadaı jaǵymdy daýysty estigende «meni o jaqta da tanıtyndar bar ma?» dep kádimgideı tańdanys bildirdi.

— Bul Italıa emes...

— Endi qaı jaq?

— Ózimiz ǵoı, ózimiz...

— Ózimiz bolǵanda, men Italıadaǵy qyzymmen birazdan beri sóılese almaı júrgem...

— Siz shynymen Maǵrıpa apaısyz ba? Daýysyńyz bir túrli...

— Qobaljyǵandyq shyǵar.

— Bul — teatrdan...

— Qaıdan?!

— Respýblıkalyq drama teatrdan

— Al?

— Teatrdyń kadr bóliminen.

— Nemene, teatrdyń edeni durys jýylmady, sahnanyń qoqysy shyǵarylmady dep bireýler aryz túsirgennen saý ma?

— Jo-ǵa!..

— Jo-ǵa bolsa, tań azannan qońyraýlatatyndaı ne búlinip qaldy?! Ólmesem tústen keıin baram ǵoı teatrǵa.

— Kelińiz. Biz bolǵan jaıdy aldyn ala eskerteıik dep.

— Ol ne jaǵdaı?

— Jaǵdaı bolǵanda... siz jasyńyz kelgen kózi ashyq adamsyz... bárin túsinesiz, qazir búdjettiń árbir tıynyn únemdeý máselesi biz túgili úkimet aldyna da qatań qoıylyp jatyr...

— Iá, sodan?

— Sodan sol, jańa talapqa saı, teatrdyń biraz qyzmetkerleri qysqarady.

— Sonyń ishinde siz de kettińiz deseńshi!

— Áne, bárin túsinip tursyz... Ózgelermen salystyrǵanda sizdiń jaǵdaıyńyz hanǵa sálem bere me?! Ulyńyz — bıznesmen, kelinińiz...

— Olardyń qatysy qansha bul araǵa?!

— Jo-joq, jáı, ánsheıin áńgime ǵoı bizdiki. Amalymyz qansha, bir-eki jas akterdi de qysqartýǵa iliktirdik. Olardyń eki-úshten kishkentaılary bar, ári ózderi jataqhanada turady. Olarmen salystyrǵanda...

— Sonda nemene teatrǵa eden jýýshy kerek bolmaı qaldy ma? Álde edenderińdi robot jýyp bere me? Bul jaǵdaıdan dırektor habardar ma?

— Árıne, árıne, Meıirhan Jolsharaevıchtiń tapsyrmasy ǵoı bizdiń sizge habarlap turǵanymyz...

Maǵrıpa telefon tutqasyn tastaı saldy.

* * *

Úırenisken daǵdy: teatrǵa tús aýa barady. Oǵan deıin asyqpaı-aptyqpaı shaı-sýyn baptap ishedi. Sabaqtan kelgen nemerelerin tamaqtandyrady. Sosyn, sosyn sol, óziniń de qudaı súıer qylǵy joq, basqa bireý bolǵanda ketsinshi ári dep qolyn bir silter edi. Al Maǵrıpanyń anadaǵy bir bilmestigi úshin kelini Meńsulýdyń aldynda kináli kisideı búgejektep júrgen júrisi mynaý. Sondaǵysy bas jarylyp, kóz shyǵatyndaı tótenshe jaǵdaı bolsa jón ǵoı. Sóz degen jaryqtyq aıtylady, aıtylǵan jerinde eleýsiz qala bermeı me. Maǵrıpanyń álsizdiginiń ózi sonda, kóńili qalamaǵan sózdi kópke deıin umyta almaıdy. Bálkim, júreginiń jıi aýyratyndyǵy da sodan shyǵar. Týǵan qyzynyń yǵyna jyǵylyp, kelini týraly burq ete qalǵan ǵaıbat sózdiń betin qaıtaryp tastaı almady ana joly. Munan qalaı aqtalýdyń jolyn jáne túsinbeıdi.

— Meńsulýmysyń?— Qalta telefon degen bir raqat.

— Iá, amanshylyq pa?

— Amanshylyq, balalardyń tamaǵyn berdim...

— Raqmet!

— Toqtaı tur, esep bergeli jatqanym joq. Osy senderdi teatrǵa jelkelep aparýym kerek pe?! Jurt keıde aıaqtarynan sarsylyp, bılet tappaı súrnigedi. Ózim ishinde júrgen soń aldyńǵy orynnan alam ǵoı qalaýymsha. Qalaı daıynbysyńdar, aldaǵy senbide qoldaryń bosaı ma?! Jaqsy spektákl.

— Baıazımen aqyldasaıyn aldymen. Alańdamaı jumysyńyzǵa bara berińiz.

Maǵrıpa myrs etip mıyǵynan kúldi. Azdap ótirik aıtty. Teatrǵa bılet tappaı sarsylyp júrgender sırek. Bir jaǵynan kelinine qyzmetin buldaǵan túri. Al teatrǵa shaqyrǵany úshin alǵan jaýaby álgi. «Baıazımen aqyldasaıyny» onyń oryndalmaıtyn sharýa ekendigin ańǵartqany. Meıli, ózderine yńǵaıly eken, sóıtip júre bersin sekektep. Qonaqqa barýdan jalyqpaıtyn, yrdý-dyrdýdan mezi bolmaıtyn bu netken júıkeleri myqty halyq? Ózderin aıasa netti bir jolǵa. Teatrdyń adam janyna rýhanı baılyq syılaıtyndyǵyn dap-dardaı kisilerge ejiktep jatýy qalaı jáne bir-bir mekemeniń dyńdaı basshylaryna.

Úıden shyqqan soń kádimgideı kóńili kóterildi. Teatrǵa shaqyrýyn shaqyrdy, endigisin ózderi bilsin. Endi Meńsulýdyń aldynda da júzi jarqyn. Aıaldamadan teatrǵa týra aparatyn avtobýsqa otyrdy. Salondaǵy beıtanys jolaýshylarmen bas ızesip amandasty. Únemi osylaı, jurttyń bári kelini men uly sekildi senbi saıyn alaókpe bop, toı-tomalaqqa shapqylaı bermeıtin shyǵar. Sondyqtan teatrdyń bolashaq kórermenderimen birge kele jatyrmyn dep sezinedi. Jan-jaǵyna jaltaq-jalqaq qaraıdy, úlken teatrda taban aýdarmaı jarty ǵasyrǵa jýyq qyzmet atqarǵan Maǵrıpany da tanıtyndar az bolmas. Meıli, eden jýsyn, sahna tazalasyn — báribir teatrmen taǵdyr baılasqan pendeńizdi osal deı kórmeńiz! Myna kisilerdiń ishinen Maǵrıpamen suqbattasatyn bireýler tabylsa, munyń da aıyzy qanyp, teatr tóńireginen biraz-biraz shejire sherter edi-aý! Oı, nesin aıtasyz, túsingen adamǵa Maǵrıpa teatrdyń eden jýýshysy ǵana ma eken?.. Al eden jýsa nesi aıyp, teatrdyń taqtaı sahnasyn shań-tozańnan tazartsa nesi aıyp?! Týǵan teatrdyń kúlli tarıhyn jatqa soǵatyndar da sıreksidi ǵoı búginde. Tabylsa ileýde bireý. Ázekeńdi kórdi, Ázirbaıjan Mámbetovtyń teatrdaǵy júris-turysyn sirá, kisi umyta alar ma. Ydyrys Noǵaıbaevtyń kúndeı kúrkiregin daýysyn estigender de, estimegender de armanda. Jantórınniń túksıgen jaý qabaǵynyń ózi bir teatryńa tatıtyn jaryqtyq! Moldabekov, Shárıpova, Boranbaev... keshe ǵana kúlip-oınap, ózine jarasatyn ázil-qaljyńymen kúlli jurtty tóńiregine topyrlatyp jınap júretin Áshekeń, Áshirbek Syǵaev týraly tiri estelikti Maǵrıpadan basqa aıtyp beretin kimiń bar?! Nege úndemeısińder, a?! Maǵrıpanyń kókiregindegi syr-sandyqty aqy-pulsyz nege aqtaryp almaısyńdar óz paıdalaryńa?! Ony Maǵrıpanyń da ana dúnıege ózimen birge áketkisi joq. Tastap ketkisi-aq keledi osy ortalaryńa! Al oǵan qyzyǵýshylyq tanytatyn, ábjildik tanytatyn myna túrlerińnen qaradaı-qarap adam shoshıdy. Ylǵı osy, qara jerdiń qyrtysyn aýdaryp, dińkelep kele jatqandaı qalǵyp-múlgýden basqa biletineriń bar ma? Osy qalǵyp-múlgýmen qaıtip muratqa jetpeksińder?! Maǵrıpa da óstip úı men teatrdyń arasyn jol qylyp júre beredi deımisińder?! Áı, qaıdam, ólsheýli ǵumyrdyń kóbi ketip azy qaldy. Áne, estidińder me, teatrda qysqartý... Ol tizimge óziniń aldymen iligetin túri bar.

— Bastyq ózinde me?— dedi teatr tabaldyryǵynan attaǵan boıda sálem-saýqatsyz vahter shaldyń súreńsiz óńine tiksine qarap.

— Joq, ázirge kele qoıǵan joq, jumys aıaǵyna taman bir shań berip qalar.

Maǵrıpa qysqartýdyń mán-jaıyn dırektordyń óz aýzynan estimekshi-tin.

* * *

Teatrǵa tús aýa kelýinde de bir gáp bar. Eden jýý degen qolǵa juǵatyn jumys pa, táıiri! Foeniń aldy, úsh-tórt bólme, ekinshi-úshinshi qabatqa kóteriletin baspaltaq. Aldymen sahnanyń shańyn súredi, sýly shúberekpen qaıta jýady. Bar-joǵy birer saǵattyq sharýa-daǵy túbiń túskir. Esti kisi mindetinen qutylǵan soń, kún batpaı úıime jetip alaıyn dep asyǵar edi. Eden jýýshyǵa qarap qalǵan ne bar. Kórkemdik keńeske múshe emes, esep-qısaptyń ıisi murynǵa barmaıdy. Kásipodaqtyń ish pystyratyn jınalysyna qatysýǵa qulqy shamaly. Onyń ber jaǵynda Maǵrıpany qajetsinip, jer-kókten izdep jatatyndar sırek. Jazataıym basynyń saqınasy ustap syrqattanyp qalsa da, bary men joǵy bilinbeıdi. Sahnany jalańbut balalardyń zikir salatyn jyn-oınaǵy deımisiz. Birneshe kún jýylmasa da, edeni aınadaı jaltyrap jata beredi. Ol jaǵyn bes saýsaqtaı bile tura, ózi joqta teatr basqa jaqqa kóship ketetindeı mazasyzdanatyndyǵyn qaıtersiń. Júdá, kúlkiń keledi. Kúlkiń keletini sol, aqyry tózimi taýsyzǵan Maǵrıpa tumaý-súzekti qaıdan juqtyrǵandyǵyna renjip, bul tegi jas kelip qalǵandyqtyń áseri ǵoı degendi aýyzǵa almastan, kúni erteń-aq júgirip ketetindigine sendirip, «jolyńda keteıin, quldyǵym, qoıylymnan keıin sahnany bir súrtip ala qoıshy» dep býfetshi kelinshekke ólerdegi sózin shyǵyndap, jalynyp-jalpaıyp jatqany. Býfetshi Maǵrıpanyń ótinishin oryndaı ma, oryndamaı ma, úlken kisi habarlasqan soń tańdamaý taǵy yńǵaısyz, «maqul» deı salady aýyz ushymen. «Oıbaı-aý, sahnanyń aty — sahna ǵoı, aıdyń-kúnniń amanynda sahnany kirletý kúná ǵoı, onyń kıesi bar ǵoı», dep ózimen ózi toqtaýsyz sóılep jatqany Maǵrıpanyń.

Árıne, býfetshi kelinshekke de bul taptyrmaıtyn taqyryp: «typ-tynysh otyrmaı ma nemereleriniń ortasynda. Aýyz jarymaıtyn aılyq úshin sonsha jerden sandalyp. Bastyq qarsy bolmasa ol kisiniń jumysyn ózim-aq qosa atqara salar em. Artyq aqsha qalta tese me. Balalardyń kıim-keshegin jaǵalasa da...» Biraq osylaı da osylaı dep, joǵary jaqqa qulaqqaǵys jasaýǵa eshkimniń batyly barmaıdy. Sebebi, Maǵrıpanyń bıznesmen uly ara-tura birer qoıylymnyń qarajatyn moınymen kóteredi-mis; gastroldik saparlarǵa da qol ushyn beredi-mis... Sonymen ol úmittiń sońyna baqandaı lep belgisi qoıylǵan.

Maǵrıpanyń kún saıynǵy tirshiligi osy. Sahnany muqıat tazalaǵan soń bólmelerdiń esik-terezelerin jýyp shyǵady. Ol mindetine jatpasa da ózi baryp urynady. Sonyń arasynda qaıta-qaıta saǵatyna úńiledi. Sahnanyń máýiti shymyldyǵy oqys dir ete tússe, Maǵrıpanyń júregi alqynyp, qýanyshtan aıqaılap jiberýge shaq qalady. Iaǵnı, qazir kezekti spektáklge daıyndyq bastalady. Bul — bir tańǵajaıyp qubylys! Róline shyn nıetimen kirise almaǵan jas aktrısa rejıserden sógis estıdi. Keıde ol sógistiń sońy «qalqam, ózińdi de, ózgeni de qınama. Bazarǵa baryp saýda jasaısyń ba, túngi bardyń kórigin qyzdyrasyń ba, jolyń ashyq, áıteýir, sahnadan aýlaq júrshi» deıtin óktem raıdaǵy jańǵyryqtarǵa jalǵasady. Jańadan oqý bitirip kelgen tájirıbesiz paqyr álgideı qatqyl daýystan keıin kóz jasyna erik bermegende qaıtedi. Sahna syrtyna shyǵyp, solqyldap jylaıdy. Al sahna jaryqtyq atamzamanǵy dástúrli jolynan adaspaıdy: aq pen qaranyń, zulymdyq pen jaqsylyqtyń, mahabbat pen ǵadaýattyń, kisilik pen kisápirliktiń máńgilik shaıqasy toqtaýsyz júrip jatady. Kenet sahnanyń jaryǵy syǵyraıyp óshedi de, bas keıipkerdiń júregińdi sýyryp alardaı kúńirengen muńly monologi bastalady. Aıaq astynan ne kúıge túskendigin Maǵrıpanyń ózi de ańǵarmaıdy. Eriksizden-eriksiz «qudiret, qudiret!» degen sózderdi san márte ishinen kúbirleıdi. Teatr akterleriniń shama-sharqy bes saýsaqtaı belgili. Kópshiligi ysylǵan, qamshy saldyrmaıdy. Ózine bekitilgen róldi ólse de, tirilse de oıdaǵydaı oınap shyǵady. Tipti keıbir epızodtardy túpnusqaǵa baǵynbaı, ózderinshe tótennen somdaıdy, tyńnan jol taýyp ketedi. Rejıser únsiz, sheberlikti moıyndaýdyń ózi erlik. Endi birde o batyryń arqasyn jarǵa tiregendeı, a-ha-ha-lap kúledi, joǵy túgeldengendeı mereılenedi: «Oý, jolyń bolǵyr, álgi jas akrısa qaıda joǵalyp ketken, esi durys pa óziniń?!»

«A...a, endi esińe tústi me?» Maǵrıpa jeńiltek minezge urynbaı, óz-ózin tejep ustaıdy. Kóz aldynan san túrli kórinister tizbektelip ótedi. Áıtpese, álgi bar bolǵyrdy jyly sózben jubatý nege turady. Buǵan deıin de talaılardyń mańdaıynan sıpaǵan, talaılardy qısyq joldan teatr sahnasyna qaıta oraltqan. Uryspaıdy, jekirmeıdi, ómir boıǵy teatr tabaldyryǵymen bite qaınasqan tájirıbe, álde sahnadaǵy qoıylymnyń kúlli bolmys-bitimin anyq ańǵaratyn kóregen kókirek jastardy qaqpaılaýǵa molynan jetetin. Osy kúngi ártisterdiń birazy Maǵrıpany sol úshin syılaıdy, eden jýýshynyń aldynda tikelerinen tik turady. Jaǵdaıy joqtaryna úıinen qaryzǵa aqsha ákep beredi. Tanys-bilisterine saýyn aıtyp, bireýlerdi solardyń úılerine ornalastyrady. Mahabbat sezimine bólenip úılenemiz, shańyraq quramyz deıtinder tabylsa eki araǵa taǵy da Maǵrıpanyń shapqylap júrgeni. Sebebi, dırektorǵa tikeleı kirip jaǵdaı aıta alady, jas otaý ıelerine materıaldyq kómek kórsetýge de qol ushyn bere alady.

Al álgi jas aktrısany janyna jetip barmaǵany, rejıserdiń qatań talabyna qazirden boı úıretsin degeni. Bul — bul ma, urys-keristiń kókesi áli alda. Bar bolǵany eden jýýshy ekendigine qaramaı, Maǵrıpa sahnany taýdan qulaǵan arnaly ózenge teńeıdi. Ózen bir yrǵaqpen aǵyp jatqan sekildi bolǵanymen, onyń taý-tasyńdy shydatpaıtyn aıqaı-súren saryny kún saıyn ózgeredi. Kún saıyn ózgesheleý bir qańǵyr-gúńgir estiledi. Iaǵnı, sahnada qatyp qalǵan zańdylyq joq, soǵan oraı akterler de kún saıyn sheberlikterin ózgertip turýǵa mindetti. Sahnaǵa shyqqan pende kún saıyn shákirt, kún saıyn jańa sabaq úırenetin balań shákirt. Sondyqtan onyń alǵashqy synaqtan súrinýi de, rejıserdiń jer-jebirine jetip, ábden silkilep alýy da oryndy. Esh oǵashtyǵy joq. Áıtse de...

— Sál aıaldashy, — dedi daıyndyqtan soń sahnadan taltańdap túsip bara jatqan saqaldy rejıserdi jolaı toqtatyp, — Sen, qalqam, sen nemene, a, Asqar Toqpanovtan áýlemisiń?!

— Ne, ne deısiz apataı, — rejıserdiń ot oınaǵan kózderi ústi-ústine jypylyqtaıdy,— arýaǵyńnan aınalaıyn Asekeńniń ne qatysy bar bul araǵa?! Biz de Asekeńe shákirt bolǵanbyz bir kezde...

— Bolsań bolǵan shyǵarsyń, biraq ulyq tájirıbeni boıǵa molynan sińire almapsyń.

— Qalaı, qalaısha?

— Arǵy jaǵyn óziń túsin, men aıtarymdy aıttym, — Maǵrıpa zaldaǵy oryndyqtardyń birinen-birine kóshedi. Spektáklge daıyndyq túnniń bir ýaǵyna deıin jalǵasa beredi.

* * *

«Sirá, biz otyratyn oryn tus osy bolar» dep shetkeri bireýine keledi de júregi alyp-ushyp, jaılap kelip jaıǵasqandyǵyn biledi. Odan keıingi syrtqy dúnıe kilt úzilip túsedi. Tún. Bálkim, dalada aq jaýyn tópelep turǵan bolar... Sol qımas sýretterdiń mine, osyndaıda ... záýlim zalda japadan-jalǵyz otyrǵanda ǵaıyptan tirilip ketetindigine qaıran, jalǵan dúnıeniń kir-qoqysyn umytyp, aq mamyqtaı úlbiregen kirshiksiz álemniń yp-ystyq qoınyna qoıyp ketindigine qaıran. Munan keıin Maǵrıpanyń qandaı kúıge túsetindigin aıtpańyz! Al sahnadaǵylar eden jýýshynyń bul tirligin elep jatsa, káni! Erteńgi myń-mıllıon kózdiń tutqynynan qalaı qutylýdyń amalyn oılaǵan akterlerdiń aq ter-kók terge túspesine de lajy joq.

Maǵrıpanyń áli kúnge deıin tyrtyńdap teatr edenin jýyp júrgeni, eger kishkene qoly bosasa myna sıntetıkalyq kilemniń ıisin saǵynǵandaı osy mańnan tóbe kórsetkisi kep turatyny, turǵylastary dastarqanǵa shaqyrsa: «senderdiń ne aıtatyndaryń belgili ǵoı, ósek gýletkennen basqa ne bilesińder, ósek tyńdaǵansha teatrdyń esek-terezesin jýǵanym myń artyq» dep árneni syltaýratyp, ondaı ortaǵa jolamaı qoıatyny... óstip-óstip barlyq qupıa-syry ashyla túsedi birtindep. Dál osy oryndyqta... bir kezdegi sulý boıjetken — Maǵrıpa, kerbez kelinshek — Maǵrıpa, mine, búginderi qurmetti demalysqa shyqqan kempir — Maǵrıpa otyr miz baqpaı. Súıikti jary, qudaı qosqan qosaǵy Aqedil osy teatrdyń ortań qoldaı akteri bolatyn. Talaı-talaı tylsym rólderdi dúnıege ákeldi. Memlekettik nagradalarǵa, ordenderge keýde toltyrmasa da, teatr sahnasyndaǵy qajyrly eńbeginiń arqasynda osy qalanyń kári-jasy qurmet tutatyn qadirmendi aqsaqalyna aınaldy. Dúkenge bara qalsa, jurt bir buryshqa ysyrylyp, Aqedil men Maǵrıpaǵa jol usynatyn, kezektiń aldymen jiberetin. Já, munyń bári túsinikti ǵoı, shyntýaıtyna kelgende Maǵrıpa úshin teatrdaǵy tirlikke teń keletin eshnárse joq. Ony teatrmen tabystyrǵan da ımandy bolǵyr Aqedil edi. Ekeýiniń qyz-jigit bop qol ustasyp, gúlzar baqta serýendegenderi saýsaqpen sanarlyq. Odan góri teatrdyń aýrasy jumaqtan artyq-tyn. Kesh batysymen Aqedil sahnadaǵy kezekti daıyndyǵyna kirisedi. Keıde kóńildi, keıde renishti sátter... Kórermen zalyndaǵy jalǵyz synshy da, ádilqazy da Maǵrıpa. Janyn shúberekke túıip, ásirese, súıiktisiniń aldynda bar ónerin pash etýge tyrysqan Aqedil shúmektep aqqan samaı terin súrtip, sahnadan túsedi bir kezde.

— Qalaı?

— Keremet!

— Ótirik.

— Shynym.

— Álden jalǵan sóıleýge úırenbe.

— Endi maǵan ne deısiń, men sahnanyń maıyn ishken maman synshysy emespin ǵoı?!

— Bolmasań da uqsap baq. Maǵan maqtaý sózdiń kók tıynǵa qajeti joq.

— Eger sen oınaǵan ról maǵan keremet unasa...

— Áne, taǵy da ótirikke kóshtiń.

— Eger senbeseń, kelmeı-aq qoıaıyn teatrǵa.

— Bul — jaýapkershilikten jaltarý, ómirdegi meniń pirim sen ǵana.

— Artyq... áne, sen de ótirikke kóshtiń.

— Boıymdaǵy bar kemshilikti betke aıtatyn jalǵyz tilekshim de — sen ǵana.

Sóıtip, Jalǵasbaevtardyń otbasylyq «kórkemdik keńesi» úıge barǵan soń da, túnniń bir ýaǵyna deıin aıaqtala qoımaıtyn. Solaı jalǵasqan ómir ǵoı bul! Úıli-barandy bolǵanymen, ekeýi de kúndiz-túni teatrda. Maǵrıpa orta mekteptiń ádebıet pániniń muǵalimi edi. Aqedildiń qalaýymen teatrǵa birjola aýysty. Eden jýýshynyń aılyǵy da óltirmes, er-azamatynyń amandyǵyn aıtyńyz. Aqedil munan bes-alty jyl buryn densaýlyǵy syr berip, kenetten qaıtys bolǵan. Árıne, sodan keıin Maǵrıpa teatrmen túpkilikti qoshtassa da bolar edi. Teatrǵa kindigi baılanyp qalatyndaı ne bar. Qyzmetin qımaı júr-aý deýge jáne aýzyń barmaıdy. Qısynsyz.

Kelini men ulynyń da sońǵy kezderi kúbir-kúbiri kóbeıgen. Shesheleriniń jasyndaǵylarǵa qarasań kóńil toıattaıdy, qashan kórseń de nemereleriniń ortasynda. Jazdaı shıpajaıǵa barady, aǵaıyn-týǵandy aralaıdy. Jaýlyǵy qaqyraıyp toı-tomalaqtyń tórinde otyrady. Odan qaldy bes ýaqyt namazyn qaza jibermeıdi. Oý...ý, onyń beti aýlaq. Dese de... Kim biledi, jasy kelgen úlken kisiniń aqyl-esi sál aýytqyǵannan aman ba?..

* * *

Teatr dırektory qyzmet ornyna keshtetip kelgen boıda qabyldaý bólmesindegi jas qyzdy daýystap shaqyrdy.

— Iá, ne jańalyq, men izdep jatqandar bar ma?

— Maǵrıpa, Maǵrıpa apaıdan basqa...

— Ol kisi osynda ma, jumys ýaqyty áldeqashan aıaqtalǵan joq pa?

— Bilmedim...

— Bil. Sosyn mynany esińe saqta, men joqpyn. Ol kisi qaıta aınalyp soǵar bolsa, mınıstrlikke me, ákimdikke me, áıteýir, shuǵyl jınalysqa shaqyryp ketti degeısiń. Túsindiń be?... Túsinseń bopty.

Emen esik tars etip qaıta jabyldy. Jabylǵany bar bolsyn, eshnársege qoly barmady. Tula boıyn áldebir álsizdik bıledi. Akter Aqedil men qarapaıym ǵana eden jýýshy Maǵrıpanyń jarqyn beınelerin jarty mınýt esten shyǵara alsashy! Kreslonyń arqalyǵyna shalqaıyp, bar joǵy on-on bes mınýt kóz shyrymyn alsa ondy bolar edi-aý, túkke tatymaıtyn tosyn oılardan qutylyp mıy da tynyǵar edi-aý! Bul ne degen súrgin, bul ne degen alaókpe júgiris?! Taýsylatyn, saıabyrsıtyn túri baıqalmaıdy. Birin bitirseń, erteń ekinshisiniń qulaǵy qyltıady, odan arǵy kúni úshinshisi... Já, bul kimderden qalmaǵan ıt tirlik?! Bir amaly tabylar! Eń soraqysy, osy teatrdyń otymen kirip, kúlimen shyqqan; talaı basshymen de «ıshi-aı» despeı istes bolǵan, teatrǵa ol kisini ne qudirettiń baılap qoıǵany belgisiz jáne onyń qupıasyn ashýǵa da asyqpaıtyn, al kúlli shyǵarmashylyq ujym «teatr Terezasy» dep aldyn kesip ótpeıtin qadirmendi kisige kórine almaı, bir shuqym bop búrisip otyrǵan túri mynaý. Teatr tóńiregi aryz-shaǵymnan qashan arylǵan. Ana jyly naqaqtan kúıip bara jatqan tusta Aqedil men osy Maǵrıpa apaıy jan-jaqqa shapqylap júrip, ádildikti qalqan tutqan adamdardyń kómegi arqasynda muny da kir-qoqystan sýyryp alǵan. O jaqsylyqty ólgende umytar! Onyń ústine osy teatrdyń jas-kárisi Maǵrıpa apaısyz ózderiniń bolashaǵyn da, teatr keleshegin de kóz aldaryna elestete almaıtyn sekildi. Ol kisi júrgen jerde bereke, meıli eden jýsa da ol kisi barda barlyq qıyn túıinder óz-ózinen sheshim taýyp, isten shyqqan motor qaıta ot alǵandaı, esikten tórge deıingi teatrdaǵy ahýal jaınap, jasaryp sala beredi.

Mine, sol kisiniń aldynda belsheden kúnáǵa batty, ótirik aıtty, aldady. Uıalmaı-qyzarmaı jalǵandyqqa bardy. Maǵrıpa apaıynyń aıtqany júrip turǵan ulynyń aldynda bul sorlynyń da óz aýysy anyq estile qoımady. Basyn tómen tuqyrtty. Eki ottyń ortasynda shybyn jany shyrqyrady. Onyń degeni oryndalmasa teatrmen at quıryǵyn úzisedi, demeýshilik, bar bıletti túp ornymen satyp áketý... túske kiredi sodan soń. Al bylaı qarasań, qoıǵan talaby da adam óletindeı asa aýyr emes-ti jáne bári dóńgelenip, júıe-júıesin taýyp tur. Pensıa jasyndaǵy kisini qysqartýǵa iliktirse nesi aıyp?! Onyń ústine keler aıdyń basynda uly anasyn Italıadaǵy qyzyna attandyrmaqshy. Bıleti, vızasy daıyn. Álemdi tańǵaldyrǵan teatr óneriniń Mekke-Medınasy Italıada. Sheshesiniń teatrsyz kúni joq eken, endeshe shetel teatrlaryn da armansyz tamashasyn. Túsinikti. Tıtimdeı oǵashtyǵy joq. Ol kisi Italıadan kelgenshe mundaǵy teatr da basqa jaqqa kóship ketpes...

«Aman-esen baryp kelińiz, Maǵrıpa apa! Siz eshqashan teatrdaǵy qyzmetkerler tiziminen qysqarmaısyz. Árdaıym bizben birgesiz. Ómir áli alda ǵoı. Kelgen boıda jumysyma kirisemin deseńiz, orynyńyz daıyn!..» Osy sózderdi júdemeletip aıtqan boıda, úlken qyzmetke ornalastyrǵaly jatqandaı ózi de eriksiz kúlip jiberdi.

* * *

Eki el arasyndaǵy uzaq ushý sapary sharshatty ma, aýa raıynyń qubylmaly ózgerisine shydaı almady ma, álde dimkás júregi syr berdi me, Maǵrıpa apaı Italıa áýejaıyna taban tiregen boıda jergilikti dárigerlerdiń shuǵyl kómegin de qajetsinbesten qyzymen, jıen nemerelerimen jyly júzdi amandasyp, bárine rızashylyq peıil tanytqandaı kirpigin aqyryǵy ret bir qaǵyp, ana dúnıege attanyp kete barypty.

Medısınalyq saraptamadan soń máıit týǵan jerge qaıta oraldy. Maǵrıpa apaıdy sońǵy saparǵa attandyrý rásimi ózi uzaq jyl jumys istegen teatrdyń kishi zalynda ótti. Qaraqurym halyq jınaldy.

Erteńinde eden jýýshyny sonsha áspettep, teatr qabyrǵasynan shyǵarǵany úshin teatr dırektoryn qyzmetinen alý jónindegi tótenshe buıryq mınıstrdiń aldynda jatty.

---