Omyrtqasyz jándikterdiń qanaınalym júıesiniń qurylysy
Kúndelikti jospar bıologıa 6 synyp
Sabaq: 40.
Taqyryby: §42. Omyrtqasyz jándikterdiń qanaınalym júıesiniń qurylysy
Sabaqtyń maqsaty: omyrtqasyz jándikterdiń qanaınalym júıesiniń qurylysyn túsindirý; adamnyń tulǵa retinde qalyptasýyn, adamgershilik tárbıege baýlý; óz betterimen izdený daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń ádisi: túsindirmeli
Sabaqtyń tıpi: qurastyrylǵan
İ Uıymdastyrý kezeńi.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi
Qannyń quramyna qandaı zattar kiredi? Qan aǵzada qandaı qyzmet atqarady?
Erıtrosıtter qandaı múshelerde túziledi?
Qan gazalmasýdan basqa taǵy qandaı jumys atqarady?
Leıkosıtterdiń erıtrosıtterden qandaı aıyrmashylyqtary bar? Bul jasýshalar qandaı qyzmet atqarady?
Erıtrosıtti «qannyń qyzyl túıirshigi» dep nege ataıdy? Bul jasýshanyń qyzyl tústi bolýy onyń quramyndaǵy qandaı zatqa baılanysty? (Ataýyn aıtý kerek)
Gemoglobınniń aǵza tirshiligi úshin qandaı mańyzy bar?
Antıdene degen ne?
Tabıǵı ımýnıtet degen ne?
Jasandy ımýnıtet qalaı paıda bolady?
Leıkosıtterdi basqasha qalaı ataıdy? Olardyń atqaratyn jumysy ne dep atalady?
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý kezeńi
Shubalshańnyń qanaınalym júıesi ár býyltyqta jeke bolady. Saqınaly qan tamyrlarmen ózara baılanysqan iri arqa qantamyrynan jáne qursaq qantamyrynan turady. Bul ekeýinen qyltamyrlar taramdalyp, terini jáne zárshyǵarý, asqorytý, júıke júıesi, t. b. ishki múshelerdi túgeldeı torlap jatady.
Deneniń aldyńǵy bóligindegi irileý saqınaly qantamyrlar – «júrekshe» dep atalady. Ol jıyrylyp bosańsýy nátıjesinde qan qursaq qantamyrlarmen deneniń artqy jaǵyna, arqa qantamyry men aldyńǵy bólimine qaraı aǵady.
Dene qýysyna tikeleı quıylmaı, qantamyrlary arqyly taralyp aınalatyn qan aınalymy tuıyq qanaınalym júıesi dep atalady. Shubalshańnyń qanaınalymy osylaı júzege asady.
Ulýlardyń, shaıandar men órmekshilerdiń qanaınalymy ashyq qan aınalym júıesine jatady. Bul janýarlarda qan júrekten, ushy tuıyq emes qantamyrlaryna, odan dene qýysyna quıylady. Qan ulpalar arasyna jaıylyp, gaz, zat almasady da (ottegin, nárli zattardy ishki múshelerge olardan beredi, qajetsiz zattardy sińiredi) qantamyrlary arqyly ókpede ottegimen qanyǵyp júrekke keledi.
İV. Bekitý.
Sóıtip qan ashyq qanaınalym júıesimen qozǵalady. Atalǵan jándikterdiń ishinde ulýdyń júregi ǵana eki bólimnen – qulaqshadan jáne qarynshadan turady. Basqalarynyń júregi bir bólimdi. Býnaqdenelilerde de qanaınalymy ashyq; qan nárli zattardy tasymaldaıdy; tynys alýǵa qatyspaıdy.
Qanaınalym júıesin nelikten «tasymaldaý júıesi» deıdi? Qandy bul júıege shyǵaryp, qaıtaryp otyratyn qandaı múshe?
Shaıannyń «ókpesiniń» ataýy qandaı edi? (Qandaı ortada mekendeıtinin eske túsirińder). Qanaınalymy qandaı qyzmet atqarady?
Býnaqdenelilerdiń qanaınalymy qyzmetiniń shaıan men órmekshiden ereksheligi qandaı?
Úı tapsyrmasy. § 42.
Sabaq: 40.
Taqyryby: §42. Omyrtqasyz jándikterdiń qanaınalym júıesiniń qurylysy
Sabaqtyń maqsaty: omyrtqasyz jándikterdiń qanaınalym júıesiniń qurylysyn túsindirý; adamnyń tulǵa retinde qalyptasýyn, adamgershilik tárbıege baýlý; óz betterimen izdený daǵdysyn qalyptastyrý.
Sabaqtyń ádisi: túsindirmeli
Sabaqtyń tıpi: qurastyrylǵan
İ Uıymdastyrý kezeńi.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi
Qannyń quramyna qandaı zattar kiredi? Qan aǵzada qandaı qyzmet atqarady?
Erıtrosıtter qandaı múshelerde túziledi?
Qan gazalmasýdan basqa taǵy qandaı jumys atqarady?
Leıkosıtterdiń erıtrosıtterden qandaı aıyrmashylyqtary bar? Bul jasýshalar qandaı qyzmet atqarady?
Erıtrosıtti «qannyń qyzyl túıirshigi» dep nege ataıdy? Bul jasýshanyń qyzyl tústi bolýy onyń quramyndaǵy qandaı zatqa baılanysty? (Ataýyn aıtý kerek)
Gemoglobınniń aǵza tirshiligi úshin qandaı mańyzy bar?
Antıdene degen ne?
Tabıǵı ımýnıtet degen ne?
Jasandy ımýnıtet qalaı paıda bolady?
Leıkosıtterdi basqasha qalaı ataıdy? Olardyń atqaratyn jumysy ne dep atalady?
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý kezeńi
Shubalshańnyń qanaınalym júıesi ár býyltyqta jeke bolady. Saqınaly qan tamyrlarmen ózara baılanysqan iri arqa qantamyrynan jáne qursaq qantamyrynan turady. Bul ekeýinen qyltamyrlar taramdalyp, terini jáne zárshyǵarý, asqorytý, júıke júıesi, t. b. ishki múshelerdi túgeldeı torlap jatady.
Deneniń aldyńǵy bóligindegi irileý saqınaly qantamyrlar – «júrekshe» dep atalady. Ol jıyrylyp bosańsýy nátıjesinde qan qursaq qantamyrlarmen deneniń artqy jaǵyna, arqa qantamyry men aldyńǵy bólimine qaraı aǵady.
Dene qýysyna tikeleı quıylmaı, qantamyrlary arqyly taralyp aınalatyn qan aınalymy tuıyq qanaınalym júıesi dep atalady. Shubalshańnyń qanaınalymy osylaı júzege asady.
Ulýlardyń, shaıandar men órmekshilerdiń qanaınalymy ashyq qan aınalym júıesine jatady. Bul janýarlarda qan júrekten, ushy tuıyq emes qantamyrlaryna, odan dene qýysyna quıylady. Qan ulpalar arasyna jaıylyp, gaz, zat almasady da (ottegin, nárli zattardy ishki múshelerge olardan beredi, qajetsiz zattardy sińiredi) qantamyrlary arqyly ókpede ottegimen qanyǵyp júrekke keledi.
İV. Bekitý.
Sóıtip qan ashyq qanaınalym júıesimen qozǵalady. Atalǵan jándikterdiń ishinde ulýdyń júregi ǵana eki bólimnen – qulaqshadan jáne qarynshadan turady. Basqalarynyń júregi bir bólimdi. Býnaqdenelilerde de qanaınalymy ashyq; qan nárli zattardy tasymaldaıdy; tynys alýǵa qatyspaıdy.
Qanaınalym júıesin nelikten «tasymaldaý júıesi» deıdi? Qandy bul júıege shyǵaryp, qaıtaryp otyratyn qandaı múshe?
Shaıannyń «ókpesiniń» ataýy qandaı edi? (Qandaı ortada mekendeıtinin eske túsirińder). Qanaınalymy qandaı qyzmet atqarady?
Býnaqdenelilerdiń qanaınalymy qyzmetiniń shaıan men órmekshiden ereksheligi qandaı?
Úı tapsyrmasy. § 42.
You Might Also Like
